Danıştay 6. Daire 2020/1334 Esas 2022/3254 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/1334
Karar No : 2022/3254


DAVACI : ... Yağ ve Deterjan San. A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...

DAVALI : ... Bakanlığı - ANKARA
VEKİLİ : ..., Hukuk Müşaviri (E-Tebligat)

DAVANIN KONUSU : 31/12/2019 tarihli, 30995 sayılı (4. Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendi ile 5. maddesinin 15. ve 16. fıkralarında geçen "Bitkisel Yağ" ibaresinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Davacı, evsel ve ticari kullanım amaçlı yemeklik bitkisel yağ üreticisi olduğunu, Çevre Kanununun Ek 11. maddesinde "Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir." hükmüne yer verildiğini, söz konusu hükümde belirtilen Kanuna ekli (1) sayılı listede "bitkisel yağ"ın da yer aldığı dolayısıyla bitkisel yağ için geri kazanım katılım payı ödenmesinin öngörüldüğünü, ancak üretilen ticari ve evsel kullanım amaçlı bitkisel yağın kızartma amacıyla kullanılan %2-%3 lük kısmı dışındaki miktarının hiçbir biyolojik ya da kimyasal atığa yol açmadığını ve geri dönüşümünün mümkün olmadığını, Çevre Kanununun Ek 11. maddesi ve Kanuna ekli (1) sayılı listedeki düzenlemenin üretilen yağların tamamının atığa yol açtığı ve geri dönüşümünün mümkün olduğu kabulüyle düzenlenmiş olduğunu, Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan tek gıda ürününün bitkisel yağ olduğunu, hiçbir ayrım yapılmadan tüm bitkisel yağlardan geri kazanım katılım payı alınmasına neden olan 2872 sayılı Kanununun Ek 11. maddesinin Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla somut norm denetimi yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurulması gerektiğini, Anayasa ve hukuka aykırı Kanun hükmünün icrası amacıyla hazırlanan Yönetmelik hükümlerinin de hukuka aykırı olduğunu, kullanım alanları ya da ürün bazında sınırlandırılmadan tüm bitkisel yağlar için geri kazanım katılım payı istenmesinin dava konusu Yönetmeliğin amacına da aykırı olduğunu ileri sürmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI : Ambalaj atıkları ile bazı özel atık grubunda yer alan atıkların yönetiminde; bu atıklara esas ürünleri üreten/piyasaya süren işletmelerin çevre mevzuatı uyarınca “genişletilmiş üretici sorumluluğu” ilkesi kapsamında finansal sorumluluklarının 2005 yılından beri mevcut olduğu, bu işletmelerce, piyasaya sürülen ambalajlar ve diğer ürünler için (bitkisel yağ, pil, akü, vs.) atık yönetimi maliyetlerine katılım payı ödendiği, bazı ürünlerin katılım paylarının toplanması ve kullanımının 2020 yılına kadar bu ürünleri üreten/piyasaya süren işletmelerce oluşturulan birlik/kuruluşlarca gerçekleştirilmiş olduğu, 2005 yılından beri yürürlükte olan bu uygulamanın, Çevre Kanunu değişikliği ile Geri Kazanım Katılım Payı uygulaması olarak değiştirildiği, Çevre Kanununun Ek-1 sayılı listesinin ürün-atık ilişkisinden bağımsız olarak ürüne yönelik bir uygulama olduğu, Kanunun Ek 1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden Atık Yönetimi Yönetmeliği ile genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında tanımlanmış olan ürün ve malzemelere yönelik özel hüküm ve yükümlülüklerin ilgili mevzuatı uyarınca ayrıca yerine getirilmekte olduğu, bitkisel yağ ibaresinin Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alması nedeniyle bu ibarenin Yönetmeliğin iptali istenilen maddelerinden çıkarılmasının söz konusu olamayacağı ayrıca Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan bitkisel yağ ibaresinin kızartmalık bitkisel yağ olarak değiştirilmesinin Kanun değişikliğini gerektirdiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...'IN DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI ...'IN DÜŞÜNCESİ :
Dava, 31/12/2019 tarihli, 30995 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin (f) bendi ile 5. maddesinin 15. ve 16. fıkralarında geçen "Bitkisel Yağ" ibaresinin iptali ve Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülerek Anayasa Mahkemesine başvurulması istemiyle açılmıştır.
Davacının Anayasa'ya aykırılık iddiası yerinde görülmeyerek işin esasına geçildi;
Anayasanın 124. maddesi; yönetmeliklerin, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri tarafından, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkarılabileceklerini öngörmektedir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 1. maddesinde; Kanunun amacının, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak olduğu vurgulanmış, 2. maddesinde; Kirletenin: faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri ifade edeceği tanımına; 3.maddesinin (g) bendinde; kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamaların kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanacağı, 8. maddesinde; her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili Yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmanın yasak olduğu, kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililerin kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirletenin kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlü oldukları hükümleri yer almış; 2872 sayılı Çevre Kanuna 10.12.2018 tarih ve 30621 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7153 sayılı Kanunla eklenen "Geri kazanım katılım payı" başlıklı Ek Madde 11'de; yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edileceği kuralı getirilmiş, bu Kanuna ekli (1) sayılı listede sayılan ürünler arasında "bitkisel yağ" yer almıştır.
Anılan Yasa kuralları uyarınca 2872 sayılı Çevre Kanununun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan tahsil edilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesine, beyan edilmesine, tahsilatına ve izlenmesine, Kanunun ek-1 sayılı listesindeki ürünlerden, plastik poşetler için satış noktalarınca, diğer ürünler için piyasaya sürenlerce/ithalatçılarca uyulacak hükümlere ilişkin idari ve teknik usul ve esasları belirlemek amacıyla 31/12/2019 tarihli, 30995 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı (f) bendinde, bitkisel yağ: Bitkisel kökenli ve kullanım amacına uygun olarak piyasaya arz edilen yağlar olarak tanımlanmış; "İlkeler" başlıklı 5. maddesinin (15) bendinde, Kanunun ek-1 sayılı listesindeki plastik poşet, lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, ilaç, elektrikli ve elektronik eşya ile içecek ambalajı dâhil tüm ambalajlara yönelik olarak bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin tanımlayıcı ve açıklayıcı hususlar Bakanlıkça çıkarılacak usul ve esaslar ile belirleneceği, (16). Bendinde de, Kanunun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden bitkisel yağ ve madeni yağların Kanunun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerin üretiminde hammadde olarak
kullanılması durumunda hammadde olarak tedarik edilen bu ürünlerin ithalatçıları/üreticileri tarafından beyan yapılır, ancak hammadde olarak kullanılan bu ürünlerden geri kazanım katılım payı tahsil edilmeyeceği kuralı yer almıştır.
İncelenen davada, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe konulan 2872 sayılı Kanuna 7253 sayılı Kanunla eklenen Ek 11. Maddede getirilen ekli listede sayılı diğer ürünler yanında bitkisel yağları da piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edileceği kuralı getirilmiş olup, Yasa hükmünün uygulanması amacıyla çıkarılan dava konusu Yönetmeliğin dava konusu hükümlerinde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.



TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, 29/10/2021 günlü, 31643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi uyarınca, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı "Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği" şeklinde değiştirildiğinden, husumetin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yerine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına yöneltilmesine karar verilerek, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
31/12/2019 tarihli, 30995 sayılı (4. Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendi ile 5. maddesinin 15. ve 16. fıkralarında geçen "Bitkisel Yağ" ibaresinin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır." hükmüne yer verilmiş, 2. maddesinde; kirleten, "Faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişiler" olarak tanımlanmıştır.
Aynı Kanununun 3. maddesinin (g) bendinde; "Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanır." hükmüne, (h) bendinde; "Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi, sıfır atığın yaygınlaştırılması, döngüsel ekonomi ilkelerinin uygulanması ve iklim değişikliği ile mücadele edilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki, motorsuz veya elektrikli araçların teşviki, atıkların geri kazanımı ile arıtılmış atıksuların yeniden kullanımının teşviki, geri kazanım katılım payı, plastik içerikli poşet veya ambalaj ve tek kullanımlık materyallerin kullanımının azaltılması, depozito uygulaması, emisyon ücreti, kirletme bedeli ve kirliliğin önlenmesine yönelik teminat alınması ve sera gazı emisyonlarının takibine yönelik karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır. Bu bentteki uygulamalara ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
" hükmüne, "Geri kazanım katılım payı başlıklı" Ek 11. maddesinin 1. fıkrasında; " Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir." hükmüne, 6. fıkrasında; "Bu maddeye ilişkin idari, mali ve teknik usul ve esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 3., 11. ve Ek-11. maddeleri ve 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97. ve 103. maddelerine dayanılarak hazırlanan ve 31/12/2019 tarihli, 30995 sayılı (4. Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 1. maddesinde; "Bu Yönetmeliğin amacı; a) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan tahsiledilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesine, beyan edilmesine, tahsilatına ve izlenmesine, b) Kanunun ek-1 sayılı listesindeki ürünlerden, plastik poşetler için satış noktalarınca, diğer ürünler için piyasaya sürenlerce/ithalatçılarca uyulacak hükümlere, ilişkin idari ve teknik usul ve esasları belirlemektir." hükmüne yer verilmiş, dava konusu 4. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde; "Bitkisel yağ: Bitkisel kökenli ve kullanım amacına uygun olarak piyasaya arzedilen yağlar" olarak, (ı) bendinde; "Geri kazanım: Piyasada ya da bir tesiste kullanılan maddelerin yerine ikame edilmek üzere atıkların faydalı bir amaç için kullanıma hazır hale getirilmesinde yer alan ve 2/4/2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği EK-2/B’de listelenen işlemler" olarak, (j) bendinde; "Geri kazanım katılım payı: Bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin piyasaya arzında ürün cinsine bağlı olarak belirlenen ücret" olarak
tanımlanmıştır.

Aynı Yönetmeliğin 5. maddesinin 15. fıkrasında; "Kanunun ek-1 sayılı listesindeki plastik poşet, lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, ilaç, elektrikli ve elektronik eşya ile içecek ambalajı dâhil tüm ambalajlara yönelik olarak bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin tanımlayıcı ve açıklayıcı hususlar Bakanlıkça çıkarılacak usul ve esaslar ile belirlenir." hükmüne, 16. fıkrasında; "Kanunun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden bitkisel yağların, madeni yağların ve pillerin aynı ürünlerin üretiminde hammadde olarak kullanılması durumunda hammadde olarak tedarik edilen bu ürünlerin ithalatçıları/üreticileri tarafından beyan yapılır ancak hammadde olarak kullanılan bu ürünlerden geri kazanım katılım payı tahsil edilmez." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Davacının 2872 sayılı Kanunun Ek 11. maddesinde belirtilen ve Kanuna ekli (1) sayılı listenin Anayasanın eşitlik, ölçülülük ve belirlilik ilkelerine aykırı olduğu yönündeki iddiası incelenmiş olup, yapılan değerlendirmede Anayasaya aykırılık iddiası ciddi görülmemiştir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. Hangi yönetmeliklerin Resmî Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir." hükmüne yer verilmiştir.
İdarelerin, yönetmeliklerle yapacakları düzenlemelerin üst kurallara aykırı olmaması, düzenlemenin yasalarla idarelere tanınan yetkiler çerçevesinde ve yasayla belirlenen sınırlara bağlı olarak, tamamlayıcı, açıklayıcı ve üst normların uygulanmasına yönelik olması gerekmektedir.
Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe konulan 2872 sayılı Çevre Kanunununda döngüsel ekonomi ve sıfır atık yaklaşımı doğrultusunda atık oluşumunun önlenmesi/azaltılması, yeniden kullanıma öncelik verilmesi suretiyle çevre ve insan sağlığının ve tüm kaynakların korunmasının ilke olarak kabul edildiği, atıkların geri kazanılmasını düzenleyen ve teşvik eden hükümlere yer verildiği görülmektedir.
Bu kapsamda, 2872 sayılı Çevre Kanununun 3.maddesinin (h) bendinde; geri kazanım katılım payı çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi, sıfır atığın yaygınlaştırılması, döngüsel ekonomi ilkelerinin uygulanması ve iklim değişikliği ile mücadele edilmesi için kullanılacak mekanizmalar arasında sayılmış, Ek 11. maddesinin 1. fıkrasında ise; "Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir." kuralına yer verilmiş, Kanuna ekli (1) sayılı listede sayılan diğer ürünler yanında "bitkisel yağ" da sayılmak suretiyle bu ürünleri piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edileceği kurala bağlanmıştır.
2872 sayılı Çevre Kanununun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünler için tahsil edilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesine, beyan edilmesine, tahsilatına ve izlenmesine ilişkin idari ve teknik usul ve esasları belirlemek amacıyla çıkarılan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin iptali istenilen 4. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendi ile 5. maddesinin 15. ve 16. fıkralarında yer alan düzenlemelerin 2872 sayılı Kanunun Ek 11. maddesi ve Kanuna Eki (1) sayılı listede yer alan düzenlemeyi tamamlayıcı ve açıklayıcı nitelikte olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, 2872 sayılı Çevre Kanununun yukarıda yer verilen ilkelerine uygun olarak ve Kanun hükmünün uygulanması amacıyla yapılan dava konusu düzenlemelerde üst hukuk normuna ve hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ...-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ...-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 17/03/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.



KARŞI OY (X) :

2872 sayılı Çevre Kanununun "Geri kazanım katılım payı" başlıklı Ek 11. maddesinin 1. fıkrasında yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edileceği kurala bağlanmış, Kanuna ekli (1) sayılı listede "bitkisel yağ" da sayılmak suretiyle geri kazanım katılım payı tahsil edilecek ürünler arasına dahil edilmiştir.
Dava konusu Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik her ne kadar yukarıda bahsedilen Kanun hükmünün uygulanması amacıyla çıkarılmış ise de, dava konusu Yönetmeliğin iptali istenilen 4. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde dayanak Kanun hükmünün amacına uygun olarak geri kazanımı mümkün olan/olmayan bitkisel yağ ayrımı göz önünde bulundurularak sadece atık oluşturan ve geri kazanımı mümkün olan bitkisel yağlardan geri kazanım katılıp payı tahsiline olanak sağlayacak bir tanıma yer verilmesi gerekirken, böyle bir ayrıma gidilmeden tüm bitkisel yağlar için geri kazanım katılım payı tahsil edilmesine yol açan bir bitkisel yağ tanımına yer verilmiş olması nedeniyle dava konusu Yönetmelik hükümlerinde hukuka uyarlık bulunmadığından iptallerine karar verilmesi gerektiği düşüncesiyle aksi yöndeki çoğunluk kararına katılmıyorum.