Danıştay 8. Daire 2022/809 Esas 2022/2985 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2022/809
Karar No : 2022/2985


DAVACI : ... A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...
DAVALI : ... Bakanlığı
VEKİLİ : Av. ....

DAVANIN KONUSU :
Mardin - Batman sınırları içerisinde bulunan ... paftası için petrol arama ruhsatı verilmesi isteminin sunulmuş olan iş ve yatırım programının Kanunun amacı ile bağdaşmadığından bahisle reddine ilişkin ... Bakanlığı Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı kararına karşı yapılan itiraz başvurusunun reddine ilişkin ... tarih ve .... sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı işleminin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Dava konusu işlemin Kanunun amacı ile ters düştüğü, 5 yıllık petrol arama ruhsat süresince petrol rezervi bulunamaz ise ruhsatların iptal edileceği, arama ruhsatı başvuru ekinde sunulan iş ve yatırım programı yönünden dava konusu sahada 1981-1987 yıllarında sismik hat atıldığı ve değerlendirildiği, 1. yıl ise verilerin inceleneceği, buna dayalı olarak programın 2. yılında sismik hat atımının yapılacağı, petrol aramalarında sismik yapmadan önce verilerin yorumlanması gerektiği, bölgenin stratigrafisnin çözmek en az 6 ay -1 yıllık zaman aralığına ihtiyaç duyulduğu iddia edilmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI :
Arama ruhsat döneminin ilk yıllarında 2 boyutlu ve/veya 3 boyutlu yeni sismik veri toplama faaliyeti yapılması gerekirken, davacı şirket tarafından sahadan sismik veri toplanması ve bu sismik verinin değerlendirilmesine yönelik herhangi bir program verilmediği, sunulan iş ve yatırım programında ilk dört yılda yapılacak büro çalışmalarının ölçülebilir kriterler olmadığı ve ruhsatla ilgili 5 yıllık sürenin şirketçe sahada herhangi bir faaliyette bulunulmadan kullanılmasının hedeflendiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ :2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay Dava Daireleri kararlarına karşı Danıştay'da temyiz yoluna başvurulabileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 38. maddesinde, İdari Dava Dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların İdari Dava Daireleri Kurulunca temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Yasanın 49. maddesinin 4. fıkrasında da idare mahkemelerinin bozmaya uymayarak eski kararında ısrar
edebileceği ancak Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmış; böylece Danıştay dava dairelerine, ilk derece mahkemesi olarak verdikleri kararların temyizen bozulması halinde ısrar olanağı tanınmamıştır.
Bu nedenle, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun bozma kararına uyulmak suretiyle davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : ...
DÜŞÜNCESİ : Dava; Mardin ve Batman illeri sınırları içerisinde bulunan ... paftası için petrol arama ruhsatı verilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin ... Genel Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı Petrol Hakkına Müteallik Kararına karşı 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu'nun 20. maddesinin 1. fıkrası uyarınca yapılan itiraz başvurusunun reddine ilişkin ... tarih ve ... sayılı ...Kaynaklar Bakanlığı işleminin iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay Sekizinci Dairesinin dava konusu işlemin iptaline ilişkin .... gün ve E:...., K:.. sayılı kararı, davalı İdare tarafından temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 25/11/2021 gün ve E:2020/2113, K:2021/2644 sayılı kararı ile bozulmuştur.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49 uncu maddesi uyarınca Danıştay dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların İdari Dava Daireleri Kurulunca bozulması halinde ısrar olanağı bulunmadığından, İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararında yer alan gerekçeler doğrultusunda davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.


TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Dairemizin 03/10/2019 tarih ve E:2015/14796, K:2019/8198 sayılı iptal kararının temyizen incelenerek bozulması istemi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 25/11/2021 tarih ve E:2020/2113, K:2021/2644 sayılı kararı ile Dairemiz kararının bozulmasına karar verildiği görüldüğünden dosya yeniden incelenmek suretiyle işin gereği görüşüldü:



HUKUKİ SÜREÇ :
Mardin - Batman sınırları içerisinde bulunan ... paftasına ilk olarak dava dışı ... Petrol Madencilik Jeolojik Hiz. İnş. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından petrol arama ruhsatı verilmesi istemiyle davalı idareye başvurulmuş olup, bu başvuru 6491 sayılı Petrol Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin 14. maddesinin 1. fıkrası uyarınca 16/07/2014 tarih ve 29062 sayılı Resmi Gazete'de ilan edilmiştir.
İlan edilen ilk başvurudan sonra 02/09/2014 tarihinde Mardin - Batman sınırları içerisinde bulunan ... paftasına davacı şirket tarafından da arama ruhsatı başvurusunda bulunulmuş ve başvuru alanı için taahhüt edilen iş ve yatırım programı 06/11/2014 tarihinde davalı idareye kapalı zarfta sunulmuştur.

Davacının petrol arama ruhsatı verilmesi istemiyle yapmış olduğu başvurusunun sunulmuş olan iş ve yatırım programının Kanunun amacı ile bağdaşmadığından bahisle reddine ilişkin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı kararı üzerine, davacı tarafından bu karara itiraz edilmiştir.
Davacı tarafından yapılan itiraz başvurusunun reddine ilişkin ... tarih ve ... sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı işleminin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
Dairemizin 03/10/2019 tarih ve E:2015/14796, K:2019/8198 sayılı kararıyla, 6491 sayılı Kanun kapsamında yapılan başvurularda, projenin Kanun'un amaç maddesinin gerçekleştirilmesine uygun olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği açık ise de; davacının geçmiş yıllardaki faaliyetlerinin ve varsa başarısızlık gerekçelerinin nereden kaynaklandığı da ortaya konulmak suretiyle yeni başvurunun değerlendirilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayalı olarak tesis edilen işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Dairemiz tarafından alınan kararın temyizen incelenerek bozulmasının istenilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 25/11/2021 tarih ve E:2020/2113, K:2021/2644 sayılı kararı ile dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmemiş ve dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu Dairemiz kararının bozulmasına karar verilmiştir.

İLGİLİ MEVZUAT:
6491 sayılı Türk Petrol Kanunu'nun "Amaç ve kapsam" başlıklı 1. maddesinin 1. fıkrasında "Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti petrol kaynaklarının millî menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamaktır."; "Arama ruhsatı" başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasında "Bu Kanun hükümlerine göre arama ruhsatı; arama ruhsatı alanı içinde arama yapmak, arama ruhsatı alanı çevresinde araştırmada bulunmak, bulunan petrollü alanları geliştirerek bu sahadan petrol üretmek ve keşif başvurusunda bulunmak üzere verilir."; 5. fıkrasında "Arama ruhsatının süresi, karalarda beş, denizlerde sekiz yıldır." hükümlerine yer verilmiştir.
6491 sayılı Kanun'un "Başvuru ve ruhsatlandırma usulü" başlıklı 7. maddesinde "(1) Petrol hakkının elde edilmesi için yapılan başvurunun değerlendirilmesinde, başvurunun mevzuata uygunluğu, başvuranın mali yeterliliği ve taahhüt edilen iş ve yatırım programının bu Kanunun amacını diğer başvurulara nazaran daha kısa sürede yerine getirme özelliği dikkate alınır. Mali yeterlilik ile iş ve yatırım programının değerlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(2) Arama ruhsatı alınması için, yönetmelik hükümlerine uygun olarak Genel Müdürlüğe başvurulur. Petrol aramalarına açık bir sahaya yapılan ilk arama ruhsatı başvurusunun kapsadığı alan ilan edilir. İlk ve sonraki başvuruların içeriği ilan tarihini takip eden doksan gün boyunca gizli tutulur. Bu süre içinde yapılan ve aynı arazi parçasını tamamen kapsayan başvurular, birinci fıkra çerçevesinde birlikte değerlendirilir. Bu süre içinde yapılan ve aynı arazi parçasını kısmen kapsayan arama ruhsatı başvuruları ile doksan günden sonra aynı alana yapılan başvurular değerlendirmeye alınmaz. Reddedilen arama ruhsatı başvuru sahasına veya terk edilen veya iptal
edilen arama sahasına, ret, terk veya iptal kararının kesinleşip Resmî Gazete’de ilanını takiben yapılacak başvurular hakkında da bu hükümler uygulanır. Doksan gün sonunda Genel Müdürlükçe değerlendirmeye alınan başvurular en geç altmış gün içinde sonuca bağlanır.
(3) Başvuru sahibi, ruhsat başvurusunda ve süre uzatım taleplerinde vermiş olduğu iş programı için gerekli yatırım tutarının yüzde 2’si kadar teminat verir. Denizlerde bu oran yüzde 1 olarak uygulanır. Teminatın taahhüt edilen iş programının yıllık gerçekleşen miktarına karşılık gelen kısmı petrol hakkı sahibine iade edilir. Bu teminata ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(4) Teminatlar, ruhsat verilişi veya süre uzatımı kesinleşmesinden itibaren otuz gün içinde Genel Müdürlüğe verilir. Aksi hâlde ruhsat iptal edilir.
(5) Petrol bulgusu tespit edilememiş veya geleneksel olmayan yöntemlerin uygulanacağı alanlarda teminat alınıp alınmamasına, alınacak ise üçüncü fıkradaki oranları geçmemek üzere teminatın oranını belirlemeye Bakanlık yetkilidir." hükmü yer almıştır.
6491 sayılı Kanun'un "İtiraz ve dava açma" başlıklı 20. maddesinde ise "(1) Bu Kanun hükümlerine göre alınmış veya alınacak olan tüm haklarda başvuru veya hak sahipleri arasında çıkacak ihtilaflara ilişkin itirazlar Bakanlık tarafından sonuçlandırılır.
(2) Bakanlık tarafından alınan başvuru, araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatından doğan haklara tesir eden kararlara karşı açılacak davalar ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda görülür." hükmüne yer verilmiştir.
22/01/2014 tarih ve 28890 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Petrol Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin "İnceleme ve değerlendirme" başlıklı 9. maddesinde "(1) Arama ruhsatının alınması için açık bir sahaya yapılan ilk başvurunun kapsadığı alan Resmî Gazete’de ilan edilir.
(2) Bu başvuru ve aynı sahayı tamamen kapsayan diğer başvurulara ilişkin iş ve yatırım programları en geç doksanıncı gün mesai bitimine kadar kapalı zarfta Genel Müdürlüğe verilir. Genel Müdürlüğe verilen iş ve yatırım programları bu süre zarfında gizli tutulur. İş ve yatırım programlarına ilişkin zarf başvuru sahibinin katılımıyla açılır ve tutanağa bağlanır. Bu süre içerisinde aynı arazi parçasını kısmen kapsayan arama ruhsatı başvuruları ile doksan günden sonra aynı sahaya yapılan başvurular değerlendirmeye alınmaz. Genel Müdürlükçe mevzuata uygun olarak eksiksiz yapıldığı saptanan başvurular incelemeye alınır.
(3) Başvurularda öncelikle ruhsat sahasında taahhüt edilen iş ve yatırım programı ve bu programın yıllar bazında gerçekleştirme planı dikkate alınır. Verilen iş ve yatırım programının petrol endüstrisinin gereklerine uygunluğu aranır. Başvurunun değerlendirilmesinde şirketin; mali gücü, teknik kapasitesi, insan kaynakları yeterliliği, sektördeki tecrübesi, varsa faaliyet gösterilen diğer sektörlerdeki başarısı dikkate alınır.
(4) Aynı sahaya birden fazla başvuru yapılması durumunda verilen iş ve yatırım programının bu Kanunda öngörülen amaçlara uygunluğu göz önünde bulundurulur.
(5) Taahhüt edilen yatırımların gerçekleştirilebilmesi amacıyla gerekli olan mali kaynak için öncelikle şirketin öz kaynaklarına bakılır. Öz kaynaklarının yetmediği durumlarda ilave mali kaynak gösterilmesi zorunludur.

(6) Mali yeterlilik için şirketin gayrimenkulleri, menkulleri, banka mevduatı, hisse senedi, ortaklık payı, sermaye piyasası araçları, iş makineleri ve taşıt araçları gibi varlıkları göz önünde bulundurulur.
(7) Bir ruhsat başvurusu için verilen yatırım tutarının değerlendirilmesinde başvuranın varsa sahip olduğu ruhsatları için taahhüt ettiği yatırım tutarı ve gerçekleşme durumu dikkate alınır.
(8) Ruhsat başvurusunun inceleme ve değerlendirmeye alınması, ruhsat almaya hak kazanıldığı anlamını taşımaz.
(9) İncelemenin sonuçlandırılabilmesi için başvuru sahibinden, ihtiyaç duyulması halinde mali gücü, teknik kapasitesi, insan kaynakları yeterliliği, sektördeki tecrübesi, varsa faaliyet gösterilen diğer sektörlerdeki başarısını gösteren ek bilgi ve belgeler ayrıca istenebilir. Başvuru sahibi veya yetkili temsilcisi görüşmeye çağrılabilir." hükmü yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Petrol arama ruhsatı verilmesi istemiyle yapılan başvurunun değerlendirilme usulü 6491 sayılı Kanun'un 7. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemede, petrol hakkının elde edilmesi için yapılan başvurunun değerlendirilmesinde; başvurunun mevzuata uygunluğunun, başvuranın mali yeterliliğinin ve taahhüt edilen iş ve yatırım programının bu Kanun'un amacını diğer başvurulara nazaran daha kısa sürede yerine getirme özelliğinin dikkate alınacağı belirtilmiş, mali yeterlilik ile iş ve yatırım programının değerlendirilmesine ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenleneceği öngörülmüştür.
Türk Petrol Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin 9. maddesinde ise, başvurularda öncelikle ruhsat sahasında taahhüt edilen iş ve yatırım programı ve bu programın yıllar bazında gerçekleştirme planının dikkate alınacağı, verilen iş ve yatırım programının petrol endüstrisinin gereklerine uygunluğunun aranacağı, başvurunun değerlendirilmesinde şirketin; mali gücünün, teknik kapasitesinin, insan kaynakları yeterliliğinin, sektördeki tecrübesinin, varsa faaliyet gösterilen diğer sektörlerdeki başarısının dikkate alınacağı belirtilmiştir.
Uyuşmazlıkta; Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce davacı şirketin ruhsat başvurusu değerlendirilirken, Türk Petrol Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin 9. maddesinde verilen yetki uyarınca taahhüt edilen iş ve yatırım programının içeriğine yönelik bir inceleme yapılmaksızın şirketin sektördeki tecrübesinin dikkate alınması suretiyle söz konusu iş ve yatırım programı hakkında değerlendirme yapılmış ve bundan önceki dönemde sahip olduğu petrol arama ruhsatları için taahhüt etmiş olduğu iş ve yatırım programlarını yerine getirmediği hususu göz önünde bulundurulduğunda, dava konusu arama ruhsatı başvurusu ile ilgili sunduğu iş ve yatırım programını gerçekleştireceği konusunda olumlu bir kanaate varılamadığı gerekçesiyle başvurunun reddine karar verilmiştir.
Bu karara itiraz edilmesi üzerine Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından ise, ruhsat sahası için taahhüt edilen iş ve yatırım programının içeriği değerlendirilmiş ve bu değerlendirme sonucunda; ruhsat süresinin ilk dört yılında ciddi bir çalışma programı verilmediği, bu sürede yapılması planlanan yüzey saha jeolojisi ve değerlendirme çalışmalarının ise, daha önceki yıllarda bu alanda yapılan saha çalışmalarının yeterli düzeyde olmaması ve hiç kuyu
açılmamış olması nedeniyle tek başına sahanın hidrokarbon potansiyelini belirlemede yetersiz kalacağı, kuyu lokasyonu belirlenmesinde petrol aramacılığının olmazsa olmazı olan sahadan ileri düzey teknikleri de kullanarak sismik, gravite vb. jeofizik yöntemlerle saha verisi toplayacak ve bu verileri yorumlayacak şekilde iş ve yatırım programı verilmediği, taahhüt edilen iş ve yatırım programı bir bütünüyle değerlendirildiğinde, sondaj öncesi araştırma ve değerlendirme çalışmalarının ruhsatın ilk yılında tamamlanacak nitelikte çalışmalar olduğu, taahhüt edilen 2.795.000 ABD Doları tutarındaki yatırımın sahanın hidrokarbon potansiyelinin tespitinde yetersiz kalacağı hususları tespit edilmiştir.
Bu tespitlerden hareketle, ruhsat sahası için taahhüt edilen iş ve yatırım programının petrol arama endüstrisinin gereklerine uygun olmadığı, 6491 sayılı Kanun'un petrol kaynaklarının millî menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamak amacı ile örtüşmediği, beşinci yılda açılması planlanan bir adet arama kuyusunun açılmasına kadar geçecek ruhsat süresinin ilk dört yılında hiçbir saha çalışmasının öngörülmediği, böylece ruhsatın verilmesinden itibaren yaklaşık dört yıllık bir sürenin boşa geçirileceği, söz konusu başvurunun sonuç odaklı olmadığı gerekçesiyle davacı şirketin itirazının reddine karar verilmiştir.
Bu durumda, ruhsat başvuru alanında daha önceki yıllarda yapılan saha çalışmalarının yeterli düzeyde olmadığı ve hiç kuyu açılmadığı, davacı şirket tarafından taahhüt edilen iş ve yatırım programında beş yıllık ruhsat süresinin son yılında açılması planlanan arama kuyusu öncesinde sahadan sismik veri toplanması ve bu verilerin değerlendirilmesine yönelik herhangi bir program verilmediği, ruhsat süresinin ilk dört yılında planlanan sondaj öncesi araştırma ve değerlendirme çalışmalarının ise ruhsatın ilk yılında tamamlanması gereken büro çalışmaları niteliğinde olduğu anlaşıldığından, ruhsat sahası için taahhüt edilen iş ve yatırım programının petrol arama endüstrisinin gereklerine uygun olmadığı, 6491 sayılı Kanun'un petrol kaynaklarının millî menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamak amacı ile örtüşmediği ve sonuç odaklı olmadığı gerekçesiyle tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ...TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Temyiz aşamasında davalı idarece yapılan ...TL temyiz yargılama giderinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ... TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde taraflara iadesine,


6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
22/04/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.