Danıştay 6. Daire 2019/12529 Esas 2021/1089 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/12529
Karar No : 2021/1089

DAVACI : … Taşımacılık ve Lojistik Ticaret Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … - …
2- … Bakanlığı - …
VEKİLLERİ : Hukuk Müşaviri … - Hukuk Müşaviri …
3- … Genel Müdürlüğü …
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
Mersin ili, Akdeniz ilçesi, … Mahallesi, … ada, …sayılı davacıya ait parselin 166,95 m²'lik kısmının TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı kamu yararı kararı uyarınca Adana-Mersin istasyonları arasındaki mevcut hattın yanına 3 ve 4.hatlar ilave edilmesi amacıyla TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 20/03/2017 tarih ve 2017/10069 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI: Dava konusu işlemin yegane amacının davacının istasyon işletmesinin engellenmesi ve davalı kurumun rakipsiz kalması olduğu, davacının bu sektörden çıkarılmasının hedeflendiği, kamulaştırmadan artan kalan kısmın ticari faaliyet bakımından kullanılabilirliğinin kalmadığı, kamu yararı bulunmadığı, rekabet ortamının ortadan kaldırılmasının amaçlandığı ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI: Davacının iddiasının gerçeği yansıtmadığı, davacıya ait taşınmazın kamulaştırılan kısmının toplam kamulaştırma alanının 0,09'luk kısmı teşkil ettiği, amacın kamuya en iyi, en güvenilir, yüksek teknolojiye uygun demir yolu hizmeti sunulması olduğu, demir yolunun taşımacılıkta kaybettiği pazar payını yeniden elde etmek olduğu, projenin yatırım programında yer aldığı, davanın süresinde açılmadığı, yapılan işlemlerin usul ve yasaya uygun olduğu belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ:
Demiryolu güzergâhı üzerinde kalan uyuşmazlık konusu taşınmazın kamulaştırılmasının projenin büyüklüğü ve önemi dikkate alındığında acele olarak kamulaştırılmasının istenmesinde yukarıda alıntılanan mevzuat hükmünde belirtilen koşulun gerçekleştiği sonucuna varıldığından dava konusu işlemde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Öte yandan, dava dilekçesindeki, taşınmazın kamulaştırmadan artan kısmının ticari faaliyet için yeterli olmadığı, amacın rekabetin önlenmesi olduğu ve kamu yararı bulunmadığına ilişkin iddialara gelince; acele kamulaştırma işlemine karşı açılan davalarda, kamulaştırma sürecinde başvurulan acelelik halinin bulunup bulunmadığının hukuka uygunluk denetiminin yapıldığı, taşınmazın kamulaştırılmayan kısmında meydana gelecek değer düşüklüğü ve kıymet takdirine ilişkin iddiaların ise adli yargı yerinde, kamu yararı amacı bulunmadığına ilişkin iddianın ise, yetkili idari yargı mahkemesinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 14.maddesi uyarınca kamu yararı kararına karşı açılacak davada ileri sürülebileceği açıktır.
Bu itibarla, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ: Dava, Adana-Mersin istasyonları arasındaki mevcut hattın yanına 3 ve 4. hat ilave edilmesi amacıyla ekli harita ile listede gösterilen taşınmazlar ve üzerindeki muhdesatın TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 20/03/2017 günlü, 2017/10069 sayılı Bakanlar Kurulu kararının Mersin İli, Akdeniz İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı davacıya ait taşınmaz yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarelerden … Genel Müdürlüğünün süre itirazı yerinde görülmemiştir.
Anayasa'nın 13. ve 35. madde hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasa'ya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemeler öncelikle kamu yararına dayanmalıdır.Ülkemizin taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 Nolu Protokolüyle de mülkiyet hakkı bir insan hakkı olarak kabul edilmiş ve bu hakkın orantılılık ilkesi çerçevesinde kamu yararı gözetilerek sınırlandırılabileceği ifade edilmiştir. Buna göre, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması (mülkiyetin el değiştirmesi) kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 sayılı Yasanın 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisi Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, TCDD İşletmesi Yönetim Kurulunun … tarih ve … sayılı kararı ile Adana-Mersin istasyonları arasındaki mevcut hattın yanına 3 ve 4.hat ilave edilmesi projesi kapsamında ihtiyaç duyulan yaklaşık 184.982,92 m2 miktarlı, 452 adet taşınmazın ve üzerindeki muhdesatın kamulaştırılması amacıyla kamu yararı kararı alındığı, bu kararın … günlü, … sayılı makam oluru ile onaylandığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının başvurusu üzerine de acele kamulaştırmaya yönelik dava konusu Bakanlar Kurulu kararının alındığı, bu kapsamda Mersin İli, Akdeniz İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı davacıya ait taşınmazın ifraz edilerek … ve … sayılı parsellerin oluşturulduğu, 166,95 m²'lik …parsel sayılı taşınmazın kamulaştırmaya konu olan güzergahta kaldığı, 03.11.2017 tarihinde yapılan uzlaşmaya çağrıya davacının katılmaması üzerine … Asliye Hukuk mahkemesinin … esas sayılı dosyasında açılan acele el koyma davasında belirlenen bedelin davacı hesabına yatırıldığı, … Asliye Hukuk Mahkemesinin E:… sayısına kayıtlı bedel tespiti ve tescil davası açılması üzerine bakılan davanın açıldığı, … Asliye Hukuk mahkemesinin … günlü, K:… sayılı kararı ile davanın kabulüne, kamulaştırma bedelinin tespitine ve taşınmazın tapu kaydının iptali ile TCDD Genel Müdürlüğü adına kayıt ve tesciline karar verildiği anlaşılmaktadır.
Dava konusu işlemin, ülkemizin 2023 yılı hedefleri doğrultusunda diğer ulaştırma türleri ile uyumlu yaygın bir demiryolu ağı kurulması, demiryolunun ülke kalkınmasının lokomotif gücü olacak şekilde ekonomik, güvenli, hızlı, konforlu ve çevreye duyarlı tercih edilen bir ulaşım sistemi haline getirilmesinin ve işletilmesinin sağlanması, demir yollarının zamanla kaybettiği pazar payının tekrar kazanması ve ulaştırma sektörü içerisindeki mevcut dengenin demiryolları lehine yeniden kurulmasının hedeflenmesi, Adana-Mersin Demiryolu aksının; Çukurova Bölgesi, Mersin Limanı, Güneydoğu Anadolu Bölgesini, İç Anadolu ve üzerinden batı bölgelerine bağlayan, bir ana arter ve birleşme noktası niteliğini taşıması, projenin yatırım programında yer alması, projenin yapım ihalesinin gerçekleştirilerek sözleşmesinin akdedilmiş olması ve başlanılan inşaat çalışmalarının süresi içerisinde tamamlanması amacıyla tesis edildiği gözönünde bulundurulduğunda, olayda 2942 sayılı Yasanın 27. maddesinin uygulanabilmesi için gerekli olan olağanüstü durumun ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının bulunduğu sonucuna varıldığından, dava konusu işlemde mevzuata ve hukuka aykırılık görülmemiştir.
Davacının taşınmazın kamulaştırmadan kalan kısmının ticari faaliyeti için yeterli olmadığı yolundaki iddiasına yönelik hukuki denetimin 2942 sayılı Kanun uyarınca adli yargı yerinde açılacak davada yapılması gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 03/02/2021 tarihinde, davacı ve davalı … Genel Müdürlüğünü temsilen gelenin olmadığı, davalı … ile … Bakanlığını temsilen Hukuk Müşaviri …'in geldiği, Danıştay Savcısı …'ın hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Gelen tarafa usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra gelen tarafa son kez söz verilip duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Mersin İli, Akdeniz İlçesi, … Mahallesi, … ada, … sayılı davacıya ait parselin 166,95 m²'lik kısmının TCDD İşletmesi Yönetim Kurulunun … tarih ve … sayılı kararı ile Adana-Mersin istasyonları arasındaki mevcut hattın yanına 3 ve 4.hatlar ilave edilmesi amacıyla yapılacak kamulaştırmalar için kamu yararı kararı alınmış, bu karar … tarih ve … sayılı kararla onaylanmıştır. Daha sonra acele kamulaştırmaya yönelik 13.05.2017 tarih ve 30065 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 20.03.2017 tarih ve 2017/10069 sayılı Bakanlar Kurulu kararının alınmıştır… tarih ve … sayılı yazıyla davacı uzlaşmaya çağrılmış, katılım olmaması üzerine açılan acele el koyma davası sonucunda davacı hesabına toplam 66.704,87.-TL'nin yatırılmış ve … tarihinde … Asliye Hukuk Mahkemesinde E:… sayılı bedel tespiti ve tescil davası açılmıştır. Acele kamulaştırma işlemine ilişkin Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle de 15.03.2019 tarihinde bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunduğu haliyle, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun "Acele kamulaştırma" başlıklı 27. maddesinde, 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Usule ilişkin olarak;
Yukarıda yapılan açıklamalardan davanın yasal dava açma süresi içinde açıldığından davalı idarenin dava açma süresine ilişkin itirazı yerinde görülmemiştir.
İşin esasına gelince;
Anayasanın 13 ve 35. maddesi hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasaya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemeler öncelikle kamu yararına dayanmalıdır. Buna göre, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması (mülkiyetin el değiştirmesi) kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem şeklinde düzenlendiğinden, madde hükmü ile üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisinde Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda, üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerekmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca, acele kamulaştırmaya ilişkin olarak, aceleliğine Bakanlar Kurulunca (Cumhurbaşkanlığı) karar verilmesine yönelik işleme ilişkin olarak ilk derece mahkemesi olarak Danıştay'da görülmesi mümkündür. Danıştayca ilk derece mahkemesi olarak 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca aceleliğine karar verilen kamulaştırma işlemleri, salt "acelecilik" halinin varlığının denetimi ile sınırlıdır. Danıştay ilk derece mahkemesi olarak acele kamulaştırılacak taşınmazın kamu için büyük bir önem arz edip etmediğini değerlendirmek suretiyle acelecilik halinin bulunup bulunmadığına karar verecektir.
TCDD İşletmesi Yönetim Kurulunun … tarih ve … sayılı kararında; ülkemizin 2023 yılı hedefleri doğrultusunda diğer ulaştırma türleri ile uyumlu yaygın bir demiryolu ağı kurulması, demiryolunun ülke kalkınmasının lokomotif gücü olacak şekilde ekonomik, güvenli, hızlı, konforlu ve çevreye duyarlı tercih edilen bir ulaşım sistemi haline getirilmesinin ve işletilmesinin sağlanması, demir yollarının zamanla kaybettiği pazar payının tekrar kazanması ve ulaştırma sektörü içerisindeki mevcut dengenin demiryolları lehine yeniden kurulmasının hedeflenmesi, Adana-Mersin Demiryolu aksının; Çukurova Bölgesi, Mersin Limanı, Güneydoğu Anadolu Bölgesini, İç Anadolu ve üzerinden batı bölgelerine bağlayan, bir ana arter ve birleşme noktası niteliğini taşıması, projenin yatırım programında yer alması, projenin yapım ihalesinin gerçekleştirilerek sözleşmesinin akdedilmiş olması ve başlanılan inşaat çalışmalarının süresi içerisinde tamamlanması için gerekli alanların kamulaştırılması olarak açıklanmıştır.
Bu durumda, demiryolu güzergâhı üzerinde kalan uyuşmazlık konusu taşınmazın kamulaştırılmasının projenin büyüklüğü ve önemi dikkate alındığında acele olarak kamulaştırılmasının istenmesinde yukarıda alıntılanan mevzuat hükmünde belirtilen koşulun gerçekleştiği sonucuna varıldığından dava konusu işlemde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Öte yandan, dava dilekçesindeki, taşınmazın kamulaştırmadan artan kısmının ticari faaliyet için yeterli olmadığı, amacın rekabetin önlenmesi olduğu ve kamu yararı bulunmadığına ilişkin iddialara gelince; acele kamulaştırma işlemine karşı açılan davalarda, kamulaştırma sürecinde başvurulan acelelik halinin bulunup bulunmadığının hukuka uygunluk denetiminin yapıldığı, taşınmazın kamulaştırılmayan kısmında meydana gelecek değer düşüklüğü ve kıymet takdirine ilişkin iddiaların ise adli yargı yerinde, kamu yararı amacı bulunmadığına ilişkin iddianın ise, yetkili idari yargı mahkemesinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 14.maddesi uyarınca kamu yararı kararına karşı açılacak davada ileri sürülebileceği açıktır.
Bu itibarla, davanın reddi gerektiği sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı davalar için belirlenen …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı … Bakanlığına verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 03/02/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.