Danıştay 8. Daire 2022/808 Esas 2022/2979 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2022/808
Karar No : 2022/2979


DAVACI : … Sendikası
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … Valiliği
VEKİLİ : Av. …
2- … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …
UETS adresi vardır.

DAVANIN KONUSU :
1. Konya İli, Selçuklu İlçesinde 8 adet imam hatip ortaokulu açılması ve iki okulun isminin değiştirilmesine ilişkin … gün ve … sayılı Konya Valiliği işlemi ile;
2. İşlem dayanağı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliğinin 5. maddesinde yer alan "...ilköğretim okulları..." ibaresinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Dava konusu düzenleyici işlem ile ilköğretim okullarının açma yetkisinin Valiliklere verildiği, bu düzenlemenin 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu'na aykırı olduğu, eğitim anlayışı tamamen farklı olan iki okulun bir arada bulunmasının Milli Eğitimin temel amaç ve ilkeleri ile bağdaşmadığı, okulların adının değiştirilme gerekçesinin idarece ortaya konulamadığı öne sürülmektedir.

DAVALI İDARELERİN SAVUNMALARI
Davalı … Bakanlığı'nın Savunması:
İmam hatip ortaokullarının bölge halkının ihtiyaç durumu dikkate alınrak 1739 sayılı Kanun'un 25. maddesi uyarınca açıldığı, ilköğretim kurumu olan imam hatip ortaokullarının açılması ve adlarının verilmesi hususunun Valilik yetkisinde olduğu, davaya konu işlem ve dayanağı Yönetmelikte hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülmektedir.
Davalı …Valiliği'nin Savunması:
Usul yönünden, davacı Sendikanın, dava konusu işlemin iptalini istemekte menfaatinin bulunmadığı, davanın süresinde açılmadığı, idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gerekli bir işlemi bulunmayan Valiliğin hasım mevkiinden çıkartılması gerektiği savunulmaktadır.
Esas yönünden ise, bölgede eğitim-öğretim gören öğrencilerin velilerine yapılan ankette yaklaşık %40 oranında "imam hatip ortaokulu" tercihinde bulunulduğundan, ihtiyacın karşılanması ve mevcut okul dersliklerinin daha verimli kullanılması amacıyla dava konusu işlemin tesis edildiği, aynı ismin birden fazla okula verilmesi nedeniyle yaşanabilecek mağduriyet ve karışıklıkların önüne geçilebilmesi amacıyla isim değişikliğine gidildiği ileri sürülmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay Dava Daireleri kararlarına karşı Danıştay'da temyiz yoluna başvurulabileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 38. maddesinde, İdari Dava Dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların İdari Dava Daireleri Kurulunca temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Yasanın 49. maddesinin 4. fıkrasında da idare mahkemelerinin bozmaya uymayarak eski kararında ısrar edebileceği ancak Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmış; böylece Danıştay dava dairelerine, ilk derece mahkemesi olarak verdikleri kararların temyizen bozulması halinde ısrar olanağı tanınmamıştır.
Bu nedenle, dava konusu … gün ve … sayılı Konya Valiliği işleminin Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmı yönünden Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun bozma kararına uyulmak suretiyle davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Konya İli, Selçuklu İlçesinde 8 adet imam hatip ortaokulu açılması ve iki okulun isminin değiştirilmesine ilişkin … gün ve …6 sayılı Konya Valiliği işlemi ile işlem dayanağı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliğinin 5. maddesinde yer alan "...ilköğretim okulları..." ibaresinin iptali istemiyle açılan davada, Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliğinin 5. maddesinde yer alan "...ilköğretim okulları..." ibaresi yönünden konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına; … gün ve …6 sayılı Konya Valiliği işleminin iptaline ilişkin Danıştay Sekizinci Dairesinin 17/10/2019 tarih ve E:2015/10080, K:2019/8892 sayılı kararı; Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 21/10/2021 tarih ve E:2020/1227, K:2021/1966 sayılı kararıyla dava konusu işlemin Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmının iptaline yönelik bölümü bozulmuş, anılan kararın dava konusu işlemin iki okulun isminin değiştirilmesine ilişkin kısmının iptaline yönelik bölümü onanmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesine göre Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda, temyiz incelemesi sonucu bozulan kararlar üzerine, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının kararlarına uyulması zorunludur.
Buna göre Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararında belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlemin Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmının iptaline yönelik bölümü hakkında davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Dairemizin 17/10/2019 tarih ve E:2015/10080, K:2019/8892 sayılı kısmen iptal, kısmen karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kararının iptale ilişkin kısmının temyizen incelenerek bozulması istemi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 21/10/2021 tarih ve E:2020/1227, K:2021/1966 sayılı kararı ile kısmen onanmasına, kısmen bozulmasına karar verildiğinden bozulan kısım yönünden dosya yeniden incelenmek suretiyle gereği görüşüldü:

HUKUKİ SÜREÇ :
Dava, Konya İli, Selçuklu İlçesinde 8 adet imam hatip ortaokulu açılması ve iki okulun isminin değiştirilmesine ilişkin … gün ve … sayılı Konya Valiliği işlemi ile işlem dayanağı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliğinin 5. maddesinde yer alan "...ilköğretim okulları..." ibaresinin iptali istemiyle açılmıştır.
02/04/1993 tarih ve 21540 sayılı Resmi Gazete'de yayımlayan Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu, 222 sayılı ilköğretim ve Eğitim Kanunu ile 3797 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.
Dairemizin 17/10/2019 tarih ve E:2015/10080, K:2019/8892 sayılı kararıyla; Dava konusu Yönetmeliğin 5. maddesinde yer alan "...ilköğretim okulları..." ibaresi yönünden; 02/04/1993 tarih ve 21540 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan dava konusu Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin 24/06/2017 tarih ve 30106 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Kurum Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırıldığı, bu nedenle karar tarihinde yürürlükte bulunmayan Yönetmelik hakkında karar verilmesine hukuken olanak bulunmadığı; ancak, dava konusu Yönetmelik maddesi, dava konusu bireysel işlemin dayanağını oluşturduğundan işin esasının incelenmesi gerektiği belirtilerek; 1739 sayılı Kanun'a göre, ilköğretim okullarının açılma ve kapatılmasının Bakanlığın iznine tabi olduğu, bu konuda Valiliklerin yetkili kılınmasına ilişkin dayanak bir mevzuat hükmü bulunmadığı, dava konusu düzenlemede yetki yönünden hukuka uyarlık bulunmadığı; … tarih ve … sayılı işlemin, Selçuklu ilçesinde sekiz adet imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmı yönünden; Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin 5. maddesi ile Valiliklere tanınan yetki uyarınca, Konya Valiliğince sekiz adet imam hatip ortaokulunun açılmasına karar verildiğinden, hukuka aykırılığı saptanan Yönetmeliğin verdiği yetki uyarınca tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı; … tarih ve … sayılı işlemin Selçuklu ilçesinde iki okulun isminin değiştirilmesine ilişkin kısmı yönünden ise; Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin 13. maddesine aykırı şekilde tesis edilen, iki okula ait isim değişikliği işleminde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle; Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin 5. maddesinde yer alan "...ilköğretim okulları..." ibaresi hakkında karar verilmesine yer olmadığına, Konya Valiliğinin dava konusu 03/04/2015 tarih ve 3590036 sayılı işleminin ise iptaline karar verilmiştir.

Dairemiz kararının iptale ilişkin kısmının davalı idarelerce temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 21/10/2021 tarih ve E:2020/1227, K:2021/1966 sayılı kararıyla; Dairemizin temyize konu kararının dava konusu işlemin Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmının iptaline yönelik bölümünün " Valinin, ilde Devletin ve hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her Bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtası olması cihetiyle, anılan düzenlemelerde belirtilen, "her kademe Bakanlık yöneticileri" arasında yer aldığı, bunun sonucu olarak da Valilik makamının 1739 sayılı Kanun'da Bakanlığa verilen yetkiyi kullanabileceği, bu yönüyle Konya Valiliği tarafından, milli eğitim müdürlüğünün teklifi üzerine tesis edilen Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin işlemin, Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin 5. maddesine uygun olduğu anlaşıldığından, işlemde yetki unsuru yönünden hukuka aykırılık bulunmadığı" gerekçesiyle bozulmasına, dava konusu işlemin iki okulun isminin değiştirilmesine ilişkin kısmının iptaline yönelik bölümünün onanmasına karar verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 'Temyiz' başlıklı 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının Danıştay'da temyiz edilebileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 'İdari ve vergi dava daireleri kurullarının görevleri' başlıklı 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulunca idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Kanun'un 'Temyiz incelemesi üzerine verilecek kararlar' başlıklı 49. maddesinin 4. fıkrasında da, Danıştayın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde bu madde ile ısrar hariç 50. madde hükümlerinin kıyasen uygulanacağı kurala bağlanmıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri uyarınca Danıştay Dava Dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen bozulması durumunda ısrar olanağı tanınmamıştır.
Bu nedenle, bozma kararı gözönünde bulundurularak, bozulan kısım yönünden yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

İNCELEME VE GEREKÇE:
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu'nun "Okul açma yetkisi" başlıklı 58. maddesinde; Türkiye'de ilköğretim okulu, lise veya dengi okulların, Milli Eğitim Bakanlığının izni olmaksızın açılamayacağı hükme bağlanmıştır.
02/04/1993 tarih ve 21540 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan; Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin, "Kurumların Açılması ve Kapatılması İle İlgili Genel Esaslar" başlıklı 5. maddesinde, dava konusu işlem tarihinde, "Okul öncesi eğitim kurumları, ilköğretim okulları, pratik kız sanat okulları, halk eğitim merkezleri ve meslekî eğitim merkezleri millî eğitim müdürünün teklifi ile valilikçe, bu sayılanlar dışında kalan kurumlar ise Bakanlıkça açılır ve aynı usulle kapatılır." kuralına yer verilmiştir.
5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'nun 3. maddesinde, illerin idaresinin yetki genişliği esasına dayandığı belirtilmiş, "Valilerin hukuki durumları, görev ve yetkileri" başlıklı 9. maddesinde; "Vali, ilde Devletin ve Hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her Bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.

Bu sıfatla :
A) Valiler, ilin genel idaresinden her Bakana karşı ayrı ayrı sorumludur. Bakanlar, Bakanlıklarına ait işleri için valilere re'sen emir ve talimat verirler. Bakanlar, valiler hakkında Bakanlar Kuruluna taltif ve tecziye teklifinde bulunabilirler.
B) Bakanlıklar ve tüzelkişiliği haiz genel müdürlükler, il genel idare teşkilatına ait bütün işleri doğrudan doğruya valiliklere yazarlar. Valilikler de illere ait işler için ilgili Bakanlık veya tüzelkişiliği haiz genel müdürlüklerle doğrudan doğruya muhaberede bulunurlar. Ancak valiler hesabata ve teknik hususlara ait işlerde idare şube başkanlarına vali adına imza yetkisi verebilirler.
C) Vali, kanun, tüzük, yönetmelik ve Hükümet kararlarının neşir ve ilanını ve uygulanmasını sağlamak ve Bakanlıkların talimat ve emirlerini yürütmekle ödevlidir. Bu işlerin gerçekleştirilmesi için gereken bütün tedbirleri almıya yetkilidir.
Ç) Kanun, tüzük, yönetmelik ve Hükümet kararlarının verdiği yetkiyi kullanmak ve bunların yüklediği ödevleri yerine getirmek için valiler genel emirler çıkarabilir ve bunları ilan ederler.
D) Vali, dördüncü maddenin son fıkrasında belirtilen adli ve askeri teşkilat dışında kalan bütün Devlet daire, müessese ve işletmelerini, özel işyerlerini, özel idare, belediye köy idareleriyle bunlara bağlı tekmil müesseseleri denetler, teftiş eder.
Bu denetleme ve teftişi Bakanlık veya genel müdürlük müfettişleriyle veya bu dairelerin amir ve memurlariyle de yaptırabilir.
E) İlin her yönden genel idare ve genel gidişini düzenlemek ve denetlemekten sorumludur.
F) Vali, ilde teşkilatı veya görevli memuru bulunmıyan işlerin yürütülmesini, bu işlerin görülmesiyle yakın ilgisi bulunan her hangi bir idare şube veya daire başkanından istiyebilir. Bu suretle verilen işlerin yapılması mecburidir.
G) Vali, il içindeki idare ve müesseselerde çalışan uzman veya fen kollarına dahil memur ve müstahdemlerden asli vazifelerine halel getirmemek şartiyle ilin genel ve mahalli hizmetlerine müteallik işlerin görülmesini istiyebilir. Bu memurlar verilen işleri yapmakla ödevlidirler. Vali, keyfiyetten ilgili Bakanlığa ve tüzelkişiliği haiz genel müdürlüğe bilgi verir.
H) Vali, Devlet gelirlerinin tahakkuk ve tahsilini ve ödeme işlerinin muntazam bir şekilde yapılmasını ve gelir kaynaklarının gelişmesini sağlamak için tedbirler alır ve uygular, lüzumunda bu maksatla ilgili Bakanlıklara ve genel müdürlüklere tekliflerde bulunur.
..." hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan, 3046 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında 174 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 13/12/1983 Gün ve 174 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Kaldırılması ve Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında 202 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun'un, "Bakanlık taşra teşkilatı" başlıklı 8. maddesinde; Bakanlığın kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek ve yürütmekte oldukları hizmetleri vatandaşlara sunmakla görevli bakanlık taşra teşkilatının, ihtiyaca göre aşağıdaki kuruluşların tamamından veya birkaçından meydana gelecek şekilde düzenleneceği belirtilmiş ve (a) bendinde il valisine bağlı il kuruluşları sayılmıştır.
Anılan Kanun'un "Hiyerarşik kademeler ve birim unvanları" başlıklı 15. maddesinde ise; Bakanlık merkez, taşra, yurt dışı teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşlarının hiyerarşik kademeleri sayılırken (e) bendinde taşra teşkilatı il kuruluşlarında 1. sırada valilere yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu işlemin Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına yönelik kısmının iptaline ilişkin kısmına gelince;
5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'nun 9. maddesinde, il genel idaresinin, hükümetin serbestçe atadığı valinin otorite ve sorumluluğu altında olduğu, ilin yetki genişliği esasına göre yönetilmesi nedeniyle valinin Devleti temsil ettiği ve onun adına kural olarak, her türlü idari işlem ve eylemi yapabileceği, valinin, ilde hükümetin ve ayrı ayrı her bakanın temsilcisi sıfatıyla, bunların idari ve siyasi yürütme vasıtası olduğu, bir başka anlatımla verdikleri emir ve kararların uygulanmasını sağladığı, valinin merkezi idare teşkilatının en büyük ve en yetkili ajanı olduğu, adli ve askeri örgütler dışında, ilde yer alan bütün Devlet ve kamu kurumları teşkilatının başı ve yetkilisi olduğu, bu bakımdan, ilin genel yönetiminden ve gidişinden hükümete ve bakanlara karşı sorumlu olduğu, dolayısıyla valinin, söz konusu teşkilat ve personeli üzerinde bir iç düzenleme ve denetleme yetkisine ve hiyerarşi gücüne sahip olduğu belirtilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden; valinin, ilde Devletin ve hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her Bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtası olması cihetiyle, anılan düzenlemelerde belirtilen, "her kademe Bakanlık yöneticileri" arasında yer aldığı, bunun sonucu olarak da valilik makamının 1739 sayılı Kanun'da Bakanlığa verilen yetkiyi kullanabileceği, bu yönüyle Konya Valiliği tarafından, milli eğitim müdürlüğünün teklifi üzerine tesis edilen Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin işlemin, Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Kurumlara Ait Açma, Kapatma ve Ad Verme Yönetmeliği'nin 5. maddesine uygun olduğu anlaşıldığından, işlemde yetki unsuru yönünden hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Diğer yandan, dava konusu işlem tesis edilirken Selçuklu ilçesinde eğitim gören ilkokul öğrencilerinden devam etmek istedikleri ortaokullara ilişkin bilgiler ve velilerden alınan talepler doğrultusunda imam hatip ortaokul açılmasına olan ihtiyacın ortaya konulduğu da görüldüğünden, ilçe milli eğitim müdürlüğünün teklifi dikkate alınarak tesis edilen işlemin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olduğu ve işlemde hukuka aykırı bir yön bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, … tarih ve … sayılı Konya Valiliği işleminin, Selçuklu ilçesinde sekiz adet imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmında hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu … gün ve … sayılı Konya Valiliği işleminin Selçuklu ilçesinde sekiz imam hatip ortaokulu açılmasına ilişkin kısmı yönünden davanın REDDİNE,
2. İlk aşama ve temyiz toplam … TL yargılama giderlerinin yarısı … TL'nin davacı üzerinde bırakılmasına, diğer yarısı … TL'nin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
3. İlk karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca davacı lehine vekalet ücretine hükmedildiğinden bu aşamada davacı lehine vekalet ücretine hükmedilmesine gerek olmadığına,
4. İş bu karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin ise davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde taraflara iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
22/04/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.