Danıştay 10. Daire 2015/3837 Esas 2020/5907 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2015/3837
Karar No : 2020/5907

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : …Bakanlığı / …
VEKİLİ : Huk. Müş. …

TEMYİZ EDEN MÜDAHİL
(DAVALI YANINDA) : …. İli … İlçesi … Birliği
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : … İli … İlçeleri … Birliği
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı Birlik tarafından, Balıkesir ili … İlçesi … Birliği'nin kuruluşuna izin verilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…., K:… sayılı kararıyla; 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu'nun 4. maddesi uyarınca ilçe düzeyinde aynı ürün bazında faaliyet gösteren bir birlik kurulabileceğinden, Altıeylül İlçesinde faaliyette olan davacı Birlik mevcutken, başka bir birlik kurulmasına izin veren davalı idare işleminde mevzuata uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından Altıeylül İlçesi Süt Üreticileri Birliğinin kuruluşunda kanunen aranan asgari süt üretim kapasitesi şartının sağlanmış olduğu görüldüğünden ve Balıkesir ili büyükşehir statüsü kazandıktan sonra aynı ürün bazında faaliyet gösterecek olan birliğin de faaliyetine yeterli kapasite bulunduğundan birliğin kurulmasında bir engel görülmediği, mevzuat uyarınca birlik üyeliği gönüllülük esasına dayandığından üreticilerin hizmet almak istedikleri birliğe üye olabilecekleri, davalı yanında müdahil tarafından ise 6360 sayılı Kanun uyarınca Balıkesir ilinde Altıeylül adıyla ilçe kurulmasına ilişkin hükmün yürürlüğe girmesinden önce davacı birlik tarafından faaliyet alanının genişletilmesinin hukuka aykırı olduğu, 27/10/2014 tarihli Balıkesir Valiliği Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü yazısı ile Karesi ve Altıeylül ilçelerinde süt üretiminin Yönetmelikte belirtilen üretim kapasitesinin çok üzerinde olduğunun bildirildiği, davacı Birliğin merkezinin Karesi ilçesinde olduğu, davacı Birliğin Altıeylül ilçesi kurulduktan sonra bu ilçede birlik kuruluşu yönünde bir başvurusunun bulunmadığı, 5200 sayılı Kanun'un ilçede bulunan üreticilerin ilçe düzeyinde örgütlenmelerini amaçladığı ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN_SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin reddi ile İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin 2. fıkrası uyarınca davalı yanında müdahilin duruşma istemi yerinde görülmeyerek işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
Davacı Birlik, 06/06/2005 tarih ve 38 sayılı Bakanlık oluru ile Balıkesir İli Merkez İlçe Süt Üreticileri Tarımsal Birliği olarak kurulup tüzel kişilik kazanmıştır.
06/12/2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca Balıkesir ilinde büyükşehir belediyesi kurulmasına ve Balıkesir ilinde Kanun'a ekli listede belirtilen Balıkesir Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, aynı listede yer alan köyler ve belediyeden oluşan Altıeylül adıyla ilçe kurulmasına karar verilmiştir.
Bunun üzerine davacı Birlik tarafından, birlik isminin Balıkesir Karesi ve Altıeylül İlçeleri Süt Üreticileri Birliği olarak, üretim bölgesinin ise Balıkesir Karesi ve Altıeylül İlçe sınırlarının kapsamı olarak tüzük değişikliği yapılması yolunda ... tarih ve ... sayılı Yönetim Kurulu kararı alınmış, İl Müdürlüğü'nün de uygun görüşü üzerine 03/06/2013 tarihli makam oluru ile tüzük değişikliği onaylanmış, 05/06/2013 tarihli Tarım Reformu Genel Müdürlüğü yazısı ile tüzük esaslarına uygun olarak yapılacak ilk genel kurul toplantısında değişiklik kararı alınması gerektiği davacı Birliğe bildirilmiş, 06/03/2014 tarihli olağan genel kurul toplantısının 19. maddesinde tüzük değişikliği oy birliği ile kabul edilmiştir.
Daha sonra, Altıeylül ilçesinde bulunan bir grup süt üreticisinin Altıeylül ilçesi sınırlarında faaliyet gösterecek yeni bir süt üretici birliği kurma talebiyle yaptığı başvuru üzerine ... tarih ve ... sayılı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü yazısı ile Altıeylül ilçesinde davacı Birliğin faaliyette bulunması nedeniyle başka bir süt üretici birliği kurulmasının mümkün olmadığı, yeni bir birlik kurulabilmesi için mevcut birliğin tüzük değişikliği yaparak faaliyet alanından Altıeylül ilçesini çıkarması gerektiği Balıkesir Valiliği'ne bildirilmişse de 18/06/2014 tarihli Balıkesir Valiliği Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü yazısına cevaben gönderilen 11/07/2014 tarihli Tarım Reformu Genel Müdürlüğü yazısında mevcut birlikler faaliyetlerine devam ederken Altıeylül ilçesinde yeni birlik kurulmasının gerekliliği gerekçeleri ile belirtilmesi halinde başvurunun değerlendirilerek birlik kuruluş işlemlerinin tamamlanacağı bildirilmiştir.
...tarih ve ... sayılı Balıkesir Valiliği Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü yazısı ile 6360 ve 5200 sayılı Kanunlar gereği, Karesi ve Altıeylül ilçelerinde üretimin mevzuatta aranan kapasite miktarının çok üzerinde olduğunun bildirilmesi üzerine ... tarih ve ... sayılı makam oluru ile Balıkesir İli Altıeylül İlçesi Süt Üreticileri Birliği tüzüğünün tescilinin yapılması uygun görülmüş, bunun üzerine ... tarih ve ... sayılı işlemin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un "Büyükşehir belediyesi kurulması ve sınırlarının belirlenmesi" başlıklı 1. maddesinde; "(1) Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van illerinde, sınırları il mülki sınırları olmak üzere aynı adla büyükşehir belediyesi kurulmuş ve bu illerin il belediyeleri büyükşehir belediyesine dönüştürülmüştür. ...
(3) Birinci ve ikinci fıkrada sayılan illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılmış, köyler mahalle olarak, belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılmıştır. ...
(6) Birinci ve ikinci fıkrada sayılan illerin bucakları ve bucak teşkilatları kaldırılmıştır.", "İlçe kurulması ve sınırlarının belirlenmesi" başlıklı 2. maddesinde; ...
(2) Balıkesir ilinde, ekli (1) sayılı listede belirtilen Balıkesir Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, aynı listede yer alan köyler ve belediyelerden oluşan Karesi adıyla ilçe ve aynı adla belediye kurulmuştur.
(3) Balıkesir ilinde, ekli (2) sayılı listede belirtilen Balıkesir Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, aynı listede yer alan köyler ve belediyeden oluşan Altıeylül adıyla ilçe ve aynı adla belediye kurulmuştur. ... ", Geçici 1. maddesinde ise; " ... (23) Bu Kanundaki, il özel idaresi, belediye ve köy tüzel kişiliklerinin kaldırılmasına, il belediyesinin büyükşehir belediyesine dönüştürülmesine, büyükşehir belediye sınırının ilin mülki sınırlarına genişletilmesine, mülki sınır değişikliği yapılmasına ve ilçe belediyesi kurulmasına dair hükümler ilk mahalli idareler genel seçimlerinde uygulanır ve seçimler bu yerlerin yeni durumlarına göre yapılır. İlçe kurulmasına ilişkin hükümler bu Kanunun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer." hükümleri bulunmaktadır.
5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu'nun "Amaç ve kapsam" başlıklı 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı; üretimi talebe göre plânlamak, ürün kalitesini iyileştirmek, kendi mülkiyetine almamak kaydıyla pazara geçerli norm ve standartlara uygun ürün sevk etmek ve ürünlerin ulusal ve uluslararası ölçekte pazarlama gücünü artırıcı tedbirler almak üzere tarım üreticilerinin, ürün veya ürün grubu bazında bir araya gelerek, tüzel kişiliği haiz tarımsal üretici birlikleri kurmalarını sağlamaktır..", "Tanımlar" başlıklı 2. maddesinde; "Bu Kanunda geçen; ...
c) Birlik: Tarım üreticilerinin, ürün veya ürün grubu bazında ve gönüllülük esasına dayalı olarak kurdukları, tüzel kişiliği haiz tarımsal üretici birliklerini, ...
İfade eder.", "Ürün veya ürün grubu" başlıklı 3. maddesinde; "Tarımsal üretici birlikleri, her türlü bitkisel, hayvansal ürünler ile su ürünleri konusunda kurulabilir. Hangi ürün veya ürün grubu için birlik kurulacağı, tarım sektöründeki ihtiyaçlar ve öncelikler ışığında, Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.", "Tarımsal üretici birliklerinin kuruluşu ve tescili" başlıklı 4. maddesinde; "Birlikler; ürün veya ürün grubu bazında faaliyet gösteren ve tüzüklerinde belirlenen miktardaki tarımsal üretimi bu kuruluşlar aracılığıyla pazarlamayı taahhüt eden, en az onaltı tarım üreticisinin bir araya gelmesiyle, asgarî ilçe düzeyinde kurulur. Birliğin toplam üretim kapasitesinin ürün bazında, Bakanlık tarafından yönetmelikle belirlenecek asgarî düzeyin altında olmaması gerekir.
Aynı ürün veya ürün grubu için ilçe düzeyinde en fazla bir birlik kurulabilir. Birlikler, tarım üreticilerinin geniş katılımını sağlayacak tedbirler alır.
... ", "Genel kurul, görev ve yetkileri" başlıklı 7. maddesinde ise; " ... Genel kurul, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır. İlk toplantıda gerekli çoğunluk sağlanamazsa, ikinci toplantı çoğunluk şartı aranmadan yapılır. Genel kurul, denetim kurulunun veya yönetim kurulunun kararı yahut genel kurul üyelerinin üçte birinin yazılı talebiyle olağanüstü toplantıya çağrılabilir." hükümleri yer almaktadır.
16/01/2005 tarih ve 25702 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tarımsal Üretici Birliklerinin Kuruluş Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde; " ... g) Ürün grubu: Aynı familyada yer alan türlere ilişkin ürünler ile organik tarımsal üretim sistemi ile yetiştirilen ürünleri, ... ifade eder.", "Ürün ve ürün gruplarının belirlenmesi" başlıklı 4. maddesinde; "Ülkemizdeki tarımsal alanların coğrafik ve ekolojik şartları ile tarım sektöründeki ihtiyaçlar dikkate alınarak, tarımsal üretici birliklerinin hangi ürün veya ürün grubu bazında kurulacağı aşağıdaki şekilde belirlenmiş olup bu ürün veya ürün gruplarında yer almayan yeni türlerde de ihtiyaç duyulması halinde, bu Yönetmelikte belirtilen ürün veya ürün grupları içerisinde yer alması ve birliğin toplam üretim miktarının ürün bazında belirlenen miktarda olması halinde üretici birliği kurulabilir.", "Hayvansal üretimle ilgili ürünler ve ürün grupları" başlıklı 6. maddesinde; "Bu konuda aşağıda belirtilen ürün veya ürün grubunda birlik kurulabilir. a) Süt, ... ", "Hayvansal üretim kapasitesi" başlıklı 10. maddesinde; "Bu grupta yer alan ürün veya ürün grubunda kurulacak üretici birliklerin asgarî üretim kapasitesi aşağıdaki gibidir;
a) Süt; Bu ürün bazında kurulacak birliğin, asgarî pazarlanabilir süt üretimi yıllık üç bin altı yüz ton olması gerekir. ... ", "Kuruluş ve tescil" başlıklı 13. maddesinde ise; "Bu Yönetmeliğin 9, 10 ve 11 inci maddelerinde belirlenen asgari üretim kapasitesine sahip gerçek ve tüzel kişiliği haiz on altı tarımsal üretici imzaladıkları tüzük ve kuruluş belgeleri ile Bakanlığa müracaatları sonucunda tüzel kişilik kazanır.
Bakanlıkça otuz gün içinde bu Yönetmeliğin ilgili maddeleri uyarınca inceleme yapılır. Birlik tüzüğünde mevzuata aykırılık veya noksanlık tespit edildiği takdirde, bunların giderilmesi geçici yönetim kurulundan yazı ile istenir. Bu yazının tebliğinden itibaren otuz gün içinde belirtilen noksanlıklar tamamlanmaz veya mevzuata aykırılık giderilmez ise Bakanlıkça birliğin tescili yapılmayarak kurucu üyelere bildirilir ve genel hükümlere göre işlem yapılır." düzenlemelerine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
5200 sayılı Kanun'da tarımsal üretici birliklerinin asgari ilçe düzeyinde örgütlenmeleri esası kabul edilmiş ve birliğe üyelik için gönüllülük esası benimsenmiştir.
6360 sayılı Kanun'un yayımından önce Balıkesir İli Merkez İlçe Süt Üreticileri Tarımsal Birliği olarak Balıkesir ili Merkez ilçesi kapsamında faaliyet gösteren davacı Birlik, 6360 sayılı Kanun'un 06/12/2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanması ve yukarıda yer verilen Geçici 1. maddesinin 23. fıkrası uyarınca anılan tarihte Balıkesir ilinde Kanun'a ekli (1) sayılı listede belirtilen Balıkesir Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, aynı listede yer alan köyler ve belediyelerden oluşan Karesi adıyla ilçe ve Kanun'a ekli (2) sayılı listede belirtilen Balıkesir Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, aynı listede yer alan köyler ve belediyeden oluşan Altıeylül adıyla ilçe kurulması üzerine davalı idare tarafından onaylanan tüzük değişikliği ile üretim bölgesini Balıkesir Karesi ve Altıeylül İlçe sınırlarının kapsamı olarak değiştirmiştir.
Dolayısıyla, davacı Birlik 6360 sayılı Kanun ile kurulan Altıeylül ilçesinde yeni bir birlik kurulması yönünde herhangi bir başvuru yapmamış, bu nedenle Altıeylül ilçesinde mevzuatın aradığı şartları taşıyıp taşımadığı yönünde de herhangi bir değerlendirme yapılmamışken, dava konusu işlem mevzuatta belirlenen şartları taşıyan ve Altıeylül ilçesinde faaliyet gösteren süt üreticilerinin başvurusu üzerine, Altıeylül ilçesinde faaliyet gösterecek süt üreticileri birliğinin kurulması yönünde tesis edilmiştir.
Öte yandan; müdahil birliğin yıllık asgari üretim kapasitesi 3.888 ton olup mevzuatta aranan yıllık 3.600 ton üretim miktarının üzerindedir.
Bu nedenlerle; 5200 sayılı Kanun'un yukarıda yer verilen 4. maddesinde her ne kadar aynı ürün grubunda ilçe düzeyinde en fazla bir birlik kurulabileceği hüküm altına alınmışsa da; merkezi Karesi ilçesinde bulunan ve 6360 sayılı Kanun'la idari teşkilatlanmada yapılan değişiklik nedeniyle Balıkesir ili Merkez ilçesi sınırlarında iki ayrı ilçe kurulması sonucunda bu ilçelerde faaliyet gösterecek şekilde tüzük değişikliği yapan davacı Birliğin, Altıeylül ilçesinde kurulan bir birlik olarak kabul edilmesi mümkün olmadığından, mevzuatta aranan diğer şartları da taşıyan Balıkesir ili Altıeylül İlçesi Süt Üreticileri Birliğinin kuruluşuna izin verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idare ve davalı yanında müdahilin temyiz istemlerinin kabulüne,
2. ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 08/12/2020 tarihinde oy çokluğuyla karar verildi.


(X)-KARŞI OY :

Davalı idare ve davalı yanında müdahilin temyiz istemleri reddedilerek, usul ve hukuka uygun olan İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği oyu ile aksi yöndeki Daire kararına katılmıyorum.