Danıştay 13. Daire 2019/214 Esas 2021/2117 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2019/214
Karar No:2021/2117

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ... Kurumu
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVACI) : ... Akaryakıt Petrol Ürünleri Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'nin ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dağıtıcı lisansı sahibi davacı şirketin bayisi olan ... Petrol Ürünleri Nak. ve Tic. Ltd. Şti.'ne ait akaryakıt istasyonunda 24/05/2012 tarihinde yapılan denetimde otomasyon sistemi çalıştırılmadan akaryakıt satışı yapıldığının tespit edildiğinden bahisle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 19. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca 815.555,00-TL idari para cezasıyla cezalandırılmasına ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun (Kurul) ... tarih ve ... sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararda; bayiye ait akaryakıt istasyonundaki otomasyon sisteminde arıza olduğunun 21/05/2012 tarihli tutanakla tespit edildiği, 24/05/2012 tarihinde yapılan denetimde dava konusu işleme dayanak olan denetim raporunun tanzim edildiği, 1240 sayılı Kurul Kararı'nın denetimin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan 5. maddesinin 8. fıkrası uyarınca arızanın giderilmesi için tanınan 96 saatlik sürenin henüz dolmadığı görüldüğünden, arızanın giderilmesi için mevzuatta tanınan süre dolmadan yapılan denetim uyarınca tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdarî Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve davalı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, harçtan muaf olduğu için aleyhine harca hükmedilemeyeceği, bayiye ait akaryakıt istasyonunda otomasyon sistemi kurulmuş olmasına rağmen sistemin faal olmadan akaryakıt satıldığının tespit edildiği ve bu nedenle dava konusu işlemin tesis edildiği, idari işleme esas olan eylemin bayisine ait akaryakıt istasyonunda kurulu olan otomasyon sisteminde oluşan arızanın 96 saat içerisinde giderilmemesi olmadığı, davacı şirket tarafından denetim sistemine ilişkin uygulamanın yerine getirilmediği, Haziran 2012 tarihine kadar herhangi bir veri akışı olmadığı, otomasyon sistemi çalışmadığı halde akaryakıt satışının gerçekleştirildiği ve bu konuda Kuruma bildirimde bulunulmadığı, dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu, işlemin iptali yolundaki kararda hukukî isabet bulunmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, bayisinde yaptığı denetimde otomasyon sistemindeki arızayı tespit ettiği ve arıza giderilinceye kadar istasyonda akaryakıt satılmaması için bayisini uyardığı, arızayı gidermek için yasal süre olan 96 saat geçmeden yapılan denetime dayanılarak idari para cezası verildiği, sundukları delillerin davalı idare tarafından dikkate alınmadığı ve savunmalarının gerekçesiz şekilde reddedildiği, işlemin mevzuata aykırı olduğu, cezanın hangi nedenle üst sınırdan uygulandığının belirsiz olduğu, dava konusu işlemin iptaline yönelik kararın hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Dağıtıcı lisansına sahip olan davacı şirketin, bayisi olarak faaliyette bulunan ... Petrol Ürünleri Nak. ve Tic. Ltd. Şti.'ne ait akaryakıt istasyonunda 24/05/2012 tarihinde yapılan denetimde, otomasyon sistemi çalıştırılmadan akaryakıt satışı yapıldığının tespit edildiğinden bahisle 07/12/2016 tarih ve 6656-5 sayılı Kurul kararıyla 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 19. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca 815.555,00-TL idari para cezasıyla cezalandırılmasına karar verilmesi üzerine bakılan dava açılmıştır.
İ
LGİLİ MEVZUAT:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun ''Amaç ve kapsam'' başlıklı 1. maddesinde, ''Bu Kanun'un amacı; yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır.''; ''Lisans sahiplerinin temel hak ve yükümlülükleri'' başlıklı 4. maddesinde, ''Lisans, sahibine lisansta yer alan faaliyetin yapılması ile bu konularda taahhütlere girişilmesi haklarını verir. Lisans ile tanınan haklar; bu Kanunun, ilgili diğer mevzuatın ve lisansta yer alan kayıtlı hususların yerine getirilmesi koşuluyla kullanılır. Piyasa faaliyetinde bulunanlar, kötüniyet veya tehlikeli eylem sonucunu doğuracak her türlü işlemden özenle kaçınmak, bunların oluşumunun engellenmesi için her türlü tedbiri almak ile istenmeyen durumları en kısa sürede gidermek zorundadır.''; fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 7. maddesinin altıncı fıkrasında, ''Dağıtıcı lisansı sahipleri, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak petrol satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurar ve uygular."; yine fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 19. maddesinde ise ''Bu Kanuna göre idarî para cezalarının veya idarî yaptırımların uygulanması, bu Kanunun diğer hükümlerinin uygulanmasına engel oluşturmaz. Bu Kanuna göre verilen ceza ve tedbirler diğer kanunlar gereği yapılacak işlemleri engellemez. Bu Kanuna göre; a) Aşağıdaki hâllerde, sorumlulara altıyüzbin Türk Lirası idarî para cezası verilir: ...4) 5, 6, 7, 8, 16, 17 ve 18'inci maddelerin ihlâli.'' kurallarına yer verilmiştir.
Petrol Piyasası Kanunu'nun 19. maddesi uyarınca 2012 yılında Uygulanacak Para Cezaları Hakkında Tebliğ'i uyarınca 5015 sayılı Kanun'un 19. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca verilecek idari para cezaları yeniden değerleme oranında artırılarak 815.555-TL olarak belirlenmiştir.
06/07/2007 tarih ve 26574 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 27/06/2007 tarih ve 1240 sayılı Petrol Piyasasında Dağıtıcı Lisansı Sahiplerinin Bayi Denetim Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar'ın fiil tarihinde yürürlükte bulunan 4. maddesinin 1. fıkrasında, "Dağıtıcı lisansı sahipleri, tescilli markası altında piyasaya sunulan akaryakıta ilişkin kalite kontrol izlemesini etkin biçimde yapar, bayilerinde kaçak petrol satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurar ve uygular."; aynı fıkranın (b) bendinde, ''Akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik bir istasyon otomasyon sistemi kurar. Merkez bağlantısı olan istasyon otomasyon sistemi ile bayilerindeki akaryakıt alım satım hareketlerini izler ve raporlar. Kayıt dışı ikmal ve satış tespit edilmesi hâlinde Kurumu derhal bilgilendirir.''; (h) bendinde, "Yapılan kontrollerde aykırılıklar bulunması hâlinde düzenlenen belgeleri kontrol tarihinden itibaren 7 gün içerisinde Kuruma gönderir." 5. maddesinin 6. fıkrasında, "Dağıtıcı lisansı sahipleri, istasyon otomasyon sisteminin gerekli bakım ve onarımlarını elektronik veri aktarımını kesintiye uğratmayacak şekilde yapar."; 7. fıkrasında, "Dağıtıcı lisansı sahipleri, istasyon otomasyon sisteminin arıza yapması durumunda veri kaybı oluşmaması için gerekli önlemleri alır. İstasyon otomasyon sisteminde oluşan arıza giderildiğinde kesinti dönemindeki verileri de kapsayacak şekilde elektronik veri akışının devamlılığını sağlar."; 8. fıkrasında, "İstasyon otomasyon sistemlerinde oluşan arızalar, arızanın meydana gelişinden itibaren en geç 96 saat içerisinde dağıtıcı lisansı sahibi tarafından giderilir."; 9. fıkrasında, "Akaryakıt istasyonunun bakım onarım ve arıza hallerinde, elektronik veri aktarımının kesintiye uğratılmaması esastır. Bakım onarım ve arıza durumlarında, bakım onarıma veya arızaya konu ilgili yerlerden akaryakıt satışı yapılmaz."; 11. fıkrasında, "Dağıtıcı lisansı sahipleri, istasyon otomasyon sisteminin doğru ve sağlıklı çalışmasını engelleyecek müdahalelere karşı her türlü tedbiri alır. Dağıtıcı lisansı sahipleri, istasyon otomasyon sistemine yapılan izinsiz müdahaleleri bilgi ve belgeleri ile birlikte, izinsiz müdahalenin tespit tarihinden itibaren en geç 3 iş günü içerisinde Kuruma bildirir ve konuyla ilgili gerekli önlemleri ivedilikle alır." düzenlemelerine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine göre, lisans sahiplerinin, lisans sahibi olmasından dolayı doğan her türlü yükümlülüğe uymak zorunda oldukları, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak petrol satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmanın ve uygulamanın da dağıtıcı lisans sahibinin yükümlülüklerden biri olduğu anlaşılmaktadır.
Davacı şirketin bayisi olarak faaliyette bulunan akaryakıt istasyonunda 24/05/2012 tarihinde gerçekleştirilen denetimde, pompa üzerinde bulunması gereken yazar kasanın bulunmadığı ve otomasyon sisteminin kurulu olmasına rağmen faal olmadığının tespit edildiği, istasyonda bulunan ... tarih ve ... seri numaralı sevk irsaliyesinden dağıtıcı tarafından bayiye motorin ikmal edildiğinin anlaşıldığı, bu durumun istasyon çalışanı tarafından da teyit edildiği, ayrıca, istasyon çalışanının beyanı ve dosya içerisinde bulunan faturalara göre bayinin denetim tarihinden önceki tarihlerde de motorin satışlarının bulunduğu, ayrıca, bayiye ait istasyonda "Pc ve Converter arızası" olduğuna ilişkin 21/05/2012 tarihli servis raporunun düzenlendiği ve istasyondaki arıza giderilinceye kadar akaryakıt satışının yapılmaması gerektiği, aksi halde tüm cezai sorumluluğun bayiye ait olduğunun 22/05/2012 tarihli tutanak ile bayiye bildirildiği anlaşılmaktadır.
Dava dosyasındaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden, dağıtıcı lisansı ile faaliyet gösteren davacı şirketin bayisine ait akaryakıt istasyonunda otomasyon sistemini kurduğu hâlde, tam olarak çalıştıramadığı, otomasyon sisteminden 2012 yılı Haziran ayına kadar Kuruma herhangi bir veri akışı olmadığı, ilk verinin gönderildiği 2012 yılı Haziran ayına kadar bayisine ait akaryakıt istasyonunda kurulu bulunan otomasyon sistemini tam olarak faaliyete geçirememesine rağmen, anılan bayiye 2012 yılı Nisan ayında motorin ikmal ettiği ve bayinin de denetim tarihinden önce 2012 yılı Mayıs ayında motorin sattığının sabit olduğu, denetim tarihinde bayiye ait istasyonda arıza bulunduğu ve bu arızaya ilişkin 21/05/2012 ve 22/05/2012 tarihli tutanakların düzenlendiği görülmekte ise de, davacı şirketin arıza tespitine ilişkin bu tutanakların düzenlenmesinden ve denetim tarihinden önceki tarihlerde de otomasyon sistemini tam olarak faaliyete geçiremediği ve buna rağmen bayisine akaryakıt ikmalinde bulunduğu ve bayinin de akaryakıt satışını gerçekleştirdiği, dağıtıcı olan davacı şirketin bayisine ait istasyonda mevzuatta öngörülen bayi denetim sistemine ilişkin otomasyon sistemini kurma ve uygulama yükümlülüğünü yerine getirmediği açıktır.
Öte yandan, akaryakıt istasyonunda oluşan arızanın tespitinden sonra arızanın giderilmesi için mevzuatta belirlenen 96 saatlik süre dolmadan gerçekleşen denetim nedeniyle tesis edildiği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş ise de, davaya konu işlemin istasyonda oluşan arızanın 96 saat içerisinde giderilmemesi nedeniyle tesis edilmediği, idari işlemin, dağıtıcı olan davacı şirket tarafından, bayisine ait akaryakıt istasyonunda kurulu olan otomasyon sistemi çalıştırılmadığı hâlde akaryakıt ikmâl edilmesi ve bayide satış yapılmasından dolayı tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, davacı şirkete, sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren ... Petrol Ürünleri Nak. ve Tic. Ltd. Şti.'ne ait akaryakıt istasyonunda otomasyon sistemi çalıştırılmadan akaryakıt satışı yapıldığından bahisle idari para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yönündeki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Davalı idare harçtan muaf olduğundan temyiz aşamasında yatırılan toplam ...-TL harcın istemi hâlinde davalıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 08/06/2021 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.