MAHKEMESİ :İŞ MAHKEMESİ(MÜSTEMİR YETKİLİ)

DAVA :Davacı, ...’nın, 2821 Sayılı Yasa’nın 4. maddesi gereğince, ...Turz. San. ve Tic. A.Ş" ye bağlı işyerinde yürütülen işlerin niteliği itibariyle, İş Kolları Tüzüğü’nün 18 sıra numaralı "Kara Taşımacılığı" işkoluna girdiğine dair, 2011/77 Karar nolu işkolu tespit kararının iptali ile ...Turz. San. ve Tic. A Ş" ye bağlı işyerinin, 2821 sayılı Sendikalar Yasasının 60. maddesi ve işkolları Tüzüğü uyarınca 28 sıra numaralı "Genel işler" işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı ... ve ...Turz. San. ve Tic. A.Ş. avukatları tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi ...tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı ...’nın, 2821 Sayılı Yasa’nın 4. maddesi gereğince, ...Turz. San. ve Tic. A.Ş" ye bağlı işyerinde yürütülen işlerin niteliği itibariyle, İş Kolları Tüzüğü’nün 18 sıra numaralı "Kara Taşımacılığı" işkoluna girdiğine dair, 2011/77 Karar nolu işkolu tespit kararının iptali ile ...Turz. San. ve Tic. A Ş" ye bağlı işyerinin, 2821 sayılı Sendikalar Yasasının 60. maddesi ve işkolları Tüzüğü uyarınca 28 sıra numaralı "Genel işler" işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini istemiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı, davacının iddialarının yersiz ve hukuki dayanaktan yoksun olduğunu, davanın süresinde açılmadığını belirterek davanın reddini istemiştir.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece davalı işletmenin faaliyet alanları içerisinde bulunan şehir içi toplu taşıma işinin faal olduğu tek alan olduğu, bunun dışında faaliyetinin bulunmadığı,... Belediyesi’nin şehir içi toplu taşıma işinin, ... Belediyesi Trafik Komisyonun 24.09.2009 tarih ve 16/1 Sayılı Kararı ile ... A.Ş" ye güzergah tahsisleri yapılarak, Belediye tarafından davalı şirkete yaptırıldığını, bu sebeple davalı ... A.Ş" de yapılan asıl İşin İşkolları Tüzüğü’nde belirtilen 28 sıra numaralı "Genel İşler" işkoluna girdiği gerekçesi ile davanın kabulü ile ...’nın 2011/77 sayılı iş kolu tespiti kararının iptaline karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı davalılar Bakanlık ve ...Turz. San. ve Tic. A.Ş. vekilleri temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
Taraflar arasındaki uyuşmazlık, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu"nun 4 ve 60. maddeleri uyarınca tespite konu işyerinin hangi iş kolunda bulunduğunun belirlenmesi ve sonucuna göre işkolu tespit kararının iptal edilip, edilmeyeceği noktasında toplanmaktadır.
Türk toplu iş hukukundaki normatif düzenlemelerde iş kolu kavramı önemli bir yer tutmaktadır. 2821 sayılı Sendikalar Kanununa göre, öncelikle işci ve işveren sendikaları işkolu esasına göre kurulmaktadır (m.3). İşkolunun belirlenmesi konusunda özel bir norm düzenlenmiştir (m.4). Anılan maddeye göre işkolu tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan tespit ile ilgili kararın Resmi Gazete"de yayımlanmasına müteakip bu tespite karşı ilgililer iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemede onbeş gün içinde dava açabileceği belirtilmiştir. Belirtilen süre hak düşürücüdür.
İşçi ve işveren sendikalarının kurulabilecekleri işkolları Sendikalar Kanununun 60.maddede gösterilmiştir. Anılan maddede, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılacağı ifade edilmiştir. Yine aynı maddede; bir işkoluna giren işlerin neler olacağı, işçi ve işveren konfedarosyanlarının görüşü de alınarak ve uluslararası normlarda göz önünde bulundurularak bir tüzükle düzenleneceği belirtilmiştir.
Söz konusu tüzükte işkollarına giren işler, tüzüğe ekli listede belirtilmiştir. Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerde, asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılacağı vurgulanmıştır. (Tüz m.3)
2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu( Toplu GLK)"nun üçüncü maddesinde “ bir toplu iş sözleşmesi aynı işkolunda bir veya birden çok işyerini kapsayabilir” tümcesi ile esas olarak işyeri toplu iş sözleşmesini esas almıştır.
Anılan maddenin ikinci fıkrasına göre, bir gerçek ve tüzel kişiye veya bir kamu kurumu ve kuruluşlarına ait aynı iş kolunda birden çok işyerine sahip bir işletmede ancak bir toplu iş sözleşmesi yapılabilir. Bu kanun anlamında yapılan sözleşme tipine işletme toplu iş sözleşmesi denir. Ancak, fıkrada ayrık bir düzenlemeye de yer verilerek, kamu kurum ve kuruluşlar için tek bir işletme toplu iş sözleşme yapılabilmesine olanak tanınmıştır.
İşkolu kavramı sendikaların faaliyet alanlarını belirleyen temel bir öğedir. Birbirine benzer işler bir hukuki kalıp altında toplu iş hukukuna sunulmaktadır.
İş kolu tespitinde birim olarak işyerinin alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 Sayılı Yasanın 2.maddesinin gerekçesinde iş yeri tanımı teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olduğu belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması halinde bunların tek işyerimi yoksa bir birinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda “amacta birlik”, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile “yönetimde birlik”, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir. Öte yandan teknolojik ve ekonomik gelişmeler bir işyeri çerçevesinde mal ve hizmet üretimi, pazarlama ve müşterilere sunulması yönünden çok yönlü bir yapısal değişikliği gerektirmesi nedeniyle bir işyerinin amacının gerçekleşmesinde işlerin görülmesi işyerinin kurulu bulunduğu “yerin” dışına taşmış, özellikle “işveren kurulan iş organizasyonu” içerisinde işyeri niteliğinde olmayan irtibat bürolarına veya yurt genelinde veya ilin içinde işlerin yürütüldüğü örgütlenmeye kadar genişletmek gereksinimi duyulmuştur. Bu bağlamda 2.maddede “iş yeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür” hükmü getirilmiştir (Bu konuda

ayrıntılı bilgi için Bkz.Esener, Turhan: İş Hukuku Bası 3 Ankara 1978 sh 83-84; Ekonomi, Münir: İş Hukuku, Ferdi İş Hukuku C 1, İstanbul 1987 sh 59; Çelik, Nuri: İş Hukuku Dersleri Bası 21, İstanbul 2008 sh 56-57; Narmanlıoğlu, Ünal: İş Hukuku II Ferdi İş İlişkileri Bası 3 İzmir 1998 sh 121; Süzek Sarper; İş Hukuku Bası 4 Ankara 2008 sh 173-178; Mollamahmutoğlu Hamdi İş Hukuku Bası 3 Ankara 2008 sh 191-201; tüm genişliği ve ayrıntılarıyla Yenisey/Doğan, Kübra: İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Yayınlanmış Doçentlik Tezi, İstanbul 2007 sh 23-37).
İşyerinin özelliğini veren temel öğe teknik amaçtır. Mal ve hizmetin kazanç amacıyla yahut başka bir amaçla üretilmesi arasında bir fark bulunmamaktadır. Başka bir anlatımla hizmet üretimi veya mal üretimi tek başına teknik bir amaç olabilir. Sonuç olarak işyeri teknik bir amacı gerçekleştiren temelde örgütsel bir birlikteliktir. İşyeri sürelikli bir organizasyon içerisinde örgütlenmeyi gerektirir. Organizasyon özünde maddi ve maddi olmayan öğelerin yanında emeğin varlığını da içinde barındırır.
Aynı işverene ait iki üretim birimi aynı teknik amacı elde etmek için örğütlenmişse yahut bu yerlerde aynı teknik amacın farklı üretim amaçları gerçekleşiyorsa amaçta birlik sağlanmıştır.
Farklı üretim birimlerinin tek bir işyeri sayılması için aynı arazi sınırları içinde bulunmaları gerekmemektedir. Fakat birimler arasındaki uzaklık işlerin tek elden yürütümünü engelleyecek boyutta olmamalı çünkü farklı birimler arasında amaçta birlik bulunsa dahi yönetimde birliğin sağlanmasının zorluğu tartışmasızdır.
Toplu İş Hukuku anlamında işyerinin işçilerin dayanışmadan kaynaklanan ortak menfatleri oluşmasına olanak sağlayan ve faaliyetlerini sürdürebileceği bir sürekliliğe sahip ve işverenede asıl işin girdiği iş kolunda sendikal muhatap yaratacak bir birim olması gerekmektedir. Alman ve Fransız Hukukunda işyerinin neresi olduğu ve sınırlarının belirlenmesi sosyal tarafların özerkliğine terk edilmiştir. Oysa hukukumuzda işyeri mutlak ve tartışmasız olarak kabul edilmektedir. İşyeri kavramı fonksiyonel bir kavramdır ( Doğan, Yenisey: sh 443,447). İşletme ise genel olarak iktisadi bir amacın gerçekleşmesi için aynı işverene ait birden fazla işyerinin örgütlenmesi ile oluşmuş bir ünite olarak tanımlanmaktadır. İşyerini işletmeden ayıran temel ölçütlerden biri izlenen amaçtır. İşletme mutlaka ekonomik bir amaç gütmesi gerekmez. İşyeri işletmenin genel olarak bağımsız bir bölümü olarak düşünülmesi gerekir. Ticaret Hukukundaki işletmeden farklı bir amaç gütmektedir. Çünkü ticari işletmelerde işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmamaktadır.
İşyeri ve işletme ayrımında organizasyon kavramıyla bir ayrıştırmaya gitmek de mümkün değildir. Çünkü işletmenin de işyerinin de aynı organizasyon içerisinde örgütlenmesi mümkündür. Ancak işletmenin işyerine göre büyüklüğü aynı şekilde organizasyondaki büyüklüğünü gerektireceği kaçınılmazdır. Öte yandan işverenin ötesinde işletmenin profesyonel bir yönetim kadrosu oluşturacağı da gerçektir.
Temel sorun 4857 Sayılı Yasadaki işyeri kavramının genişliğinin Toplu İş Hukukuna yansımamasıdır. İşletme ve işyeri ayrımının bu bağlamda sorun çıkarması kaçınılmazdır.
Özetleyecek olursak işyerindeki faaliyet hangi teknik amacı taşıyorsa asıl iş odur. İşyeri organizasyonu içerisinde asıl işin gerçekleşmesini sağlayan diğer işler ise yardımcı işlerdir. Mal ve hizmetler için yatırım araçları ve işçi sayısı bu konuda ölçüt olabilir. Ancak bir işyerinde başka bir işverene ait ayrı bir işkolunda faaliyet var ise ayrı iş kolundan söz edilebilir.
Tüzükteki 26 sıra numaralı “Milli Savunma” işkollu ve 28 sıra numaralı “Genel İşler ” işkollu’ na ilişkin düzenlemeler sebebi ile Belediyeler ve Milli Savunma Bakanlığınca işletilen işyerleri, yukarıda belirlenen kriterlere tabi değildir.
İşkolu tespit davalarında her işverenin işyerinin bağımsız işyeri olarak kabul edilip o işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyla işkolu tespiti gerekir. Alt işverenin işkolu ESAS NO : 2013/4051
tespiti asıl işverenin yaptığı işe göre belirlenmez. Alt işverenin işkolu tespiti asıl işverenden ayrı olarak yapılmalıdır. Alt işverene ait işyerinde yapılan işlerin, asıl işverene ait işyerinde yapılan işlere yardımcı iş olarak değerlendirilmesi de doğru olmaz. 2821 sayılı Kanunu"nun 60/2 maddesinde öngörülen ve bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılır kuralı, bir işyeri sınırları ve organizasyonu içerisinde yürütülen işler için önem taşır. Yoksa birbirinden ayrı işyerlerinde asıl iş yardımcı iş kavramı geçerli olmaz. Çünkü İşkolu tespitinde birim olarak “işyeri “ esas alınır. İşyeri organizasyonu içerisinde asıl işin gerçekleşmesini sağlayan diğer işler ise yardımcı işlerdir.
Somut olayda ...’nın işkolu tespit kararında ...Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. işyerinde şehir içi toplu taşıma işlerinin yapıldığı ve İşkolları Tüzüğü"nün 18 sıra numaralı "Kara taşımacılığı" işkolunda yer aldığı tespit edilmiştir
İşkolları Tüzüğü 18 sıra numarasında “ Kara Taşımacılığı” işkoluna giren işler “ Demiryolu dışında motorlu ve motorsuz her türlü kara taşıtları ile yük veya yolcu taşıma ve bununla ilgili depolama ve sürücülük işleri, kara taşıt araçları için terminal, garaj, bakım, ikmal ve onarım, park yerlerinde yapılan işler (deniz ve demiryolu ambarlarında yapılan işler hariç).”Tüzüğün 28 sıra numarasında “Genel İşler” işkoluna giren “Belediyelerin 24 sıra numaralı sağlık işkoluna giren işleri dışındaki belediye hizmetlerine ilişkin işlerle bu Tüzükte yer almayan işlerde, Sendikalar Kanununa göre işçi niteliği taşıyanlarca yapılan işler.” olarak tanımlanmıştır.
O halde, davacı şirket her ne kadar 5393 sayılı Belediye Kanununun belediyelerin yetki ve imtiyazları düzenleyen 15. maddesinde sayılan niteliği gereği belediye hizmeti olduğu kabul edilen toplu taşıma işlerini yerine getirmekte ise de; aynı yasanın 70 maddesinde göre bizzat belediyece kurulan bir belediye şirketi ve belediyelerin iştiraki ile kurulan bir şirket olmaması karşısında, işyeri işkolları Tüzüğü’nün 28 sıra numarasında sayılan “Genel İşler” işkoluna girmeyecektir. Şirket’in 15.07.2007 tarihinde iki kooperatifin birleştirilmesiyle kurulması, Şirket ana sözleşmesine göre kurucularının gerçek kişiler olması, Şirketin özel halk otobüsleri ile şehir içi toplu taşıma hizmetlerini yerine getirmesi, Belediye şirketi ve iştiraki olmayan ve farklı tüzel kişiliğe sahip olan şirketin işkolu tespitinin ... Belediyesi’nden ayrı olarak, birim olarak “işyeri “ esas alınarak ve işyerinde yürütülen asıl işe göre yapılacak olması, yukarda açıklanan şirketçe yapılan işlerin kapsamı ve sürdürülen faaliyetlerinin şehir içi yolcu taşıma hizmetleri oluşu dikkate alındığında, işkolu tespit kararının iptaline ilişkin mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına, Şirketin yaptığı işlerin işkolları Tüzüğü’nün 18 sıra numaralı “Kara Taşımacılığı ” işkoluna girdiğine dair 15.05.2011 tarihli resmi gazetede yayınlanan 2011/77 karar sayılı Bakanlık kararı yerinde olduğundan davanın reddine karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle :
1- Mahkemenin işyerlerinin işkolları tüzüğünün 28 sıra numaralı “Genel İşler” işkoluna girdiğine dair tespit kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- ...Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. işyerinde yapılan işlerinin İşkolları Tüzüğü"nün 18 sıra numaralı "Kara taşımacılığı" işkolunda yer aldığına dair 15.05.2011 tarihli resmi gazetede yayınlanan 23.09.2008 tarihli bakanlık işkolu tespit kararının iptaline ilişkin davanın REDDİNE
5- Davalılar kendisini vekille temsil ettirdiğinden 1.320 TL. vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalılara verilmesine,
6-Davacı tarafından ödenen harç ve yapılan yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, 05.02.2013 gününde oybirliği ile kesin olarak karar verildi.