Danıştay 8. Daire 2019/3946 Esas 2021/2952 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/3946
Karar No : 2021/2952

Temyiz İsteminde Bulunan (Davalı) : … Genel Müdürlüğü - …
Vekili : Av. …

Karşı Taraf (Davacı) : …
Vekili : Av. …

İstemin Özeti : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Kanunun 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

Savunmanın Özeti : İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

Danıştay Tetkik Hakimi : …

Düşüncesi : İstemin kabulü ile temyize konu İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince, 703 sayılı K.H.K. ile 3213 sayılı Maden Kanunu'na eklenen Geçici 33. madde ve 15/07/2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 766. maddesi uyarınca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı hasım mevkiiden çıkarılıp Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü hasım mevkiine alınarak işin gereği görüşüldü:

Dava, Diyarbakır İli … İlçesi sınırları dahilindeki alanda mermer ocağı işletme ruhsatı bulunan … Mermer A.Ş. imzaladığı rödövans sözleşmesi karşılığında madencilik faaliyetinde bulunan davacı tarafından, mermer sahasının durumu hakkında bilgi almak istemiyle yaptığı başvuru üzerine, işletme ruhsatının … gün ve … sayılı işlem ile iptal edildiğinin bildirimine yönelik olarak tesis edilen … tarih ve … sayılı işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince, Mahkemelerince verilen süre aşımı yönünden davanın reddine dair kararın bozulması üzerine bozma kararına uyularak uyuşmazlığa konu işletme ruhsatının iptaline ilişkin işlem ve dayanağı 3213 sayılı Yasa'nın 13. ve 24/12. maddeleri incelendiğinde, üç yıllık süre içerisinde üretim yapılmadığının idarece tespiti halinde söz konusu maden sahasına ait işletme ruhsatının iptal edileceği ve teminatın irad olarak kaydedileceği düzenlenmiş iken bu hükmün sonradan yürürlüğe giren Yasa ve Yönetmelik hükümleri ile değiştirildiği ve ruhsat sahiplerine ilk olarak para cezasının verileceği, ruhsat iptalinin ise ancak üçüncü denetimden sonra halen üretim yapılmadığının saptanması halinde gerçekleştirileceği, yine Yasa'da ruhsat bedelinin verilen 3 aylık süreler içerisinde yatırılmaması halinde madencilik faaliyetinin durdurulacağı takip eden altı ay içerisinde ise ruhsatın iptal edileceği kurala bağlanmış iken, sonradan yapılan değişikliklerle anılan hükmün, davalı idareye bir yaptırım türü olarak ruhsat iptalini ancak verilecek olan idari para cezası ve üç aylık sürenin sonrasında uygulama yetkisini verdiği, dolayısıyla sonradan yürürlüğe giren Yasa maddelerinin ruhsat hukuku sahibi kişiler lehine düzenlemeler içerdiği anlaşılmakla, idarece hali hazırda yürürlükte bulunan ve davacının lehine olan mevzuat hükümleri uyarınca işlem tesis edilmesi gerektiğinden, davaya konu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
3213 sayılı Maden Kanununun 24. maddesinin 12. fıkrasının işlem tarihinde yürürlükte olan şeklinde; "Beş yıllık sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında üç yıldan fazla üretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir." hükmü bulunmakta iken, 6592 sayılı Yasanın 13. maddesi ile değiştirilerek; "Beş yıllık sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen hâller dışında üç yıldan fazla üretim yapmayan ruhsat sahiplerine 50.000 TL idari para cezası verilir. Bu üç yıllık süre içinde yapılan toplam üretimin projede beyan edilen bir yıllık üretim miktarının %10’undan az olması hâlinde de bu hüküm uygulanır. İdari para cezasının uygulanmasından başlamak üzere bu fıkraya aykırı fiilin tekrar tespit edilmesi hâlinde ise ruhsat iptal edilir. Ancak işletme projesinde, işletme izninin yürürlük tarihinden itibaren üç yıl içinde madene ulaşmak amacıyla galeri, kuyu ve dekapaj yapılacağı beyan edilmiş ve ruhsat sahasındaki faaliyetlerin bu beyanlara uygun olarak gerçekleştirildiği tespit edilmiş ise idari para cezası uygulanmaz ve ruhsat iptal edilmez." şeklinde düzenlenmiştir.
Ayrıca bu Yasaya istinaden çıkarılan Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği'nin 37. maddesinde; "Beş yıllık sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında üç yıldan fazla üretim yapılmayan ruhsatlar, teminatları irat kaydedilerek iptal edilir. Bu üç yıllık süre içerisinde yapılan toplam üretimin projede beyan edilen bir yıllık üretim miktarının %10’undan az olması halinde de bu hüküm uygulanır.
(2) Birinci fıkra gereğince değerlendirme yapılırken aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak işlem tesis edilir:
a) İşletme ruhsatlarının yürürlükte olduğu süre içinde, işletme izinli olarak tespit yapıldığı tarihten geriye doğru son beş yılda üç yıldan fazla bir süre mücbir sebep veya beklenmeyen hal olmadığı halde üretim yapılmadığının tespit edilmesi veya bu üç yıllık işletme izinli olarak geçen süre içerisinde yapılan toplam üretimin projede beyan edilen bir yıllık üretim miktarının %10’undan az olduğunun belirlenmesi hallerinde, teminat irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir.
b) İşletme ruhsatlarının yürürlükte olduğu süre içinde, işletme izinli olarak beş yılda üç yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen eğer bu süre içinde Genel Müdürlükçe kabul edilmiş bir geçici tatil süresi var ise bu süre bu kapsamda yapılan değerlendirmenin dışında tutularak süreler hesaplanır.
c) Mücbir sebep veya beklenmeyen hal var ise ruhsat sahasında mücbir sebep veya beklenmeyen halin geçerli olduğu alan dışında üretim yapılabilecek işletme izinli alan olması durumunda mücbir sebep veya beklenmeyen hal kapsamında değerlendirilmez.
ç) Beklenmeyen hal kapsamındaki diğer kurumlardan alınması gereken izinlerin alınamaması durumunda, ruhsat sahibinin izin alınmamasında bir kusurunun olup olmadığı gerekirse ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından görüş alınarak açıklığa kavuşturulur. Ruhsat sahibinin izin alınmamasında bir kusuru var ise beklenmeyen hal kapsamında değerlendirilmez.
d) Ruhsat sahipleri, mücbir sebep veya beklenmeyen hal olmasına rağmen geçici tatil talep etmemeleri durumunda da yapılan değerlendirmelerde somut belgelerle mücbir sebep veya beklenmeyen hal durumunun olduğu süreler üretim yapılmayan sürelerden düşülür.
e) İşletme ruhsat süresi uzatılsa dahi beş yıllık sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında üç yıldan fazla üretim yapılmayan ruhsat, teminatı irat kaydedilerek iptal edilir." düzenlemesi bulunmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, Diyarbakır İli, … İlçesi'nde, mermer ocağı işletme ruhsat sahibi olan … Mermer A.Ş. ile 1995 yılında imzalanan rödövans sözleşmesine istinaden madencilik faaliyetinde bulunulduğu, söz konusu ruhsatın … gün ve … sayılı davalı idare işlemiyle iptal edildiği ve işlemin 13/07/2009 tarihinde … Mermer A.Ş.'ye tebliğ edildiği, ruhsat alanına yönelik faaliyetlerin durdurulduğuna dair alınan bilgi üzerine, davacının, sahanın durumu ile ilgili olarak tarafına bilgi verilmesi istemiyle 26/03/2010 tarihinde davalı idareye başvuruda bulunduğu, başvuruya cavaben anılan sahaya ait ruhsatın maden sahası içerisinde mücbir sebep ve beklenmeyen hal olmadığı halde üretim faaliyetinin yapılmadığı ve teminatının verilen süre içerisinde yatırılmadığı gerekçesiyle 02/02/2009 tarihinde iptal edildiğinin … tarih ve … sayılı işlemle davacıya bildirildiği, işbu işlemin iptali istemiyle de bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "İdari dava türleri ve idari yargı yetkisinin sınırı" başlıklı 2 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendinde, iptal davaları; idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmıştır.
Bu madde uyarınca, idari yargı yerlerinde dava konusu edilen işlemlerin, maddede sayılan hususlar yönünden hukuki denetime tabi tutulması ve bu denetim yapılırken, dava konusu edilen idari işlemlerin tesis edildikleri tarihteki duruma göre hukuka uygun olup, olmadıklarının incelenmesi gerektiği kuşkusuzdur.
Her ne kadar İdare Mahkemesi'nce, dava açıldıktan sonra davacıya uygulanacak mevzuatın değiştiğinden bahisle yeni mevzuat uyarınca lehe olan düzenlemenin davacıya da uygulanması gerektiğinden bahisle dava konusu işlemin iptaline hükmedilmiş ise de; yukarıda yer verilen mevzuat hükmü ve idare hukukunun temel prensipleri doğrultusunda, dava konusu işlemin tesis edildiği andaki hukuki duruma göre yargısal denetimin yapılması ve ceza hükümleri içermeyen işlem tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan mevzuat uyarınca uyuşmazlığın çözümlenmesi gerekliliği karşısında İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamıştır.

Açıklanan nedenlerle; ... İdare Mahkemesinin temyize konu kararının bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 08/06/2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.