BAM Hukuk Mahkemeleri İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi 2020/1939 Esas 2021/839 Karar Sayılı İlamı

T.C.
İSTANBUL
BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
14. HUKUK DAİRESİ
DOSYA NO: 2020/1939
KARAR NO: 2021/839
T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A
İ S T İ N A F K A R A R I
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ: İSTANBUL 17. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ
TARİHİ: 09/09/2020
NUMARASI: 2019/303 E. - 2020/157 K.
DAVANIN KONUSU: İtirazın İptali (Rücuen Tazminat)
Taraflar arasında görülen itirazın iptali davasının ilk derece mahkemesince yapılan yargılaması sonunda, ilamda yazılı nedenlerle davanın reddine dair verilen hükme karşı, davacı tarafından istinaf kanun yoluna başvurulması üzerine dairemize gönderilmiş olan dava dosyası incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.
TARAFLARIN İDDİA VE SAVUNMALARININ ÖZETİ Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin sigortalısı ... AŞ tarafından İsviçre'de yerleşik ... adlı firmadan satın demir emtiasının davalıların acentesi olduğu ... IMO nolu ... gemisi ile Rusya'dan Ereğli Limanına taşındığını, emtianın gemiden tahliyesinden sonra alıcının deposunda yapılan incelemede paslanma hasarı tespit edildiğini, ekspertiz çalışmaları sonucunda tespit edilen 200.530,29 USD hasar bedelinin 14.08.2018 tarihinde sigortalıya ödenerek sigortalının haklarına halef olunduğunu, davalıların TTK'nın 1178. maddesi gereğince yükteki hasarından sorumlu olduğunu, sigortalıya ödenen hasar bedelinin rücusu amacıyla İstanbul Anadolu ... İcra Müdürlüğünün ... Esas sayılı dosyasında başlatılan takibe yönelik davalıların itirazının haksız olduğunu ileri sürerek, davalıların takibe yönelik itirazının iptali ile takibinin devamına, % 20'den az olmamak üzere icra inkar tazminatının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının aktif husumet ehliyetinin bulunmadığını, konişmentonun atıf yaptığı 29.05.2018 tarihli çarter partide tahkim klozu yer aldığından davanın İngiliz Hukukuna tabi olarak Londra'da tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiğini ve mahkemenin görevsiz olduğunu, emtianın yüklemeden önce ıslak ve paslı olduğunun gemi kaptanı tarafından konişmentoya yazıldığından yüklemeden önce mevcut olan hasardan dolayı taşıyıcının sorumlu tutulamayacağını savunarak, davanın görevsizlik, husumet yokluğu ve esastan reddine karar verilmesini istemiştir. Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde özetle; acentenin donatana izafeten gemiye ait iş ve işlemleri yapması nedeniyle acenteye husumet yöneltilemeyeceğini, acentenin ancak kendi kusurundan kaynaklanan zararlardan sorumlu tutulabileceğini, acentenin doğrudan taraf olmadığı sözleşmelerden kaynaklanan zararlardan sorumlu olmadığını, talebin sözleşmenin tarafında yöneltilmesi gerektiğini, bu nedenle davacının ödediği hasar bedelinden dolayı müvekkili şirkete rücu hakkı bulunmadığını, icra inkar tazminatı talebinin yersiz olduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir.
İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI ÖZETİ İlk Derece Mahkemesince yapılan yargılama sonucunda; "...Davalı vekilinin 24/06/2020 tarihli dilekçesi ekinde ibraz ettiği konişmentonun arka yüzünde, taşıma şartlarının yer aldığı birinci maddede 'ön yüzde tarihi belirtilmiş olan çarter partinin tüm şartları imtiyaz ve istisnaları, hukuk ve tahkim klozu dahil olmak üzere geçerli kılınmıştır' hükmü düzenlenmiş olup, sayfa altında davacının sigortalısı ... AŞ'nin kaşe ve imzası yer almaktadır. Konişmentonun ön ve arka yüzünde atıf yapılan çarter partinin 19.maddesindeki tahkim klozunda da uyuşmazlıkların Londra'da tahkim yoluyla çözüleceği kabul edilmiştir. Buna göre, konişmento hükümleri ile konişmentonun arka yüzünde yer alan taşıma koşullarında açıkça atıf yapılan çarter partideki tahkim klozuna göre dava konusu uyuşmazlığın Londra'da tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği, tahkim şartının davacının sigortalısı ile halefiyet koşulları gereğince davacı sigorta şirketini bağlayacağı kanaatine varıldığından, davalı vekilinin tahkim itirazının kabulü ile mahkememizin görevsizliği nedeniyle davanın usulden reddine..." gerekçesiyle, tahkim ilk itirazının kabulü ile konişmentodaki tahkim şartına göre mahkemenin görevsizliği nedeniyle davanın usulden reddine, karar verilmiştir. Bu karara karşı davacı vekili istinaf başvurusunda bulunulmuştur.
İLERİ SÜRÜLEN İSTİNAF SEBEPLERİ Davacı vekili istinaf başvuru dilekçesinde özetle; Dava dilekçesi ve aşamalardaki beyanlarını aynen tekrar ederek, ilk derece mahkemesi kararının usul ve yasaya aykırı olduğunu, 5718 sayılı Kanun'un 1. maddesi gereğince Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin taraf olmadığı uluslararası anlaşmalara ilişkin olarak uygulanması gereken hukuk kuralları Türk Kanunlarına göre belirlenirken, taraf olduğu uluslararası anlaşmalarda ise o anlaşmanın hükümlerine göre yetki ve uygulanacak kuralların belirleneceğini, taraf olunan anlaşmanın boş bıraktığı alanlar varsa bu alanların Türk hukuk kuralları ile doldurulacağını, somut olaydaki tahkim şartı ve atıf hükümlerinin TBK'nın genel işlem koşullarını düzenleyen 20-25. maddeleri kapsamında geçersiz olduğunu, somut olaydaki ... Çarterpartisinden de anlaşılacağı üzere, sigortalının taşıma sözleşmesinin tarafı olmadığını, taşıma işini gördürmek üzere gemiyi kiralayanın, sigortalısının emtiaları satın aldığı İsviçre'deki ... (...) şirketi olduğunu, taşıyan ve sigortalı arasındaki ilişkiyi belirleyen asli hukuki döküman ve sözleşmenin ... isimli konşimento olduğunu, gerekçeli kararda belirtildiği üzere sigortalının kaşe ve imzasının sadece bu belgede bulunduğunu, bu nedenle de ... isimli konşimentonun genel işlem şartı niteliği taşıyıp taşımadığının incelenmesi gerektiğini, ...'te yer alan "Ön yüzde tarihi belirtilmiş olan çarterpartinin tüm şartları, imtiyazları ve istisnaları, hukuk ve tahkim klozu dahil olmak üzere geçerli kılınmıştır" maddesinin, TBK'nın 20. maddesindeki şartları taşıması nedeniyle geçersiz olduğunu; İngiliz Hukukuna göre ...'teki ... çarterpartiye atıf yapan madde ile gencon çarterparti'de yer alan tahkim kaydı usulüne uygun olarak işbirliğine sokulmadığı için bu kaydın üçüncü kişiler bakımından geçersiz olduğunu, anılan hukukta konşimentoyu tutan ve taşıma sözleşmesinin tarafı olmayan üçüncü kişiler ile taşıyanlar arasındaki ilişkinin yalnızca konşimento üzerinden incelendiğini, bu hususun bir çok kararda da benimsendiğini; Türk Hukukuna göre konşimentonun çarterpartiye atıf yapan klozunun genel işlem şartı niteliğinde olması ve İngiliz Hukukuna göre ... 1994'deki ... Çarterpartiye atıf yapan maddenin ... Çarterpartide yer alan tahkim kaydının usulüne uygun işbirliğine sokulmaması nedeniyle bu kaydın üçüncü kişiler bakımından geçersiz olması nedeniyle ilk derece mahkemesinin istinafa konu kararının usul ve yasaya aykırı olduğunu belirterek, kararın kaldırılmasına ve davanı görülmesi için dosyanın kararı veren ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verilmesini istemiştir.
İNCELEME VE GEREKÇE Dava, deniz taşımasına konu emtiadaki hasar bedelini ödeyen nakliyat sigortacısı tarafından, taşıyan aleyhine rücu amaçlı olarak başlatılmış olan ilamsız icra takibine vaki itirazın İİK'nın 67. maddesi uyarınca iptali istemine ilişkindir. Davalı cevap dilekçesinde tahkim itirazında bulunmuş olup, mahkemece yukarıda yazılı gerekçe ile tahkim itirazının kabulü ile davanın usulden reddine karar verilmiştir. Bu karara karşı, davacı vekili tarafından, yasal süresi içinde istinaf kanun yoluna başvurulmuştur. İstinaf incelemesi, HMK'nın 355. maddesi uyarınca, istinaf başvuru nedenleriyle ve kamu düzenine aykırılık yönüyle sınırlı olarak yapılmıştır. Dosyanın incelenmesinde, davacının sigortalısı tarafından İsviçrede mukim ...'dan çelik emtiasının alındığı, emtianın Rusya'da bulunan tedarikçi tarafından ... adlı gemiye yüklenerek Ereğli limanına getirildiği, davalıların donatanın acentesi olduğu, taşımaya ilişkin konşimentoda sigortalının alıcı, davalıların acentesi olduğu, taşıyanın ise fili taşıyan olarak yer aldığı anlaşılmaktadır. Bilindiği üzere, taşıyan ile gönderilen arasındaki hukuki ilişkide konşimento; taşıyan ile taşıtan arasındaki hukuki ilişkide ise navlun sözleşmesi hükümleri bağlayıcıdır. Çarter sözleşmesi taşıyanın geminin tümünün ya da bir bölümünün veya belirli bir yerini taşıtana taahhüt ederek denizde eşya taşımayı yükümlendiği sözleşmedir. Başka bir deyişle eşya taşımak amacıyla geminin bir bölümü çarter sözleşmesi ile tahsis edilir. Çarter sözleşmesi yapıldığı taktirde taraflardan biri masrafları ödemek koşuluyla kendisine sözleşmenin ana noktalarını içeren çarterparti verilmesini isteyebilir. Sözleşmenin tarafları bazen bir araya gelerek ıslak imza atmak yerine bir tarafın bilgisayar ortamında hazırladığı ve imzasız ''recap of fixture'' denilen metnin elektronik ortamda diğer tarafa gönderilmesi ve yine elektronik ortamda diğer tarafın kabul beyanının iletmesiyle navlun sözleşmesini akdetmeyi tercih edebilirler. Recap Of Fixture şeklinde düzenlenen bu metindeki tahkim şartı geçerlidir (Yargıtay 11.HD'si, 12.01.2017 tarih, 2015/12971 E, 2017/240 K. 26.11.2014 tarih, 2014/17444 E. 2014/18405 K, 18.04.2013 tarih, 2012/6961 E, 2013/7612 K sayılı ilamları). Somut uyuşmazlıkta davaya esas konşimentoda, sigortalı yer almaktadır. Konşimentodaki taşıma şartları için arka sayfaya atıf yapıldığı, taşıma şartlarına ilişkin birinci maddede ise "Ön yüzde tarihi belirtilmiş olan Çarter Parti'nin tüm şartları, imtiyaz ve istisnaları, hukuk ve tahkim klozu dahil olmak üzere geçerli kılınmıştır" ibaresi bulunmaktadır. Çarterpartinin 19. maddesinde hukuk ve tahkim düzenlenmiş olup, "Bu Çarter Parti İngiliz Hukukuna göre yönetilecek ve yorumlanacaktır ve bundan doğan uyuşmazlıklar 1950 ve 1979 Tahkim Kanunları ile yürürlükteki tadillere göre Londra'da tahkim yoluyla çözülecektir" hükmü bulunmaktadır. Taşıyan ile gönderilen (konişmentonun meşru hamili) arasındaki ilişkide konişmento esas alınır (TTK.m.1237/1). Dolayısıyla konişmento hamili gönderilen eşyayı teslim alma hakkının kapsam ve koşulları, navlun sözleşmesinden bağımsız olarak konişmentoya göre belirlenir. Davacı sigorta şirketinin sigortalısı, somut olayda gönderilen konumundadır ve davacı, gönderilenin halefi olarak onun hak ve sorumluluklarına tabidir. Bu nedenle, konişmentodaki tahkim şartı davacı için bağlayıcıdır. Taraflar arasında yabancılık unsuru taşıyan borç ilişkisi mevcut olup, bu ilişkiden doğan uyuşmazlıkların yabancı bir devlet mahkemesinde görülmesi yada uyuşmazlığın tahkimde çözülmesi konusunda tarafların anlaşması mümkündür. Uyuşmazlık, tahkime elverişlidir. Tahkim şartı konişmentoda matbu olarak yer alsa ve genel işlem şartı niteliğinde bulunsa bile uluslararası deniz yolu ile taşımalar standart sözleşmeler kapsamında yapıldığından ve dava konusu taşıma da bu konişmentoya göre yapıldığından, tahkim şartının geçerli olduğu, konişmentodaki tahkim şartının dürüstlük kuralına aykırı haksız işlem şartı olarak kabul edilemeyeceği sonucuna varılmıştır. Taraflar arasındaki taşıma ilişkisinde düzenlenen konşimentoda konulmuş olan tahkim şartının geçerli olduğu, davacının halefiyet yoluyla davayı açması nedeniyle sigortalısı olan gönderilenin sahip olduğu hak ve yükümlülüklere sahip olması nedeniyle üçüncü kişi olarak değerlendirilmeyeceği, matbu şekilde düzenlenmesi teamül olan deniz konşimentosundaki tahkim şartının tarafların sözleşmedeki durumuna göre haksız şart niteliğinde genel işlem koşulu olarak değerlendirilerek geçersiz sayılamayacağı anlaşılmakla, davacının istinaf başvuru nedenleri yerinde görülmemiştir. Açıklanan bu gerekçelerle, HMK 353/1.b.1.maddesi uyarınca, dosya üzerinde yapılan inceleme sonucunda, davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine dair aşağıdaki karar verilmiştir.
HÜKÜM: Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere; 1-HMK'nın 353/1.b.1. maddesi uyarınca, davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine, 2-Davacı tarafından yatırılan istinaf başvuru harçlarının Hazineye irad kaydına, bakiye 4,90 TL istinaf karar harcının davacıdan tahsiline. 3-Davacı tarafından istinaf kanun yoluna başvuru için yapılan masrafların kendi üzerlerinde bırakılmasına, 4-Gerekçeli kararın Dairemiz Yazı İşleri Müdürlüğünce taraf vekillerine tebliğine dair; HMK'nın 353/1.b.1. maddesi uyarınca dosya üzerinde yapılan inceleme sonucunda, 24.06.2021 tarihinde oybirliğiyle ve temyizi kabil olmak üzere karar verildi.
KANUN YOLU: HMK'nın 361. maddesi uyarınca, iş bu gerekçeli kararın taraf vekillerine tebliğ tarihlerinden itibaren iki haftalık süre içinde temyiz yolu açıktır.