Danıştay 6. Daire 2020/5308 Esas 2022/5687 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/5308
Karar No : 2022/5687

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ...Belediye Başkanlığı - ...
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Diyarbakır İli, Yenişehir İlçesi, ...Mahallesi, ...parsel sayılı taşınmaza ruhsatsız imalat yapıldığından bahisle, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 42. maddesi uyarınca davacıya para cezası verilmesine ve anılan Kanunun 32. maddesi uyarınca yapının imara uygun hale getirilmesine (yıkımına) ilişkin ...tarihli ve ...sayılı Yenişehir Belediye Encümeni kararının para cezasına ilişkin kısmının iptali talep edilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararında; davacının maliki olduğu Diyarbakır İli, Yenişehir İlçesi, ......Mahallesinde, dava konusu imalatın bulunduğu ...parsel sayılı taşınmazın 31/09/2016 tarihinde haricen gayrımenkul satış vaadi sözleşmesi ile ...adlı kişiye, dava dışı ..., ...parsel sayılı taşınmazların ise başka kişilere satıldığı, dava dışı ...parsel sayılı taşınmazla ilgili olarak davacı hakkında imar kirliliğine sebebiyet verdiği iddiasıyla başlatılan adli soruşturmada, davacının taşınmazı 25/08/2016 tarihinde Mehmet Kaya'ya sattığı, inşaatın arsayı sattıktan sonra yapıldığına ilişkin beyanın Mehmet Kaya tarafından da doğrulanması üzerine kovuşturmaya yer olmadığı kararının verildiği, bu durumda, gerek başka parsel yönünden Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair karardan, gerekse dava konusu taşınmazın haricen 3. kişiye satılmasından, dava konusu ruhsatsız yapıların davacı tarafından yapıldığının davalı idarece açıkça ortaya konulamadığı, ruhsatsız yapıyı yapan kişinin para cezası ile tecziye edilmesi gerektiği, davalı idare tarafından mevzuata aykırı inşai faaliyeti yapan kişinin tespit edilmesi ve idari yaptırımın da bu kişiye uygulanması gerekirken, bu konuda araştırma yapılmaksızın cezaların şahsiliği ilkesine aykırı olarak, dava konusu encümen kararı tarihinde tapuda malik olarak gözüken davacının, sırf bu sebeple "yapı maliki" sıfatıyla 3194 sayılı İmar Kanun'unun 42. maddesi uyarınca para cezası ile cezalandırılmasına yönelik dava konusu encümen kararında hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, iptaline karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: Temyiz konu kararda; istinaf incelemesine konu İdare Mahkemesi kararı ve gerekçesinin hukuka uygun olduğu, istinaf dilekçesinde ileri sürülen iddiaların ise kararın kaldırılmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek, istinaf talebinin reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu işleme dayanak olan yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihteki tapu kayıtlarının incelenmesinden, anılan taşınmazın sahibinin davacı olduğu, ruhsatsız olarak yapıldığı sabit olan imalatın ise davacı tarafından gerçekleştirildiği, yapılan ölçümlerin ve para cezası hesaplamasının da hukuka uygun olduğu belirtilerek, usul ve yasaya aykırı olan temyize konu kararın bozulması gerektiği iddia edilmiştir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının Dairemiz kararında belirtilen gerekçe ile bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Diyarbakır İli, Yenişehir İlçesi, ...Mahallesi, ...parsel sayılı taşınmaza ruhsatsız imalat yapıldığından bahisle, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 42. maddesi uyarınca davacıya para cezası verilmesine ve anılan Kanunun 32. maddesi uyarınca yapının imara uygun hale getirilmesine (yıkımına) ilişkin ...tarihli ve ...sayılı Yenişehir Belediye Encümeni kararının tesis edilmesi üzerine, encümen kararının para cezasına ilişkin kısmının iptali istemiyle bakılmakta olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa'nın “Suç ve cezalara ilişkin esaslar” kenar başlıklı 38. maddesinin 7. fıkrasında, “Ceza sorumluluğu şahsidir” hükmü yer almaktadır.
3194 sayılı İmar Kanunu'nun 42. maddesinde; "Bu maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır. Ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapının sahibine, yapı müteahhidine ve aykırılığı altı işgünü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere yapının mülkiyet durumuna, bulunduğu alanın özelliğine, durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre, beşyüz Türk Lirasından az olmamak üzere aşağıdaki şekilde hesaplanan idari para cezaları uygulanır. (...)" şeklinde düzenlenmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Ceza sorumluluğunun şahsiliği ceza hukukunun temel ilkelerindendir. Cezaların şahsiliğinden amaç, bir kimsenin işlemediği bir fiilden dolayı cezalandırılamaması, başka bir anlatımla bir kimsenin başkasının fiilinden sorumlu tutulamamasıdır. Anayasanın 38. maddesinde idari ve adli cezalar arasında bir ayrım yapılmadığından idari para cezaları da bu maddede öngörülen ilkelere tabidir.
Cezaların şahsiliği ilkesi uyarınca; 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 42. maddesine göre verilecek olan para cezasının ruhsatsız ya da ruhsata aykırı yapıyı fiilen yapan ya da yaptıran kişi adına, bir başka ifade ile yapı sahibi adına verilmesi gerekmektedir. Yapı sahibinin ise her zaman taşınmaz maliki ile aynı kişi olması zorunlu olmadığından ruhsatsız yapıyı yapan kişinin taşınmaz malikinden farklı bir kişi olduğunun anlaşılması durumunda, taşınmaz maliki adına değil yapıyı yapan adına para cezası verilmesi gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden; dava konusu imalatın davacı tarafından yapıldığına ilişkin yapı tatil tutanağının 04/11/2016 tarihinde düzenlendiği ve 29/11/2016 tarihinde dava konusu encümen kararının alındığı, davacı tarafından ise; dava konusu imalatın yapıldığı taşınmazın ...isimli şahsa satıldığı, taşınmaz üzerinde ipotek bulunması nedeniyle resmi devir işlemlerinin gerçekleştirilemediği, ruhsatsız olduğu iddia edilen imalatın kendisi tarafından yapılmadığı iddia edilerek, buna ilişkin 31/09/2016 tarihli adi yazılı sözleşme ibraz edildiği, tapu kaydına göre ise dava konusu imalatın yapıldığı ...parsel sayılı taşınmazın dava dışı ...tarafından 17/02/2017 tarihinde satın alındığı anlaşılmıştır.
Olayda; İdare Mahkemesi tarafından, taşınmazın kim tarafından yapıldığının idare tarafından tam olarak ortaya konulmadığı gerekçesiyle, cezaların şahsiliği ilkesi gereğince iptal kararı verilmiş ise de, 3194 sayılı Kanunun 42. maddesinde para cezası yaptırımının uygulanacağı ruhsata aykırı veya ruhsatsız "yapının sahibi" ibaresinden, inşai faaliyeti yapan kişilerin anlaşılması gerektiği, idarenin yapı tatil tutanağı düzenlemekteki amacının o anki fiili durumu tespit etmek olduğu, yapı tatil tutanağının düzenlendiği 04/11/2016 tarihinde taşınmazın davacı adına kayıtlı olduğu, davacı tarafından ibraz edilen yukarıda anılan satış sözleşmesinin taraflar arasında her zaman düzenlenebilir adi nitelikte olduğu ve içeriğinde satışa konu taşınmazın cinsinin belirtilmediği, ayrıca, yapı tatil tutanağından haberdar olan davacının konuyla ilgili olarak idareye itirazda bulunduğuna ve imalatların dava dışı 3. kişi tarafından yapıldığına ilişkin hiçbir belge/bilgi sunmadığı dikkate alındığında, yapıyı yapanın kendisi olmadığının ispat külfetinin davacıya ait olduğu ve yapı tatil tutanağında tespit edilen dava konusu imalatların davacı tarafından yapılmadığının kabulüne yeterli bilgi ve belge bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu durumda; ruhsatsız imalatların tespit edildiği tarihte taşınmazın maliki olduğu sabit olan davacıya ruhsatsız imalat nedeniyle para cezası verilmesine ilişkin işlemde "cezaların şahsiliği" ilkesi açısından hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Bu itibarla; dava konusu işlemin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Öte yandan; söz konusu imalatın tamamının ruhsatsız olduğu sabit olmakla birlikte, dosyada imalatın mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini hangi yönden tehdit ettiğine ve çevre ve görüntü kirliliği oluşturduğuna ilişkin somut tespitlerin bulunmadığı anlaşıldığından, hesaplanan temel para cezasına 3194 sayılı Kanun'un 42. maddesinin 2. fıkrasının (c) bendinin 4. ve 13. alt bentleri uyarınca arttırım uygulanmasında hukuka uyarlık bulunmadığı, ayrıca, temel para cezasının arttırıldığı 3194 sayılı Kanun'un 42. maddesinin 2. fıkrasının (c) bendinin 3., 5., ve 6. alt bentlerinin de hukuka uygun olup olmadığının yapılacak araştırma ile ortaya konulması gerektiği hususlarının, bozma kararı sonrası yapılacak yargılamada dikkate alınacağı tabiidir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin .... İdare Mahkemesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararına yönelik yapılan istinaf başvurusunun reddine dair ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesince verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararın BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 16/05/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.