Danıştay 6. Daire 2020/5425 Esas 2022/3247 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/5425
Karar No : 2022/3247


DAVACI : ... Odası
VEKİLİ : Av. ...

DAVALI : ... Bakanlığı - ANKARA
VEKİLİ : Av. ...

DAVANIN KONUSU : 31/12/2019 tarih ve 30995 (4. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinin 1. fıkrası ile Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen ve toplam 2 paragraftan oluşan "Çevre Görevlisi" tanımının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : 2872 sayılı Çevre Kanununun Geri Kazanım Katılım Payı başlıklı Ek 11. maddesinde Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünler için Geri Kazanım Katılım Payı tahsil edileceği düzenlemesine yer verildiği, aynı maddenin 2. fıkrasında Geri Kazanım Katılım Payı ödemelerinin vergi dairesine beyan edilerek tahsil edilen tutarın genel bütçeye gelir kaydedileceğinin ifade edildiği, 4. fıkrasında ise Geri Kazanım Katılım Payı beyannamelerinin verilme süresi, kapsamı, beyannamelerin kimin tarafından verileceği hususlarına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığının yetkili kılındığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 2872 sayılı Çevre Kanununun Ek 11. maddesine dayanılarak hazırlanan ve 04/04/2019 tarihli, 30735 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliğinin amacının Geri Kazanım Katılım Payının beyanı ile tahsiline ilişkin usul ve esasların belirlenmesi olarak tanımlanmış olduğu, 31/12/2019 tarih ve 30995 (4. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 5. maddesinin 1. fıkrasının 7. bendinde beyannamelerin muhasebe sorumluları tarafından incelenip onaylanması, Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde ise yeminli mali müşavirlere inceletilmesinin esas olduğunun ifade edildiği, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin dava konusu 10. maddesinin 1. fıkrası ile Çevre Görevlilerine 2872 sayılı Çevre Kanunundaki Çevre Görevlisi tanımında yer almayan görevlerin yüklendiği, anılan Yönetmeliğe göre Çevre Görevlilerinin muhasebeci ve mali müşavirin yapması gereken “beyanname ve bildirimleri onaylama” görevi ile sorumlu tutulduğu, aynı maddenin 2. fıkrasında ise “beyanname ve bildirim” işlemlerinin doğrulanması ve karşılaştırılması sorumluluğunun da Bakanlıkça gerekli görülmesi şartıyla Mali Müşavirlerce yapılmasının öngörüldüğü, oysa tüm beyanname ve bildirimlerin düzenlenmesi ve onaylanması işlemlerinin doğrudan Mali Müşavir tarafından yapılmasının gerektiği, 07/02/2020 tarihinde yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların amacının Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendi gereği Çevre Kanununun Ek-1 sayılı listesindeki ürünlere ve bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin iş ve işlemlerin açıklanması olduğunun, dayanağının ise 2872 sayılı Çevre Kanununun Ek 11. maddesi olduğunun söz konusu "Usul ve Esaslar" da belirtildiği, anılan Usul ve Esaslar ile de Çevre Görevlilerine 2872 sayılı Çevre Kanunundaki Çevre Görevlisi tanımında yer almayan görevler verildiği, Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen ve toplam 2 paragraftan oluşan dava konusu "Çevre Görevlisi" tanımında Çevre Görevlilerinin muhasebeci ve mali müşavirin yapması gereken beyanname ve bildirimleri onaylamakla sorumlu tutuldukları, 2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde yer verilen "Çevre yönetim birimi/ Çevre görevlisi" tanımı ile anılan Kanuna dayanılarak hazırlanan Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinde yer verilen "Çevre görevlisi" tanımında çevre kirliliğine neden olan/olabilecek durumların denetlenmesi ve değerlendirilmesinin Çevre görevlisi tarafından yerine getirileceğinin öngörüldüğü ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI : Öncelikle, usule ilişkin olarak, davacının dava açma ehliyetinin bulunmadığı ve davanın dava açma süresi içinde açılıp açılmadığının resen araştırılması, yasal süre içinde açılmadığının tespiti halinde, davanın süre aşımı nedeniyle reddedilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.
Esasa ilişkin olarak ise, Geri Kazanım Katılım Payına ilişkin uygulamanın ambalaj atıkları ile bazı özel atık grubunda yer alan atıkların yönetiminde bu atıklara esas ürünleri üreten/piyasaya süren işletmelerin 2872 sayılı Çevre Kanununun 11. maddesinde yer alan “Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu” ilkesi kapsamında 2005 yılından bu yana mevcut olan finansal sorumluluklarının yerine getirilmesindeki yöntem değişikliğini içerdiği, 2872 sayılı Çevre Kanunun 2. maddesinde; Çevre Kanunu ve Çevre Kanununa göre yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendirmek ve tesis içi yıllık denetim programları düzenlemekle görevlendirilenlerin çevre yönetim birimi/ çevre görevlisi olarak tanımlandığı, Kanunun Ek 2. maddesinde ise faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya çevreye zarar verecek kurum, kuruluş ve işletmelerin çevre yönetim birimi kurmalarının, çevre görevlisi istihdam etmelerinin veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan bu amaçla hizmet satın almalarının zorunlu kılındığı, Kanunun Ek 2. maddesinde belirtilen çevre görevlilerinin taşıması gereken şartlar ile belgelendirilmelerine/mükellefiyetlerine ilişkin usul ve esasların ise Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmelikte düzenlendiği, bu kapsamda söz konusu Yönetmeliğin mükellefiyetler başlıklı 7. maddesinde Çevre Görevlilerine (a) Çevre yönetimi hizmetlerini çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygun bir şekilde yürütmek, koordine etmek, çevre yönetimi hizmeti çalışmalarını düzenli aralıklarla izleyerek ilgili mevzuatta belirtilen mükellefiyetlerin yerine getirilip getirilmediğini tespit etmek. (h) İşletmenin çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemeler uyarınca yapılması gereken beyan ve bildirimlerini belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak yapmak, (ı) Yetkili makam tarafından istenecek bilgi ve belgeleri belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak sunmak gibi mükellefiyetlerin yüklenmiş olduğu, 2872 sayılı Çevre Kanununda yer alan Geri Kazanım Katılım Payı uygulaması ile bu uygulamaya ilişkin olarak Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik ile piyasaya süren/ithalatçılara bir takım idari ve mali yükümlülükler getirildiği, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi sürecinde Çevre Görevlilerinin sorumluluğunun şart ve sınırlarının Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelikte ve Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslarda belirtildiği, 2872 sayılı Çevre Kanununda açık bir şekilde tanımı yer alan görev ve sorumlulukları alt mevzuat ile gösterilen Çevre Görevlilerinin “çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemeler uyarınca yapılması gereken beyan ve bildirimlerin belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz yapılması” görevini ve hizmet verdikleri işletmelerce çevre mevzuatı kapsamındaki mükellefiyetlerin yerine getirilip getirilmediğini tespit etmeye yönelik işlemlerde görevli/yetkili/sorumlu olmadıklarına ilişkin beyanların çevre mevzuatı ile tezat oluşturduğu, Çevre Görevlilerinin yükümlülüklerine esas bilgi ve belgelerin ( fatura, makbuz, irsaliye gibi) temini ve derlenmesi görevinin “muhasebe sorumlusu” olarak tanımlanan ve hizmet verilen işletmelerin sorumluluğunda olan kişilere, geri kazanım katılım payı beyannamesinin hazırlanması ve ilgili merciye verilmesi görevinin ise Hazine ve Maliye Bakanlığınca yetkilendirilmiş kişilere verilmiş olduğu, çevre görevlilerinin muhasebe/muhasebecilik/ mali müşavirlik gibi konularda görevli/yetkili/sorumlu olmadıkları savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ... 'IN DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI ...'NUN DÜŞÜNCESİ : Dava, 31/12/2019 tarih ve 30995 (4. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinin 1. fıkrası ile Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen ve toplam 2 paragraftan oluşan "Çevre Görevlisi" tanımının iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarenin usule yönelik itirazları yerinde görülmeyerek işin esasının incelenmesine geçildi.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 124. Maddesinde; Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabileceği hükme bağlanmıştır.
Yasa koyucu düzenleyeceği konularda genel prensipleri belirler ve bunun uygulanmasını, yürütmeye, bir başka ifadeyle idarelere bırakır. Bu asli düzenleme yetkisinin Yasama organına ait olmasının doğal bir sonucudur. Ancak, idarelerin düzenleyici işlem yapma yetkisi yasama organının çizdiği sınırlar içinde, başta Anayasa olmak üzere, Kanun, Tüzük gibi üst hukuk normlarına aykırı olmamak kayıt ve şartına bağlı olarak gerçekleşebilir.
Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, görev alanlarına ilişkin olarak tüzük ve yönetmelik dışında, kılavuz, yönerge, tebliğ, genelge gibi çeşitli adlar altında da düzenleme yapabilmektedirler. Ancak bu düzenlemeler arasında uyulması gereken "normlar hiyerarşisi" kuramına göre hukuk düzeni, farklı kademede yer alan Anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer düzenleyici işlemlerden oluşan birçok normu içermekte ve her norm geçerliliğini bir üst basamakta yer alan normdan almaktadır. Bu nitelikleri gereği, dayandıkları üst hukuk normlarına aykırı hüküm ihtiva etmeleri mümkün değildir.
Normlar hiyerarşisine göre kanundan sonra gelen tüzük, yönetmelik, genelge,talimat gibi düzenlemelerin ancak kanunda verilmiş olan hakkın kullanılmasının açıklanması ile ilgili olacağı, bu metinlerde kanun ile verilmiş olan hakkı genişletici veya daraltıcı mahiyette hükümlere yer verilemeyeceği hukukun genel ilkelerindendir.
İdarenin düzenleyici idari işlem tesis etme yetkisinin "Yasama yetkisinin devredilmezliği" ilkesinin bir sonucu olarak ikincil nitelikte bir kural koyma yetkisi olduğu göz önüne alındığında; söz konusu yetkinin kanunların çizdiği çerçeve içinde kalması ve kanunlara uygun olarak kullanması zorunludur.
2872 sayılı Çevre Kanunu'nun tanımlar başlıklı 2. maddesinde; Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: "Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen birim ya da çevre mühendislerini, mevcut çevre görevlilerini ve Bakanlıkça usul ve esasları ilgili Yönetmelikle belirlenen görevliyi" ifade eder şeklinde tanımlanmış, Kanunu'nun "Geri kazanım katılım payı" başlıklı Ek 11. maddesinin 1. fıkrasında; "Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir. Bu listedeki ürünlerden herhangi birinin piyasaya arzının, farklı bir ürünün, malzemenin veya eşyanın ithalatı ile birlikte gerçekleşmesi halinde geri kazanım katılım payı ithalatçıdan tahsil edilir. Bu listede yer alan tutarlar takvim yılı başından geçerli olmak üzere her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarların %5’ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu suretle tespit edilen tutarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir." hükmü, aynı maddenin 6. fıkrasında ise; "Bu maddeye ilişkin idari, mali ve teknik usul ve esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir." hükmü yer almış, Ek 2. maddesinde de;" Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya çevreye zarar verecek kurum, kuruluş ve işletmeler çevre yönetim birimi kurmak, çevre görevlisi istihdam etmek veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan bu amaçla hizmet satın almakla yükümlüdürler. Bu konuyla ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir" hükmüne yer verilmiştir.
9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun Ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan tahsil edilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesine, beyan edilmesine, tahsilatına ve izlenmesine, Kanunun ek-1 sayılı listesindeki ürünlerden, plastik poşetler için satış noktalarınca, diğer ürünler için piyasaya sürenlerce/ithalatçılarca uyulacak hükümlere ilişkin idari ve teknik usul ve esasları belirlemek amacıyla yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinde; Sürekli bir çevre görevlisi istihdam eden veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti alan veya çevre yönetim birimi kurma zorunluluğu bulunan piyasaya süren işletmeler ile ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı 50.000 Türk Lirası’ndan fazla olan piyasaya süren işletmelerce bu Yönetmelik kapsamında yapılacak bildirim ve beyannamelerine esas veriler 2872 sayılı kapsamında tanımlanan çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanır" kuralı getirilmiştir.
Çevre yönetimi hizmeti vereceklerin taşıması gereken şartları, belgelendirilmeleri ve mükellefiyetlerine ilişkin usul ve esaslar Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmelikle belirlenmiş, anılan yönetmelikte Çevre görevlisi: Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olan veya neden olabilecek, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe giren düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, çevre mühendisi dışındaki çevre yönetimi hizmeti yeterlik belgesine sahip görevli olarak tanımlanmış, görevleri de; Çevre yönetimi hizmetlerini çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygun bir şekilde yürütmek, koordine etmek, çevre yönetimi hizmeti çalışmalarını düzenli aralıklarla izleyerek ilgili mevzuatta belirtilen mükellefiyetlerin yerine getirilip getirilmediğini tespit etmek, çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemeler ile ilgili işletme çalışanlarının ve sorumlularının en az yüzde 60’ına eğitim vererek eğitime katılım tutanaklarını düzenlemek, işletme çalışanlarına ve sorumlularına yönelik düzenlenecek eğitimleri, işletmenin faaliyet gösterdiği sektöre, üretim yöntemine, çevresel etkilerine ve tabi olduğu çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygun olarak yapmak, işletmenin çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemeler uyarınca yapılması gereken beyan ve bildirimlerini belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak yapmak, yetkili makam tarafından istenecek bilgi ve belgeleri belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak sunmak, yürüttüğü bütün çalışmaları imzalı belgeler halinde, işletmeye hizmet verdiği sürece işletmede muhafaza etmek ve bu süre içinde yetkili makam tarafından istendiğinde sunmak gibi sayma suretiyle belirtilmiştir.

Çevre izin ve lisans yönetmeliğinde ise Çevre görevlisi: Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olan ve/veya neden olabilecek ve Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen ve Bakanlık tarafından belge verilen görevli şeklinde tanımlanmıştır.
Dava konusu Usul ve Esasların İkinci Bölümünde "Çevre Görevlisi", "Piyasaya süren/ithalatçı ve satış noktalarının gerçek/tüzel kişileri adına geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi ürün ve eşyaların tespitini, beyana esas miktarlarının muhasebe sorumlusunca belirlenmesini; çevre mevzuatı kapsamındaki bildirimlerin, beyan ve beyannamelerin belirlenen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak hazırlanarak ilgili idarelere sunulmasını sağlayan, kontrol eden, izleyen ve raporlayan Çevre Kanunu'nun Ek 2. maddesinde belirtilen görevliler/çevre yönetim birimlerindeki görevlilerdir." şeklinde tanımlanmış sürekli bir çevre görevlisi istihdam eden veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti alan veya çevre yönetim birimi kurma zorunluluğu bulunan piyasaya süren işletmeler (ithalatçılar ve satış noktaları dahil) ile ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı (toplam beyan miktarının Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen beyan dönemini kapsadığı ay sayısına oranı) 50.000 Türk Lirası'ndan fazla olan piyasaya süren işletmelerin (ithalatçılar ve satış noktaları dahil) Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında yer alan tüm bildirim ve beyanlarının (iade ve mahsuplaşmaya esas işlemler dahil) muhasebe sorumlusu ve çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanmasını sağlamakla yükümlü oldukları kuralına yer verilmiştir.
Davacı bu görev tanımıyla çevre mühendislerinin görev alanlarının daraltıldığı, diğer mühendislik dalları ya da fen edebiyat fakültesi mezunlarının da çevre görevlisi olabileceği, kendilerine muhasebeci /mali müşavir görevi verildiği iddialarında bulunmuş ise de esasen, çevre görevlilerinin, çevre mühendislerinin, çevre yönetim birimlerinin ve çevre danışmanlık firmalarının taşıması gereken şartları, mükellefiyetleri, çalışma usul ve esasları, yeterlik belgesi başvurularının yapılması ve değerlendirilmesi, yeterlik belgelerinin verilmesi, denetlenmesi hususları Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmelikle belirlendiğinden uyuşmazlık bu davanın konusunu oluşturan Geri Kazanım Payına ilişkin yönetmelik ve esaslar çerçevesinde "Çevre görevlisi" tanımı üzerinden incelenmiştir.
Davaya konu yönetmeliğin dayanağı 2872 sayılı Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendirme görevi verilerek açık bir ifadeyle görev çerçevesi çizilen çevre görevlilerine; işletmelerin bildirim ve beyannamelerine esas verileri incelenip onaylama yükümlülüğü getiren Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinin 1. fıkrasında üst hukuk normu ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Dava konusu usul ve esaslarla geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi ürün ve eşyaların tespiti, beyana esas miktarlarının belirlenmesi görevi muhasebe sorumlusuna; çevre mevzuatı kapsamındaki bildirimlerin, beyan ve beyannamelerin belirlenen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak hazırlanarak ilgili idarelere sunulmasını sağlamak, kontrol etmek, izlemek ve raporlamak görevi ise çevre görevlisine verilmiş, bu işlemlere yönelik bildirim ve beyanların muhasebe sorumlusu ve çevre görevlisi tarafından yapılması gerektiği öngörülmüştür. Dava konusu usul ve esaslarla yapılan çevre görevlisi tanımı Geri Kazanım Payına ilişkin yönetmelikte yer almamakla birlikte, bu tanımda yasanın öngördüğü tanımlamayı aşacak mahiyette yeni bir görev tanımı yeni bir düzenleme öngörülmediği, davaya konu usul ve esaslarda üst normu olan kanunu açıklayıcı mahiyet taşıyan bir tanım getirildiği, kanunda hiç zikredilmeyen yeni bir düzenleme ya da sınırlandırma getirilmediği sonucuna ulaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinin 1. fıkrası ile Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen "Çevre Görevlisi" tanımına karşı açılan davanın reddi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, duruşma için taraflara önceden bildirilen 16/03/2022 tarihinde, davacı vekili Av. ...'ın ve davalı idare vekili Av. ...'in geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. 29/10/2021 günlü, 31643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi uyarınca, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı "Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği" şeklinde değiştirildiğinden, husumetin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yerine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına yöneltilmesine karar verilerek, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
31/12/2019 tarih ve 30995 (4. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinin 1. fıkrası ile Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen ve toplam 2 paragraftan oluşan "Çevre Görevlisi" tanımının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır." hükmüne, 2. maddesinde; "Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen birim ya da çevre mühendislerini, mevcut çevre görevlilerini ve Bakanlıkça usul ve esasları ilgili Yönetmelikle belirlenen görevliyi ifade eder." hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Kanununun 3. maddesinin (h) bendinde; "Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi, sıfır atığın yaygınlaştırılması, döngüsel ekonomi ilkelerinin uygulanması ve iklim değişikliği ile mücadele edilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki, motorsuz veya elektrikli araçların teşviki, atıkların geri kazanımı ile arıtılmış atıksuların yeniden kullanımının teşviki, geri kazanım katılım payı, plastik içerikli poşet veya ambalaj ve tek kullanımlık materyallerin kullanımının azaltılması, depozito uygulaması, emisyon ücreti, kirletme bedeli ve kirliliğin önlenmesine yönelik teminat alınması ve sera gazı emisyonlarının takibine yönelik karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır. Bu bentteki uygulamalara ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
" hükmüne, Ek 2. maddesinde; "Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya çevreye zarar verecek kurum, kuruluş ve işletmeler çevre yönetim birimi kurmak, çevre görevlisi istihdam etmek veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan bu amaçla hizmet satın almakla yükümlüdürler. Bu konuyla ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir." hükmüne, "Geri kazanım katılım payı başlıklı" Ek 11. maddesinin 1. fıkrasında; " Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir." hükmüne, 6. fıkrasında; "Bu maddeye ilişkin idari, mali ve teknik usul ve esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
Çevre yönetimi hizmeti vereceklerin taşıması gereken şartları, belgelendirilmeleri ve mükellefiyetlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla 2872 sayılı Çevre Kanununun Ek 2. maddesine dayanılarak hazırlanan Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde "Çevre görevlisi: Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olan veya neden olabilecek, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe giren düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, çevre mühendisi dışındaki çevre yönetimi hizmeti yeterlik belgesine sahip görevliyi ifade eder." hükmüne yer verilmiş, Çevre Görevlisinin mükellefiyetlerinin düzenlendiği 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde; "Çevre yönetimi hizmetlerini çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygun bir şekilde yürütmek, koordine etmek, çevre yönetimi hizmeti çalışmalarını düzenli aralıklarla izleyerek ilgili mevzuatta belirtilen mükellefiyetlerin yerine getirilip getirilmediğini tespit etmek", (d) bendinde; "İşletme çalışanlarına ve sorumlularına yönelik düzenlenecek eğitimleri, işletmenin faaliyet gösterdiği sektöre, üretim yöntemine, çevresel etkilerine ve tabi olduğu çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemelere uygun olarak yapmak.", (h) bendinde; İşletmenin çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemeler uyarınca yapılması gereken beyan ve bildirimlerini belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak yapmak", (ı) bendinde; "Yetkili makam tarafından istenecek bilgi ve belgeleri belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak sunmak" hükümlerine yer verilmiştir.
2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca alınması gereken çevre izin ve lisansı sürecinde uyulacak usul ve esasları düzenlemek amacıyla 2872 sayılı Çevre Kanununun 11. maddesine dayanılarak hazırlanan Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğinin 4. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde; "Çevre görevlisi: Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olan ve/veya neden olabilecek ve Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen ve Bakanlık tarafından belge verilen görevliyi ifade eder." hükmüne yer verilmiştir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 3., 11. ve Ek-11. maddeleri ve 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97. ve 103. maddelerine dayanılarak hazırlanan ve 31/12/2019 tarihli, 30995 sayılı (4. Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 1. maddesinde; "Bu Yönetmeliğin amacı; a) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan tahsiledilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesine, beyan edilmesine, tahsilatına ve izlenmesine, b) Kanunun ek-1 sayılı listesindeki ürünlerden, plastik poşetler için satış noktalarınca, diğer ürünler için piyasaya sürenlerce/ithalatçılarca uyulacak hükümlere, ilişkin idari ve teknik usul ve esasları belirlemektir." hükmüne, "İlkeler" başlıklı 5. maddesinin 7. fıkrasında; "Bu Yönetmelik kapsamında yapılacak bildirim ve beyanların piyasaya sürenler/ithalatçıların ilgili muhasebe sorumluları tarafından incelenip onaylanması, Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde de yeminli mali müşavirlere inceletilmesi ve doğrulatılması esastır.
" hükmüne, "Bildirim ve beyanların doğruluğu ve kayıtları" başlıklı 10. maddesinin iptali istenilen 1. fıkrasında; "Sürekli bir çevre görevlisi istihdam eden veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti alan veya çevre yönetim birimi kurma zorunluluğu bulunan piyasaya süren işletmeler ile ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı 50.000 Türk Lirası’ndan fazla olan piyasaya süren işletmelerce bu Yönetmelik kapsamında yapılacak bildirim ve beyannamelerine esas veriler 2872 sayılı kapsamında tanımlanan çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanır.
" hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin Bakanlığın görev ve yetkileri başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde; Bakanlığın Kanunun ek-1 sayılı listesindeki ürünlere ve bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin tanımlayıcı ve açıklayıcı hususlara yönelik usul ve esasları belirlemekle görevli ve yetkili olduğu düzenlemesine yer verilmiştir.
Anılan Yönetmeliğin 6. maddesine dayanılarak hazırlanan 07/2/2020 tarihli Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların birinci bölümünde amacı "Çevre Kanununun ek-1 sayılı listesindeki ürünlere ve bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin tanımlayıcı ve açıklayıcı hususların belirlenmesi" olarak belirtilmiş, ikinci bölümünde "Geri Kazanım Katılım Payı Uygulamalarına İlişkin Genel Tanım ve Tanımlamalar" genel başlığı altında dava konusu "Çevre Görevlisi: Piyasaya süren/ithalatçı ve satış noktalarının gerçek/tüzel kişilikleri adına geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi ürün ve eşyaların tespitini, beyana esas miktarlarının muhasebe sorumlusunca belirlenmesini; çevre mevzuatı kapsamındaki bildirimlerin, beyan ve beyannamelerin belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak hazırlanarak ilgili idarelere sunulmasını sağlayan, kontrol eden, izleyen ve raporlayan, Çevre Kanununun Ek Madde 2’sinde belirtilen görevliler/çevre yönetim birimlerindeki görevlilerdir.
Sürekli bir çevre görevlisi istihdam eden veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti alan veya çevre yönetim birimi kurma zorunluluğu bulunan piyasaya süren işletmeler (ithalatçılar ve satış noktaları dahil) ile ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı (Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen beyan döneminde oluşan) 50.000 Türk Lirası’ndan fazla olan piyasaya süren işletmeler (ithalatçılar ve satış noktaları dahil), Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında yer alan tüm bildirim ve beyanların (iade ve mahsuplaşmaya esas işlemler dahil), muhasebe sorumlusu ve çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanmasını sağlamakla yükümlüdürler. Bu durum piyasaya süren/ithalatçının yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz." düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Usul Yönünden:
Davalı idarenin ehliyete ve dava açma süresine yönelik iddiaları yerinde görülmemiştir.

Esas Yönünden:
a) Yönetmelik kuralı yönünden;
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. Hangi yönetmeliklerin Resmî Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir." hükmüne yer verilmiştir.
İdarelerin, yönetmeliklerle yapacakları düzenlemelerin üst kurallara aykırı olmaması, düzenlemenin yasalarla idarelere tanınan yetkiler çerçevesinde ve yasayla belirlenen sınırlara bağlı olarak, tamamlayıcı, açıklayıcı ve üst normların uygulanmasına yönelik olması gerekmektedir.
Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak amacıyla yürürlüğe konulan 2872 sayılı Çevre Kanunununda döngüsel ekonomi ve sıfır atık yaklaşımı doğrultusunda atık oluşumunun önlenmesi/azaltılması, yeniden kullanıma öncelik verilmesi suretiyle çevre ve insan sağlığının ve tüm kaynakların korunmasının ilke olarak kabul edildiği, atıkların geri kazanılmasını düzenleyen ve teşvik eden hükümlere yer verildiği görülmektedir.
Bu kapsamda, 2872 sayılı Çevre Kanununun 3. maddesinin (h) bendinde; geri kazanım katılım payı çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi, sıfır atığın yaygınlaştırılması, döngüsel ekonomi ilkelerinin uygulanması ve iklim değişikliği ile mücadele edilmesi için kullanılacak mekanizmalar arasında sayılmış, aynı Kanunun Ek 11. maddesinin 1. fıkrasında ise; " Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir." kuralına yer verilmiş, Kanuna ekli (1) sayılı listede sayılan ürünleri piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edileceği kurala bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile düzenlenen Geri Kazanım Katılım Payı uygulaması kapsamında 2872 sayılı Çevre Kanununa ekli (1 ) sayılı listede yer alan ürünler dikkate alınarak tahsil edilmesi öngörülen Geri Kazanım Katılım Payına ilişkin olarak piyasaya sürenler ve ithalatçıların yerine getirmekle yükümlü tutuldukları idari ve mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi sürecinde Çevre Görevlilerine de bir takım sorumluluklar yüklendiği, bu kapsamda iptali istenilen Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesinin 1. fıkrasında ise, Geri Kazanım Katılım Payına ilişkin olarak yapılacak bildirim ve beyannamelere esas verilerin 2872 sayılı Kanunda tanımlanan çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanmasının öngörüldüğü anlaşılmaktadır.
Davacı tarafından, iptali istenilen Yönetmelik hükmü ile Çevre Görevlilerine 2872 sayılı Çevre Kanunundaki Çevre Görevlisi tanımında yer almayan görevlerin yüklendiği ileri sürülmekte ise de, söz konusu düzenleme ile Çevre Görevlilerine yüklenen sorumluluğun 2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesindeki Çevre Görevlisi tanımında yer alan, denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını denetlemek görevi kapsamında kaldığı ve söz konusu düzenlemeyi tamamlayıcı ve açıklayıcı nitelikte olduğu, ayrıca Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğinin 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde Çevre Görevlileri için öngörülen mükellefiyetler ile de uyumlu olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, 2872 sayılı Çevre Kanunun yukarıda bahsedilen ilkelerine uygun olarak ve Kanun hükmünün uygulanması amacıyla yapılan dava konusu düzenlemede üst hukuk normuna ve hukuka aykırılık görülmemiştir.

b) Dava konusu Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen "Çevre Görevlisi" tanımına gelince;
Dava konusu "Usul ve Esaslar"da yer verilen Çevre Görevlisi tanımında; yukarıda açıklanan Geri Kazanım Katılım Payına ilişkin olarak piyasaya sürenler ve ithalatçıların yerine getirmekle yükümlü tutuldukları idari ve mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi sürecinde Çevre Görevlilerine yüklenen sorumluluklar kapsamında, geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi ürün ve eşyaların tespiti ile beyana esas miktarlarının belirlenmesi muhasebe sorumlusunun, çevre mevzuatı kapsamındaki bildirimlerin, beyan ve beyannamelerin belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak hazırlanarak ilgili idarelere sunulmasını sağlamak, kontrol etmek, izlemek ve raporlamak ise Çevre Görevlisinin görevleri arasında sayılmış, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında yer alan tüm bildirim ve beyanların muhasebe sorumlusu ve çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanması öngörülmüştür.
İptali istenilen anılan düzenlemenin 2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde çerçevesi çizilen Çevre Görevlisi tanımını açıklayıcı nitelikte olduğu, Çevre Görevlilerine anılan Kanun hükmü kapsamı dışında kalan yeni bir sorumluluk yüklemediği, ayrıca gerek Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin dava konusu hükmünde Çevre Görevlileri için öngörülen yükümlülüklerle gerek Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğinin 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde Çevre Görevlileri için öngörülen mükellefiyetler ile de uyumlu olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen ve "Çevre Görevlisi" tanımına ilişkin düzenlemede de hukuka aykırılık bulunmamaktadır.



KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ...-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen ...-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 17/03/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.





KARŞI OY (X) :

Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esasların ikinci bölümünde belirtilen "Çevre Görevlisi" tanımı ile Çevre Görevlilerine yüklenen Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında yer alan tüm bildirim ve beyanların incelenip onaylanması" sorumluluğunun, 2872 sayılı Çevre Kanunun 2. maddesinde yer alan Çevre Görevlisi tanımında yer alan "denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendirmek" görevi kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olmadığı, diğer taraftan her ne kadar Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğinin 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde Çevre Görevlileri için öngörülen mükellefiyetler arasında "işletmenin çevreye ilişkin kanun ve ikincil düzenlemeler uyarınca yapılması gereken beyan ve bildirimlerini belirtilen formatta, zamanında ve eksiksiz olarak yapmak" sayılmış ise de Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında yer alan tüm bildirim ve beyanların incelenip "onaylanması" görevinin bu kapsamda da değerlendirilemeyeceği, idarece üst hukuk normunu aşar nitelikte bir düzenleme yapılmış olduğu gerekçesiyle "Usul ve Esaslar"ın anılan hükmünün iptaline karar verilmesi gerektiği düşüncesiyle Dairemiz kararının bu kısmına katılmıyorum.