Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/4782 Esas 2022/3006 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi :İş Mahkemesi



Dava, davalı işveren nezdinde "gemi adamı" olarak geçen çalışmaların 506 sayılı Yasanın Ek 5 madde hükmü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinin tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak yapılan yargılama neticesinde ilâmında belirtildiği şekilde davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davalılar avukatları tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Mahkemece uyulan bozma ilamında “...Mahkemece, öncelikle yukarıdaki açıklamalar ışığında, davacının işveren nezdindeki çalışma yerleri davalı işverenden sorularak belirlenmeli, davacının işyerindeki çalışmasına ilişkin bilgileri içeren şahsi sicil dosyası, çalışmaların kayıt altına alındığı belgeler celbedilmeli, bu işleri kayıt altına alan kişi/kişilerin beyanları, sigortalının görevlendirmesini yapan yetkilinin beyanları alınmalı, varsa puantaj listeleri ve diğer kayıtlar da dikkate alınmak suretiyle ayrıntılı araştırma yapılmalı, bildirime konu sürelerin ne kadarının denizde, ne kadarının karada gerçekleştiği liman müdürlükleri kayıtları da gözetilerek belirlenmeli, davacının yaptığı işin niteliği, geminin seferde veya limanda bulunduğu sırada denizde eylemli çalışma olarak gerçekleşen çalışma süreleri yukarıda sıralanan maddi ve hukuki olgular ışığında duraksamaya yer vermeyecek biçimde tespit edilmeli, varılacak sonuca göre itibari hizmeti gerektirir çalışma süreleri tereddütsüz belirlenerek karar verilmesi…” gerektiği belirtilmiştir.
Davacı, ... Gemi İnş. Bakım A.Ş. (Kimnak Kimyevi Maddeler Taş. San. ve Tic. A.Ş), ...Dış Tic. A.Ş. (Kimnak Kimyevi Maddeler Taş. San. ve Tic. A.Ş) ve Pütaş Petrol Ürünleri Taşımacılık San. Tic. A.Ş.'ne ait gemilerde gemi adamı konumunda geçen çalışmalarının, 506 sayılı Yasanın Ek 5. maddesi uyarınca itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir koşullarda geçtiğinin tespitini talep ve dava etmiştir. Mahkemece, bozma ilamına uyularak yapılan yargılama neticesinde isteğin kısmen tespitine karar vermiştir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren Geçici 7.maddesinde, bu Kanunun yürürlük tarihine kadar 506 sayılı, 1479 sayılı, 2925 sayılı, bu Kanun ile mülga 2926 sayılı, 5434 sayılı Kanunlar ile 506 sayılı Kanunun Geçici 20. maddesinde yer alan sandıklara tâbi, sigortalılık başlangıçları ile hizmet süreleri, fiilî hizmet süresi zammı, itibarî hizmet süreleri, borçlandırılan ve ihya edilen süreler ve sigortalılık sürelerinin, tabi oldukları kanun hükümlerine göre değerlendirileceği yönündeki hükmün öngörülmüş olması ve kanunların geriye yürümemesi (geçmişe etkili olmaması) kuralı karşısında, uyuşmazlığa uygulanacak olan mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun EK.5.maddesinin 3395 sayılı Kanunla değişik biçiminde bir gemi adamı, gemi ateşçisi, kömürcü ve dalgıcın itibari hizmetten yararlanılabilmesi için çalışmalarının “denizde” geçirilmesinin koşul olduğu hükme bağlanmıştır.
Kanunda öngörülen denizde geçirilmesi gereken hizmetten amaç ise, geminin denizde seyir veya seferde olduğu süreler ile bunun uzantısı geminin limanda bulunduğu sırada, fiilen gemide görevli olarak geçirilen ve denizle bağlantının kopmadığı çalışmalardır (HGK 07.02.2001 t., 2001/21-20 E., 2001/110 K., 23.10.2013 t. 2013/10-176 E., 2013/1477 K.). Aksinin kabulü, gemide çalışanların koşulsuz olarak itibari hizmetten yararlanabileceği sonucunu doğurur ki, bu durum Kanunun açık metnine ve Kanun Koyucunun iradesine aykırıdır. Geminin seferde veya limanda beklediği sürede denizde geçen eylemli çalışma süresinin; gemi ve liman kayıtları, işveren nezdindeki belgeler, işveren tarafından denizde yürütülen faaliyetin kapsam ve kapasitesi de gözetilerek, sunulan kanıtların değerlendirilmesi sonucunda, çelişkiden uzak olarak belirlenmelidir.
Davacının şahsi dosyasından, 27/10/1986-07/05/1988 tarihleri arasında ... sicil sayılı ... Dış Tic AŞ nezdinde 1/A, 07/05/1988-01/06/1992 arası 3390.68.34 sicil sayılı ...GEMİ NŞ BAKIM AŞ işvereninde 1/A, 01/06/1992-01/11/1992 arası ...sicilli ... Kimyasal maddeler Taş. San. Ve Tic. İşyerinde 1/A, 27/06/1994-24/09/2001 arası ... sicil sayılı ... A.Ş. nezdinde, işyerinde 30/04/1995 tarihine kadar 1/A ve 1995/2. döneminden itibaren 2/A, 25/09/2001-12/04/2004 arası 443109.34 sicil sayılı ... Dış Tic A.Ş. Nezidinde 3/A bildirim yapıldığı, davacının Erenköy, Yalıköy, Dereköy, Ortaköy, Ataköy gemilerinde çalıştığı, gemilerin bağlama limanlarının ... olduğu, mahkemece, işverenler arasında devir, birleşme ve intikal durumları irdelenmeksizin eksik inceleme sonucu karar verildiği anlaşılmaktadır.
1-Mahkemece, öncelikle davalılara ve bildirim yapılan işyerlerine ilişkin devir, intikal ve birleşme devir durumlarına ilişkin ticaret sicil kayıtlarının celp edilerek husumet durumunun irdelenmesine,
2-... Liman Başkanlığının yazısından erenköy, ataköy gemisi ile bağlama limanı olan ...’dan Mersin, ..., vs … limanlara seferler düzenlendiği, bağlama limanı kayıtları celp edilmekle varma limanı kayıtlarının celp edilmediği eksik inceleme sonucu karar verildiği anlaşılmaktadır.
Mahkemece, geminin varma limanına ilişkin kayıtlarda celp edilerek bağlama limanında varma limanına kadar geçen süre, varma limanında geçen süre, varma limanında bağlama limanı geliş süreleri gözetilerek, geminin denizde seyir veya seferde olduğu süreler ile bunun uzantısı geminin limanda bulunduğu sırada, fiilen gemide görevli olarak geçirilen ve denizle bağlantının kopmadığı sürelerin tespit edilerek infaza uygun karar verilmelidir.
O halde, davalılar vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, 03.03.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.