Danıştay 13. Daire 2022/743 Esas 2022/840 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/743
Karar No:2022/840

TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) : 1- ...
...
12- ...
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ...Bakanlığı
(...Bakanlığı)
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacılar tarafından, mülkiyeti hazineye ait Hakkari ili, Yüksekova ilçesi, ... Mahallesinde bulunan ...ada, ...parsel nolu 96,72 m² yüz ölçümlü taşınmazın açık artırma ile satılmasına ilişkin 03/06/2021 tarihinde gerçekleştirilen ihalenin iptal edilerek anılan taşınmazın rayiç bedeli üzerinden kendilerine satılması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün ...tarih ve ...sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; dava konusu taşınmazın 3/06/2021 tarihinde yapılan satış ihalesine davacılardan ...'ın da katıldığı, ihaleyi üçüncü kişinin kazanması üzerine davacılardan ... tarafından 24/06/2021 tarihli başvuru dilekçesiyle taşınmazın kendilerine satılmasının istenildiği, dava konusu işlemle anılan başvurunun reddine karar verildiği, davanın konusunun hazineye ait ...ada, ...parselde bulunan taşınmazın ihale yoluyla satışına ilişkin olduğu ve işbu uyuşmazlığın 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinde yer alan "İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri" kapsamında ivedi yargılama usulüne tabi olduğu, 03/06/2021 tarihinde davacılardan ...'ın da ihaleye katılması ile en geç bu tarihte davacıların hazineye ait 340 ada, 5 parselde bulunan taşınmazın ihale yoluyla satışını öğrendiklerinin kabulü gerektiği, 2577 sayılı Kanun'un 20/A-2 maddesi gereğince en geç bu tarihten itibaren 30 gün içerisinde taşınmazın ihale yoluyla satışına ilişkin davanın açılması gerektiği, yine 2577 sayılı Kanun'un 20/A-2. maddesi gereğince 2577 sayılı Kanun'un 11. maddesi hükümlerinin uygulanmaması nedeniyle 24/06/2021 tarihinde yapılan başvuru dava açma süresini durdurmayacağından, davacılar tarafından söz konusu taşınmazın ihale yoluyla satılmasına ilişkin işleme karşı satış ihalesini öğrendikleri kabul edilen tarih olan 03/06/2021 tarihini izleyen günden itibaren 30 günlük dava açma süresinin son günü olan 05/07/2021 tarihine kadar dava açılması gerekirken bu süre geçirildikten çok sonra 12/08/2021 tarihinde açılan işbu davanın esasının süre aşımı nedeniyle incelenmesine olanak bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle davanın süre aşımı yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacılar tarafından, dava konusu işlemin genel dava açma süresine tabi olduğu, davanın süresinde açıldığı, idare tarafından işleme karşı hukuki başvuru yolları gösterilmediğinden genel dava açma süresinde açılan davanın kabul edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, kararın usul ve yasaya uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, 29/10/2021 tarih ve 31643 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak yeniden yapılandırıldığından bu Bakanlığın davalı konumunda bulunduğu görülerek, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Mülkiyeti Hazineye ait Hakkari ili, Yüksekova ilçesi, Güngör Mahallesinde bulunan ...ada, ...parsel nolu 96,72 m² yüz ölçümlü taşınmazın 10/08/2016 tarih ve 29797 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 01/08/2016 tarih ve 2016/9088 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile riskli alan ilan edilerek Milli Emlak Genel Müdürlüğü'nün ...tarih ve ...sayılı yazısıyla 6306 sayılı Kanun'un amaçları doğrultusunda değerlendirilmek üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na tahsis edilmesi uygun bulunmuştur.
Dava konusu taşınmaz ile birlikte 8 ilde 181 taşınmazın 6306 sayılı Kanun'un 5/e maddesi ile Dönüşüm Projeleri Özel Hesabı Yönetmeliği'nin 25/2-e maddesi kapsamında açık artırmalı satış yöntemi ile satılmasına yönelik olarak 03/06/2021 tarihinde satış ihaleleri gerçekleştirilmiş, ihale sonucunda dava konusu taşınmaz davacılardan daha yüksek teklif veren dava dışı üçüncü kişiye satılmıştır.
Davacılardan ... tarafından, söz konusu taşınmazın kendilerine ait ev ve dükkanların hemen önünde ve evlerinin bir kısmının bu taşınmaz üzerinde olduğu, ihale yoluyla satılması nedeniyle mağdur olduklarından bahisle taşınmazın rayiç bedeli üzerinden kendilerine satılması talebiyle davalı idareye başvurulmuş; taşınmazın 19/01/2017 tarihi itibarıyla boş ve işgalsiz olarak kaydı yapıldığından, açık arttırmalı satış yöntemi ile yapılan satış işleminin iptal edilerek doğrudan satışının yapılmasının mümkün olmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemle başvurunun reddedilmesi üzerine, bu işlemin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "İdarî davalarda genel yetki" başlıklı 32. maddesinin birinci fıkrasında, "Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla, bu Kanun'da veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması hâlinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idarî işlemi veya idarî sözleşmeyi yapan idarî merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir."; 34. maddesinin birinci fıkrasında ise, "İmar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskan gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında veya bunlara bağlı her türlü haklara veya kamu mallarına ilişkin idarî davalarda yetkili mahkeme taşınmaz malların bulunduğu yer idare mahkemesidir." kuralına yer verilmiştir.
2577 sayılı Kanun'un 15. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, 14. maddenin 3/a bendine göre idarî yargının görevli olduğu konularda görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev ve yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verileceği kurala bağlanmıştır.
İhaleye ilişkin olarak hazırlanan "T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mülkiyetinde Bulunan Taşınmazların Açık Artırma İle Satış Şartnamesi"nin "Genel Bilgiler" başlıklı 1. maddesinde, "1.1. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından (bundan böyle Bakanlık olarak anılacaktır) bilgileri ‘‘Taşınmaz Listesi’’nde yer alan muhtelif gayrimenkulleri, Emlak Yönetim Hizmetleri ve Ticaret A.Ş. (Bundan böyle Emlak Yönetim olarak anılacaktır.) tarafından düzenlenecek Açık Artırma toplantılarında alınacak tekliflerin Bakanlık tarafından değerlendirilmesi yöntemiyle satışa sunulmuştur. (...) 1.3. Açık artırma toplantısı, Hakkari Yüksekova Selahaddin Eyyubi Konferans Salonu, Ankara T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Konferans Salonu ve www.emlakyonetim.com.tr’den internet bağlantıları ile 3 Haziran 2021 Perşembe günü saat 11:00'de yapılacaktır. Teklifler toplantı sırasında açık teklif alma (açık artırma) yöntemiyle alınacaktır. İnternet katılım başvuruları açık artırmadan 1 gün önce kapatılacaktır. " kuralına, "Satış Esasları" başlıklı 4. maddesinde, "...4.6. En yüksek teklifi veren alıcı, teklif alma toplantısını takip eden 2 (iki) iş günü mesai bitimine kadar % 2 hizmet bedeli + KDV bedelini Emlak Yönetim Hizmetleri Ticaret ve A.Ş.'nin Halk Bankası Halkalı Şubesı IBAN (TR24 0001 2009 8780.0010 2609 89) nolu TL hesabına yatırılacaktır. Toplantıda verilen en yüksek teklifler, teklif sahiplerinin % 2+ KDV tutarındaki hizmet bedelini yatırmış olmaları hâlinde BAKANLIK onayına sunulmak üzere EMLAK YÖNETİM tarafından teslim edilecektir. Açık artırma BAKANLIK onayı ile sonuçlanacaktır. İhalenin kesinleşmesini takiben, 1. teklif sahibine sözleşme imzalaması için 10 iş günü süre verilecektir. (...) " kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdarî davalarda genel yetki, 2577 sayılı Kanun'un 32. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddenin birinci fıkrasına göre, iptal davalarında yetki konusundaki genel kural, dava konusu idarî işlemi tesis eden idarî merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinin yetkili olmasıdır.
2577 sayılı Kanun'un 33 ilâ 37. maddelerinde ise kamu görevlileri ile ilgili davalarda, taşınmaz ve taşınır mallara ilişkin davalarda, tam yargı davalarında ve vergi uyuşmazlıklarında geçerli olan özel yetki kuralları düzenlenmiştir.
2577 sayılı Kanun'un 34. maddesinde, taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasından kaynaklanan iptal ve tam yargı davaları ile konusu taşınmaz mal olan idarî sözleşme uyuşmazlıklarından ve ayrıca kamu mallarına ilişkin idari davalardan söz edilmiştir. Maddenin öngördüğü özel yetki kuralı kesin nitelikte olduğundan; anılan davaların mutlaka ilgili taşınmazın bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde görülmesi gerekmekte, 32. maddenin birinci fıkrasındaki genel yetki kuralının bu alanda geçerliliği bulunmamaktadır (Kâzım YENİCE/Yüksel ESİN, Açıklamalı-İçtihatlı-Notlu İdari Yargılama Usulü, 1983, Ankara, s.656).
Aslında, 2577 sayılı Kanun'un 2. maddesinde düzenlenen idarî dava türlerinden hiçbirinin konusu taşınmaz mallar değildir. Dolayısıyla, 34. maddede yer alan "taşınmaz mallara ilişkin davalar" ifadesinden anlaşılması gereken, taşınmaz malları konu edinen idarî davalar değil; "idarî uyuşmazlığın kaynağı olan taşınmaz mallarla ilgili bir isteği karşılayan" ya da "taşınmaz mallar üzerindeki bir hakkı ihlâl eden" idarî işlemleri konu edinen idarî davalardır (Turgut CANDAN, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 2020, Ankara, s.1051).
Bu itibarla, iptal davalarında, yetkili mahkemenin tespitinde 32. maddede belirlenen ilkenin uygulanmasının esas olduğu; bu genel kuraldan ayrılmanın ancak özel bir yetki kuralının varlığı hâlinde mümkün olduğu, 2577 sayılı Kanun'un 34. maddesinde düzenlenen özel yetki kuralının ise taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasını veya taşınmaza bağlı hakları konu alan işlemlere karşı açılan davalara yönelik olduğu açıktır.
Dosyanın incelenmesinden, Bakanlıkça daha önce riskli alan olarak belirlenen taşınmazın, 6306 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelik uyarınca açık artırma usulü ile satılmasına ilişkin ihalenin iptali talebinin reddedilmesine ilişkin davalı idare işleminden kaynaklanan uyuşmazlığın, 2577 sayılı Kanun'un 34. maddesinin birinci fıkrası kapsamında imar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasına veya taşınmaza bağlı hak kapsamında bulunan bir işleme yönelik olmadığı, taşınmaz hukukuna ilişkin herhangi bir kuralla ilgili olmaksızın, idarece yapılan ihalenin iptali talebinin reddine ilişki işlemin iptaline yönelik olduğu anlaşıldığından uyuşmazlığın çözümünde 2577 sayılı Kanun'un 32. maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki genel yetki kuralı uyarınca, dava konusu işlemi tesis eden idarî merci olan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın bulunduğu yerdeki Ankara İdare Mahkemesi'nin yetkili olduğu anlaşıldığından, yetkisiz yargı yerince uyuşmazlık incelenerek verilen kararda usûl kurallarına uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, dava konusu işlemin 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesi ile getirilen "ivedi yargılama usûlüne" tâbi olması nedeniyle, bu usûle ilişkin hükümlerin İdare Mahkemesi kararının yetki yönünden bozulmasına etkisinin ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir.
2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasında, ilk derece ve temyiz aşamasında uygulanması gereken ivedi yargılama usûlü düzenlenmiş olup; anılan fıkranın (i) bendinde, "Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise işin esası hakkında karar verir. Aksi hâlde gerekli inceleme ve tahkikatı kendisi yaparak esas hakkında yeniden karar verir. Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir." kuralı yer almıştır.
Aktarılan düzenlemeden, ivedi yargılama usûlünde, temyiz incelemesini yapan Danıştay'ın işin esası hakkında inceleme ve tahkikat yapmak suretiyle bir karar vererek uyuşmazlıkları kesin olarak sonuçlandıracağı; ancak ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyiz başvurularında, İdare Mahkemesi kararını bozması durumunda, uyuşmazlığın esasını incelemeksizin dosyayı ilgili İdare Mahkemesi'ne göndereceği anlaşılmaktadır.
İvedi yargılama usûlüne göre sonuçlandırılan davada usûle yönelik olarak verilen kararın temyiz incelemesi sırasında, ilk incelemede tespit edilmesi gereken yetki hususunda usûle aykırılık tespit edilmesi hâlinde, kararın bozularak dosyanın kararı veren mahkemeye gönderilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, "yetkisiz" mahkeme tarafından verilen temyize konu kararın bozularak yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın kararı veren Mahkemeye gönderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacıların temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca .... İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 03/03/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.