Danıştay 6. Daire 1989/2562 Esas 1989/2187 Karar Sayılı İlamı

-Daire : ALTINCI DAİRE
Karar Yılı : 1989
Karar No : 2187
Esas Yılı : 1989
Esas No : 2562
Karar Tarihi : 20/11/989

MAHALLİNDE YAPILAN KEŞİF VE BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ SONUCU DÜZENLENEN RAPOR KARŞISINDA, ANITLAR YÜKSEK KURULUNCA AYNEN KORUNMASI GEREKLİ ESKİ ESER OLARAK TESCİL EDİLEN TAŞKIŞLA BİNASININ OTELE DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİ ÖNGÖREN UYGULAMA PROJESİNİN UYGUN OLDUĞUNA İLİŞKİN YÜKSEK KURUL KARARI İLE MÜDAHİL ŞİRKET LEHİNE İRTİFAK HAKKI TESİSİNE İLİŞKİN İŞLEMLERDE İSABET GÖRÜLMEDİĞİ HK.
Dava, taşınmazda bulunan ve Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunca aynen korunması gerekli eski eser olarak tescil edilen … binasına ilişkin uygulama projesinin uygun olduğu ve buna göre uygulama yapılmasında sakınca bulunmadığına ilişkin 2.7.1987 günlü, 3479 sayılı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu Kararıyla, binanın otele dönüştürülmesi amacıyla müdahil şirket lehine irtifak hakkı tesis edilmesine ilişkin işlemlerin iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince; bir yörenin tarihsel ve kültürel özelliklerinin korunmasının Devletin olduğu kadar o yörede yaşayan vatandaşların da görevi olduğu, hakkında aynen korunması gerekli eski eser olduğu yolunda karar bulunan bir taşınmazın otele dönüştürülmesi amacıyla yapılan işlemlerin iptalini istemede davacıların menfaatleri bulunduğu ve dolayısıyla dava açma ehliyetlerinin var olduğu, öte yandan; binada inşai faaliyetlerin başlaması üzerine davacıların … III Bölge Koruma kuruluna başvurularına verilen cevaptan dava konusu işlemleri öğrenip yasada öngörülen sürede açtıkları davada süre aşımı bulunmadığı belirtilerek işin esasının incelenmesine geçilmiştir.
İdare Mahkemesi Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 14.5.1983 günlü, kararı ile … binasının aynen korunması gerekli eski eser olduğu" yolunda bir karar verildiği, bu kararın 27.4.1984 günlü, 18384 sayılı Resmi Gazetede yayınalandığıve tapuda tescil kaydının bulunduğu konusunda uyuşmazlık olmadığı, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 9.maddesinde "Yüksek Kurul veya Bölge Kurullarının kararlarına dayalı Kültür ve Turizm Bakanlığının izni olmadan, korunması gerekli taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarında her çeşit inşai ve fiziki müdahalede bulunmak, bunları yeniden kullanıma açmak veya kullanımlarını değiştirmek yasaktır" hükmünün yer aldığı, aynen korunması gerekli eski eser olduğu yolunda tescil kaydı bulunan taşınmazın otel yapımı için irtifak hakkı tesisiyle ilgili işlemlerin öncelikle; dava konusu edilen, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulunun, 2.7.1987 günlü kararının hukuka uygunluğunun denetiminden sonra değerlendirilebileceğini belirtmiş ve anılan yüksek kurul kararında sözü edilen Taşkışla binasına ilişkin ve otele dönüştürme amaçlı uygulama projesinin aynen korunması gerekli eski eser niteliğine değişiklik yapıp yapmayacağı konusunda mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırmıştır. Bilirkişi heyetince düzenlenen raporda özetle, 19.Yüzyıl Osmanlı Mimarisinde yeni bir yapı tipolojisi oluşturan büyük ölçekli kışlaların geç örnekleri arasında yer alan, coğrafi konumu ile ... yakasının biçimlenmesinde etkili olan, sade mimari kurgusu ve mimari elemanları vurgulayan yalın süslemesi ile dönemin ender örnekleri arasında yer alan taşkışlabinasının, 1914 yılında geçirdiği yangından sonra ... Üniversitesine tahsisi üzerine restore edilerek özgün plan ve mekan özellikleri korunarak eğitim işleviyle bütünleştirdiği, taşıdığı özellikler nedeniyle yapının belirli bir dönemin tarihine, kültürüne, mimarlık, sanat ve estetik anlayışına tanıklık eden bir belge olarak anıt değeri taşıdığı ve bu değerinin ise Anıtlar Yüksek Kurulunun 14.5.1983 gün, 14947 sayılı kararı ile tescil edildiği belirtildikten sonra tarihi bir eserin korunmasında uluslararası kabul görmüş ilkeler; açısından değerlendirilerek."anıtların korunması ve onarılması amaç onları bir sanat eseri olduğu kadar bir tarihi belge olarak da korumaktır" ilkesi karşısında bir yapının önemini yitirdiği, bakımsızlıktan ötürü bugünkü görüntüsünün iç açıcı olmaması, kullanılmayacak büyüklükte boş mekanlarının bulunmasının ileri sürülemeyeceği, böyle bir anlayışın pekçok önemli tarihi ve kültürel varlığın ortadan kalkmasına neden olduğu belirtilmiştir.
Yapının sonradan yükelendiği foksiyonlarla gelen değişikler nedeniyle anıtın zaten özgünlüğünü yitirdiği görüşünün ise; "anıta maledilmiş farklı devirlerin geçerli katkıları saygi görmelidir. Zira onarımın amacı sitil birliği değildir" şeklindeki ilke ile bağdaşmadığını, …ya sonradan yüklenen fonksiyonlar gereği yapılan ilavelerin geniş mekanların planda ve üç boyutta okunmalarına engel olmadığı, plan süslemeleri değiştirilmeden, yararla bir toplumsal amaç içinde anıtın korunmasının sağlandığı, belirtilen bütün tarihsel ve mimari özellikleri ile korunması gerekli eski eser niteliğinin belirgin olduğunu, binanın bu nitelikleri dikkate alınarak, uygulama projesinin incelenmesi sonucu, otel odalarının yerleştirilmesi için birinci katın giriş kısmı ve kuzey kanadı dışında birinci ve ikinci katların kışla özelliğini tamamen yitiren bir odalar dizisiyle doldurulduğu, avluyla ilişkilerin kesildiği ve binanın iç mimarisinin tümüyle yitirildiği, kulelerde ana merdivenler yok edilerek, plan ve mekan bakımından kulelerin anıtsal özgünlüklerinin kaybolduğu, birinci katın yüksekliğine ikiye bölünerek iki kat elde edilmek suretiyle kemerli kesişme mekanları ve koridorların yok edildiği, anıtın özellikle doğu cephesinde dış mimarisinin tümüyle bozulduğu, halen başlamış bulunan inşai faaliyetin yapıya zarar verdiğinin gözlendiği, gerekli labaratuvar araştırmaları verileri olma dan yapılacak restorasyonun zaman içinde yapıya önlenemeyecek zararlar vereceğinin belirtildiği anlaşılmıştır.
Mahkeme davalı Kültür ve Turizm Bakanlığının bilirkişi raporuna onaylı proje doğrultusunda uygulama yapılmasında sakınca olmadığı yolunda dava konusu Yüksek Kurul Kararının; yetkili ve konusunda uzman kişilerce verildiği, yerindelik denetimi yapılamayacağı yolundaki itirazın hukuk Devleti olmanın vazgeçilmez bir gereği de yargı denetimi olup, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 2.maddesi gereği İdare Mahkemelerinin hukuka uygunluğunun denetimi ile yetkili ve görevli oldukları, bir idari işlemin vardığı hukuksal sonucun işlemin konusunu oluşturduğu ve idari işlemlerle varılmak istenen amacın kamu yararı olduğu, idarenin bir ajanı durumunda bulunan, kanunun kendine verdiği yetkiye dayanarak icrai nitelikte kararlar alabilen Yüksek Kurul Kararının konu ve maksat yönlerinden hukuka uygunluğunun denetiminin yapılması yolunda bilirkişilerin teknik görüşlerinin alınmasının yerindelik denetimi olmayıp, bu yoldaki itirazlar yerinde görülmediği gibi davalı Maliye ve Gümrük Bakanlığı ile birlikte rapora yapılan diğer itirazlarda bilirkişi raporundaki gerekçeler karşısında kabul edilmediğini belirterek otel işlevinin getireceği bölmeler, ilaveler ve yok etmelerle anıtın mekan karakterini değiştirecek, plan özünde ve restorasyonunda var olan değerlerini yok edecek nitelikte olduğu anlaşılan uygulama projesinin uygun bulunduğu yolunda tesis edilen Anıtlar Yüksek Kurulunun 2. 7.1987 günlü, işleminde hukuka uyarlık bulunmadığı ve bilirkişi raporu ile açıklandığı gibi taşkışla binasını otele dönüştürmeye yönelik projenin uygulanması mümkün olmadığından irtifak hakkı tesisine ilişkin işlemlerde de kamu yararı bulunmadığı belirtilerek iptal edilmiş, bu karar davalı idareler ve müdahil tarafından temyiz edilmiştir.
Dava konusu işlemlerin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptali yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49.maddesinin 1.fıkrasında sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından, bozma istemi yerinde görülmeyerek anılanmahkeme kararının onanmasına karar verildi.