Danıştay 13. Daire 2021/3268 Esas 2022/1428 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/3268
Karar No:2022/1428


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Valiliği
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Mardin ili, … ilçesi, … ada, … parselde bulunan, müllkiyeti Hazine adına kayıtlı taşınmazın 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 51/g maddesi uyarınca pazarlık usûlüyle 10 yıl süreyle kiraya verilmesine ilişkin ihalenin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; dava konusu ihalenin ilan metninin 19/08/2020 tarihinden 18/09/2020 tarihi mesai bitimine kadar (30 gün süreyle) ... resmî internet sitesinin duyurular kısmında yayımlandığı, davacı tarafından, dava konusu taşınmazın tarafına tahsis edilmesi ya da kiralanması talebiyle başvuruda bulunulduğu 01/12/2020 tarihinde ihalenin öğrenildiği kabul edildiğinde, ihalenin öğrenildiği 01/12/2020 tarihini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde en geç 31/12/2020 tarihinde dava açılması gerekirken, bu süre geçirildikten sonra 02/02/2021 tarihinde açılan davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesine imkan bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle süre aşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, mahallelerinde ihale konusu taşınmazın kiraya verileceğine ilişkin herhangi bir ilanın yapılmadığı, ihale ilanı usulüne uygun yapılmadığından, ihaleden, idarenin 05/01/2021 tarihli red işlemi ile haberdar olunduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, temyiz dilekçesinde ileri sürelen iddiaların mahkeme kararının bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … 'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Mardin ili, Artuklu ilçesinde bulunan … ada, … parsel sayılı Hazineye ait taşınmazın 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 51/g maddesi uyarınca tıbbi ve aromatik bitkiler ile süs bitkileri yetiştiriciliği amacıyla kiraya verilmesi için 379 sayılı Milli Emlak Tebliği'nin 6. maddesi uyarınca 30 gün süreyle ilana çıkılması Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın … tarih ve E. … sayılı Bakanlık Olur'u ile uygun görülmüş, Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nce de gerekli ilanlar yapılmıştır.
İlan süresi içerisinde S.S. ...Kooperatifi ile C.U. tarafından ihale konusu taşınmazın kiralanması için başvuruda bulunulmuştur. Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün ...tarih ve E....sayılı yazısıyla başvuru evrakları 379 sayılı Tebliğ uyarınca gerekli değerlendirmelerin yapılması için Mardin İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'ne gönderilmiş, istenilen değerlendirmelerin yapılması üzerine kiralama işlemine esas teşkil edecek belgeler Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün ...tarih ve E....sayılı yazısı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na gönderilmiş, ihale konusu taşınmazın 10 yıl süreyle S.S. ...Kooperatifi'ne tıbbi ve aromatik bitki üretimi yapılmak üzere, 2886 sayılı Kanun'un 51/g maddesi uyarınca pazarlık usulü ile kiraya verilmesi ...tarih ve E....sayılı Bakanlık Olur'u ile uygun görülmüş ve bu karar doğrultusunda Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile S.S ...Kooperatifi arasında 04/11/2020 tarihinde kiralama sözleşmesi imzalanmıştır.
Davacı tarafından ihale konusu taşınmazın tarafına tahsis edilmesi ya da kiralanması talebiyle Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne 01/12/2020 tarihinde başvuruda bulunulmuş, davacının başvurusu Mardin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün ...tarih ve ...sayılı işlemiyle reddedilmiştir.
Bunun üzerine anılan taşınmazın kiralanmasına ilişkin ihalenin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 14/3. maddesinde, dilekçelerin görev ve yetki, idarî merci tecavüzü, ehliyet, idarî davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, süre aşımı, husumet ve Kanun'un 3. ve 5. maddelerine uygun olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla inceleneceği; 15/1-a maddesinde de, yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın yetki yönünden reddine karar verileceği kurala bağlanmıştır.
2577 sayılı Kanun'un "İdari davalarda genel yetki" başlıklı 32. Maddesinin 1. fıkrasında, "Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla bu Kanunda veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması hâlinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idarî işlemi veya idarî sözleşmeyi yapan idarî merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir."; 2. fıkrasında, "Bu Kanun'un uygulanmasında yetki kamu düzenindendir.'' kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
1- İdari davalarda genel yetki, 2577 sayılı Kanun'un 32. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddenin birinci fıkrasına göre, iptal davalarında yetki konusundaki genel kural, dava konusu idari işlemi tesis eden idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinin yetkili olmasıdır.
2577 sayılı Kanun'un 33. ile 37. maddeleri arasında ise, kamu görevlileri ile ilgili davalarda, taşınmaz ve taşınır mallara ilişkin davalarda, tam yargı davalarında ve vergi uyuşmazlıklarında geçerli olan özel yetki kuralları düzenlenmiştir.
2577 sayılı Kanun'un 34. maddesinde, taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasından kaynaklanan iptal ve tam yargı davaları ile konusu taşınmaz mal olan idarî sözleşme uyuşmazlıklarından ve ayrıca kamu mallarına ilişkin idari davalardan söz edilmiştir. Maddenin öngördüğü özel yetki kuralı kesin nitelikte olduğundan; anılan davaların mutlaka ilgili taşınmazın bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde görülmesi gerekmekte, 32. maddenin birinci fıkrasındaki genel yetki kuralının bu alanda geçerliliği bulunmamaktadır (Kâzım YENİCE/Yüksel ESİN, Açıklamalı-İçtihatlı-Notlu İdari Yargılama Usulü, 1983, Ankara, s.656).
Aslında, 2577 sayılı Kanun'un 2. maddesinde düzenlenen idarî dava türlerinden hiçbirinin konusu taşınmaz mallar değildir. Dolayısıyla, 34. maddede yer alan "taşınmaz mallara ilişkin davalar" ifadesinden anlaşılması gereken, taşınmaz malları konu edinen idarî davalar değil; "idarî uyuşmazlığın kaynağı olan taşınmaz mallarla ilgili bir isteği karşılayan" ya da "taşınmaz mallar üzerindeki bir hakkı ihlâl eden" idarî işlemleri konu edinen idarî davalardır (Turgut CANDAN, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 2022, Ankara, s.1301).
Bu durumda, iptal davalarında, yetkili mahkemenin tespitinde 32. maddede belirlenen ilkenin uygulanmasının esas olduğu; bu genel kuraldan ayrılmanın ancak özel bir yetki kuralının varlığı hâlinde mümkün olduğu, 2577 sayılı Kanun'un 34. maddesinde düzenlenen özel yetki kuralının ise taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasını veya taşınmaza bağlı hakları konu alan işlemlere karşı açılan davalara yönelik olduğu görülmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, Mardin ili, Artuklu ilçesi, … ada, … parselde bulunan Hazineye ait taşınmazın kiraya verilmesi için ilana çıkılmasının Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın … tarih ve E…. sayılı Bakanlık Olur'u ile uygun görüldüğü, ilan süresi içinde taşınmazın kiralanması talebiyle başvurular yapıldığı ve … tarih ve E…. sayılı Bakanlık Olur'u ile mezkûr taşınmazın başvuru yapanlar arasından adı geçen kooperatife kiraya verilmesine ilişkin ihaleden kaynaklanan uyuşmazlığın, 2577 sayılı Kanun'un 34. maddesinin birinci fıkrası kapsamında imar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasına veya taşınmaza bağlı hak kapsamında bulunan bir işleme yönelik olmadığı, taşınmazın kiraya verilmesine yönelik ihale işleminin iptaline yönelik olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, uyuşmazlığın çözümünde 2577 sayılı Kanun'un 32. maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki genel yetki kuralı uyarınca, dava konusu işlemi tesis eden idarî merci olan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın bulunduğu yerdeki Ankara İdare Mahkemesi yetkili olduğundan, yetkisiz yargı yerince uyuşmazlığın esası incelenerek verilen kararda usûl kurallarına uygunluk bulunmamaktadır.
2- Dava konusu işlemin 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesi ile getirilen "ivedi yargılama usûlüne" tâbi olması nedeniyle, bu hükümlerin İdare Mahkemesi kararının yetki yönünden bozulmasına etkisinin ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir.
2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin 2. fıkrasında, dava ve temyiz aşamasında uygulanması gereken ivedi yargılama usulü düzenlenmiş olup; fıkranın (i) bendinde, "Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise işin esası hakkında karar verir. Aksi hâlde gerekli inceleme ve tahkikatı kendisi yaparak esas hakkında yeniden karar verir. Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir." kuralı yer almıştır.
Aktarılan düzenlemeden, ivedi yargılama usulünde, verilen karar kesin olmak üzere, temyiz incelemesini yapan Danıştay'a inceleme ve tahkikat görevinin verildiği; sadece mahkeme tarafından ilk inceleme üzerine verilen kararlar yönünden kararın temyizen bozularak dosyanın geri gönderilme hakkının tanındığı görülmektedir. Bununla birlikte, bu kuralın "görevli ve yetkili" bir mahkeme tarafından verilen kararlar için geçerli olduğu açıktır. Nitekim, 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesinde, temyiz incelemesi sonucunda Danıştay'ın görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması sebeplerinden dolayı incelenen kararı bozacağı kurala bağlanmış olup, ivedi yargılama usulüne ilişkin düzenlemelerin bu kuraldan ayrı olarak değerlendirilmesine imkân bulunmamaktadır.
Bu çerçevede, ivedi yargılama usulüne göre ilk derecede verilen kararın temyiz incelemesi sırasında, ilk incelemede tespit edilmesi gereken usule aykırılıkların belirlenmesi hâlinde de kararın bozularak dosyanın kararı veren mahkemeye gönderilmesi gerekmektedir. Aksi bir düşüncenin kabulü, 2577 sayılı Kanun'un 32. maddesindeki, yetkinin kamu düzeninden olduğu kuralına ve yine aynı Kanun'un 14. maddesinin altıncı fıkrasındaki, ilk inceleme üzerine 15. madde uyarınca verilebilecek kararların, ilk incelemeden sonra tespit edilmesi hâlinde de davanın her safhasında verilebileceği kuralına aykırılık oluşturur.
Bu itibarla, "yetkisiz" mahkeme tarafından verilen süre aşımı nedeniyle davanın reddine yönelik kararın bozularak yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın kararı veren Mahkemeye gönderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ...İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K: ...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 05/04/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.