Danıştay 6. Daire 2021/10078 Esas 2022/1005 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/10078
Karar No : 2022/1005

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Valiliği
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- …
2- …
VEKİLLERİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Antalya İli, Aksu İlçesi, … Mahallesi, … ada, …. parsel numaralı 27.151m², 1. derece arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan ve takas programına alınan taşınmazın hisseli maliki olan davacılar tarafından; taşınmazın 52,79-TL/m² birim bedel üzerinden, tamamının toplam 1.433.302,87-TL edeceğine yönelik 22/10/2018 tarih ve 32894 sayılı Bedel Tespit Komisyonu kararının bildirilmesine ilişkin … tarih ve E…. sayılı işlemin iptaline karar verilmesi istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesince verilen …tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde, davacıların hissedarı olduğu, 1. derece arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan ve takas programına alınan taşınmazın 15/11/1994 tarihinde sit alanı ilan edilmesinden önceki fiili ve hukuki durumu dikkate alınmak suretiyle 18/09/2019 dava tarihi itibariyle m² birim bedelinin 258,81 TL/m² üzerinden davacılar hissesine düşen trampaya konu tazminat bedelinin davacı … için 2.342.318,50 TL, diğer davacı … için 2.342.318,50 TL olmak üzere toplam 4.684.637,00 TL olacağı, 52,79 TL/m² birim bedel üzerinden tamamının toplam 1.433.302,87 TL edeceğine yönelik tesis edilen davaya konu 22/10/2018 gün ve 32894 sayılı Bedel Tespit Komisyonu kararının bildirilmesine ilişkin … tarih ve E…. sayılı işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının; hükme esas alınan bilirkişi raporuna yönelik davalı idarece verilen itiraz dilekçesi ile istinaf dilekçesinde ileri sürülen hususlar nedeniyle Dairenin, ara kararla bilirkişilerden söz konusu itirazların da değerlendirildiği ek rapor alınmasına karar verildiği, dosyaya sunulan bilirkişi ek raporunda; trampaya konu taşınmazın dava tarihi itibariyle birim m2 bedelinin 212,91 TL/m2 olacağı, davacılar hissesine düşen bedelin ise; 3.853.815,78-TL olacağı yönündeki raporu nedeniyle, ek rapordaki tespitler dikkate alındığında dava konusu taşınmazdaki davacılar hissesinin değerinin toplam 3.853.815,78-TL olacağı sonucuna varılarak, …. İdare Mahkemesi'nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı karar sonucu itibari ile hukuka uygun bulunduğundan, davalı idarenin istinaf başvurusunun 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca yukarıda belirtilen gerekçeyle reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu, Mahkemece, temyize konu karar verilirken kök bilirkişi raporu ve ek bilirkişi raporu birlikte değerlendirilerek karar verildiği, bilirkişi raporlarına yönelik itirazlarının dinlenmediği, taşınmaza ilişkin Mahkeme kararları da dikkate alınarak gerekli niteliklere sahip başkan ve iki üyeden oluşan Bedel Tespit Komisyonuna tanzim ettirilen 22/10/2018 tarihli raporda taşınmazın 52,79 TL/m2 birim bedel üzerinden tamamının toplam 1.433.302,87- TL edebileceğinin belirtildiği, söz konusu kıymet takdirinin taşınmazın sit alanı ilan edilmesinden önceki durumu ve kullanım amacı dikkate alınarak bedel takdirinin yapıldığı, taşınmazda TEK lehine tesis edilmiş irtifak hakkı bulunduğu, taşınmazın imar uygulaması görmemiş, düzenleme ortaklık payı ayrılmamış bir taşınmaz olduğu, emsal alınan taşınmazın ve mukayesenin hatalı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Mahkeme kararının usul ve hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının görev yönünden bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, dosyanın tekemmül ettiği görüldüğünden, yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmeksizin, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Antalya İli, Aksu İlçesi, … Mahallesi, … ada … nolu parselde bulunan ve davacıların 1/3'er hisseye sahip oldukları 27.151 m² taşınmazın, Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 15/11/1994 tarih ve 2325 sayılı kararı ile sınırları yeniden belirlenen "Perge 1. Derece arkeolojik sit alanı" içerisinde yer aldığına karar verilmiş, 1/5000 ölçekli Perge Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Perge Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı taşınmazın … Bakanlığının 2012 yılı trampa programına alınmasına karar verilmiş; 52,79 TL/m² birim bedel üzerinden tamamının toplam 1.433.302,87 TL edeceğine yönelik 22/10/2018 gün ve 32894 sayılı Bedel Tespit Komisyonu kararının bildirilmesine ilişkin … tarih ve E…. sayılı işlemin tesis edilmesi üzerine görülmekte olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun “Kamulaştırma” başlıklı 15. maddesinin (f) bendinde; “ Sit alanı ilan edilen ve 1/1000 ölçekli onanlı koruma amaçlı imar planında kesin inşaat yasağı getirilen korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu parseller, (…)(1) başka Hazine arsa veya arazileri ile müstakil veya hisseli olarak değiştirilebilir. Sit alanı ilan edildiği tapu kütüğüne şerh edilen taşınmazları, miras ve ölüme bağlı tasarruflar dışında, sonradan edinenlerin talepleri değerlendirilmez. Ancak, Bakanlık izniyle gerçekleştirilen kazıların yapıldığı alanlarda bulunan parsellerde, maliklerin başvurusu ve kabulüne ilişkin koşul parsele yönelik uygulanır ve 1/1000 ölçekli onanlı koruma amaçlı imar planı şartı aranmaz. Bu parsellerin üzerinde bina veya tesis varsa malikinin başvurusu üzerine rayiç bedeli, 2942 sayılı Kanunun 11 inci maddesi hükümlerine göre belirlenerek ödenir. Bu bentle ilgili usul ve esaslar Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiş, bu hüküm dayanak alınarak hazırlanan Sit Alanlarında Kalan Taşınmazlarının Hazine Taşınmazları ile Değiştirilmesi Hakkındaki Yönetmeliğin; "Değer takdiri" başlıklı 7. maddesinde; "(1) Trampaya konu taşınmazların bedelleri 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 19/6/2007 tarihli ve 26557 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenir. (2) Sit alanında kalan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait taşınmazların bedellerinin tespitinde, sit alanı ilan edilmeden önceki fiili ve hukuki durumları dikkate alınır. (3) Sit alanında kalan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait taşınmazların üzerinde bina ve tesis bulunması halinde, malikinin başvurusu üzerine rayiç bedeli, 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 11 inci maddesi hükümlerine göre belirlenerek Bakanlık tarafından ödenir. (4) Taşınmazın üzerinde sökülüp götürülebilecek sabit olmayan tesis ve yapılara, ağaçlardaki meyvelere, tarladaki ürüne değer takdir edilmez. Trampa yapılsa dahi, Maliye Bakanlığınca verilen süre içinde malik tarafından sabit olmayan tesis ve yapıların kaldırılmasına, mevsiminde meyvelerin toplanmasına, ürünün hasadına bir defaya mahsus olmak üzere izin verilir." hükmüne, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun "Dava hakkı" başlıklı 14. maddesinde; "Kamulaştırmaya konu taşınmaz malın maliki tarafından 10 uncu madde gereğince mahkemece yapılan tebligat gününden, kendilerine tebligat yapılamayanlara tebligat yerine geçmek üzere mahkemece gazete ile yapılan ilan tarihinden itibaren otuz gün içinde, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal ve maddi hatalara karşı da adli yargıda düzeltim davası açılabilir..." hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dosyasının incelenmesinden; Antalya İli, Aksu İlçesi, … Mahallesi, … ada … nolu parselde bulunan ve davacıların 1/3'er hisseye sahip oldukları 27.151 m² taşınmazın tapu kaydından anlaşıldığı üzere, beyanlar hanesine 11.01.1985 tarih ve 138 yevmiye numarası, 19.08.1994 tarih ve 6831 yevmiye numarası ile “Sit Alanı” ibaresinin düşüldüğü, Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 15.11.1994 tarih ve 2325 sayılı kararı ile sınırları yeniden belirlenen "Perge 1. Derece arkeolojik sit alanı" içerisinde yer aldığına karar verildiği, yine beyanlar hanesine 22.09.2011 tarihinde “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığıdır” ibaresinin düşüldüğü, 1/5000 ölçekli Perge Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Perge Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı içerisinde yer alan taşınmazın, Kültür ve Turizm Bakanlığının 2012 yılı trampa programına alınmasına karar verildiği, Bedel Tespit Komisyonu tarafından yapılan değerlendirme sonucunda 08/01/2014 tarihli Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu ile m² birim fiyatı 30,00 TL olmak üzere toplam 814.531,00 TL bedel takdiri yapıldığı, takas talebi üzerine Bedel Tespit Komisyonu tarafından 13/08/2015 tarihli Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu ile 2014/1-1 sayılı rapor ve 08/01/2014 tarihli komisyon kararı dikkate alınarak yeniden değerleme oranında arttırılmasına karar verildiği, m² birim fiyatı 33,033 TL olmak üzere toplam 896.879,97 TL bedel takdiri yapıldığı, davacıların 01/08/2016 ve 30/09/2016 tarihli dilekçeler ile yeniden kıymet takdiri yapılması talebinde bulundukları, defterdarlık uzmanı tarafından düzenlenen 17/10/2016 tarih ve 2016/10 sayılı Değerleme Raporu ile davacılar tarafından verilen dilekçede belirtilen hususların yerinde olmadığı ve 03/01/2014 tarih ve 2014/1 sayılı inceleme raporuna göre 13/08/2015 tarihinde Bedel Tespit Komisyonunca takdir edilen bedelin yerinde olduğu sonuç ve kanaatine varıldığı belirtilerek davacıların başvurusunun reddi üzerine söz konusu işlemin iptali istemiyle açılan dava sonucunda …. İdare Mahkemesinin … gün ve E:.., K:… sayılı kararıyla, mevzuat hükümleri uyarınca trampaya konu taşınmazların bedellerinin belli niteliklere sahip başkan ve iki üyeden oluşan Bedel Tespit Komisyonu tarafından belirlenmesi gerekirken, komisyon tarafından karar alınmadığı, sadece değerleme raporu düzenlendiği ve buna dayanılarak dava konusu işlemin tesis edildiği, dava konusu işlemde hukuka uyarlılık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptal edildiği, Mahkeme kararı üzerine iki Defterdarlık Uzmanı ile bir Emlak Müdür Yardımcısından oluşan Bedel Tespit Komisyonuna tanzim ettirilen 22/10/2018 tarih ve 32894 sayılı Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporunda uyuşmazlık konusu taşınmazın 52,79 TL/m² birim bedel üzerinden tamamının toplam 1.433.302,87 TL edeceğine yönelik 22/10/2018 gün ve 32894 sayılı Bedel Tespit Komisyonu kararının bildirilmesine ilişkin … tarih ve E… sayılı işlemin tesis edilmesi üzerine görülmekte olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda hükümlerine yer verilen 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununda, 10. maddeye göre teşkil olunan kıymet takdiri komisyonlarınca, 11. maddesinde belirtilen objektif esaslar dikkate alınarak kamulaştırma bedelinin takdir edileceği belirtilmiş ve 14. madde ile de, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda; takdir olunan bedel ile maddi hatalara karşı ise adli yargıda dava açılacağına işaret edilmek suretiyle, görev konusu açık bir şekilde düzenlenmiştir.
Bedel takdiri esasen kamulaştırma işlemi gibi, kamu gücüne dayalı, re'sen ve tek yanlı olması nedeniyle idari işlem niteliğini taşımakta ise de; yasakoyucu, karma bir düzenlemeyi benimsemiş olup, bedele ilişkin davalarda adli yargıyı görevli kılmıştır.
Şu halde, 1. derece arkeolojik sit alanı içerisinde yer aldığı için takas programına alınan gayrimenkulle ilgili olarak bedele itiraz edildiğine göre, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 14. maddesinin görevli yargı yerine işaret eden açık düzenlemesi karşısında, takas bedelinin de Kamulaştırma Kanununun 11. maddesindeki esaslara uygunluğunun yargısal denetiminin adli yargı yerince yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. Nitekim Uyuşmazlık Mahkemesinin 22.06.2020 tarihli, E:2020/164, K:2020/392 sayılı kararı da bu yöndedir.
Belirtilen durum karşısında, dava konusu olayda 1. derece arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan ve takas proğramına alınan taşınmazın takdir edilen bedeline itiraz edilerek açılan davanın görüm ve çözümü, 2942 sayılı Kanunun 14. maddesine göre adli yargı yerinin görevine girmektedir.
Bu itibarla, davanın görev yönünden reddi gerekirken, dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin, yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 02/02/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.