Danıştay 6. Daire 2021/1871 Esas 2021/9074 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/1871
Karar No : 2021/9074


TEMYİZ EDEN TARAFLAR : I- (DAVALI) … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
II- (DAVACILAR)
1- … 2- …
3- … 4- …
5- … 6- …
7- … 8- …
VEKİLLERİ : Av. …

KARŞI TARAF : 1- … Belediye Başkanlığı
2- … 3- …
4- … 5- …
6- … 7- …
8- … 9- …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Ankara İli, Altındağ İlçesi, … Mahallesi, … ada … parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan yapının imar uygulaması sonucu toplu konut alanında kaldığı gerekçesiyle yıkılması neticesinde yapı bedelinden kaynaklanan 27.000,00 TL (ıslah sonrası 64.763,40-TL) zararın adli yargı yerinde dava açma tarihi olan 08.06.2009 tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte tazmini istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararının Danıştay Ondördüncü Dairesinin 03/06/2015 tarih ve E:2013/4513, K:2015/4783 sayılı kararı ile onanması ve aynı dairenin 03/12/2015 tarih ve E:2015/9229, K:2015/9580 sayılı kararı ile karar düzeltme taleplerinin reddedilerek kesinleşmesi üzerine, davacılar tarafından yapılan bireysel başvuru neticesinde, Anasaya Mahkemesinin 29/05/2019 tarih ve 2016/3193 başvuru sayılı kararı ile Anayasanın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ve ihlal sonuçlarının ortadan kaldırılması için dosyanın yeniden yargılama yapılmak üzere ilgili mahkemeye gönderilmesine karar verilmesi üzerine yeniden yapılan yargılama neticesinde, davanın kabulü ile, 64.763,40-TL'nin 10.000,00-TL'sinin ... Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … sayılı esasına kayıtlı dosyasında dava açma tarihi olan 08.06.2009 tarihinden, 17.000,00-TL'sinin Mahkemenin … esasına kayıtlı dosyasında dava açma tarihi olan 30.12.2020 tarihinden, 37.763,40-TL'sinin ıslah dilekçesinin davalı idareye tebliğ tarihi olan 07.09.2020 tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte davalı idarece davacılara miras hisseleri oranında ödenmesi yolunda ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın, taraflarca usul ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
1-Davalı idare tarafından; dava konusu binanın toplu konut alanı üzerine yapılmış ruhsatsız bir bina olduğu, bedel ödenmeksizin yıkılmasının mevzuata uygun olduğu, tazminat miktarının fazla hesaplandığı, en fazla enkaz bedelinin ödenmesi gerektiği, yıkım sonrası enkazı davacının aldığı, bina yüz ölçümünün 247 m2 değil, 100 m2 olduğu, 69 yıllık, ömrünü tamamlamış basit bir bina olduğu belirtilerek, kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
2-Davacı tarafından; kararda geçen idari yargıda açılan dava tarihinin 30.12.2020 tarihi değil, 30.12.2010 tarihi olduğu, faiz başlangıcının adli yargı yerinde ilk davanın açıldığı 08.06.2009 tarihi olması gerektiği belirtilerek, karardaki aleyhe hususların bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Taraflarca savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Davacıların veraseten maliki oldukları Ankara İli, Altındağ İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parselde bulunan taşınmazın toplu konut projesi içinde kaldığı ve üzerindeki yapının kaçak ve ruhsatsız olduğu gerekçesiyle davalı idarece 2007 yılında yıkıldığı, Altındağ Belediye Encümeni tarafından ruhsatsız ve kaçak yapılar için enkaz bedeli ödenmesi yolunda karara varıldığı, davacılar tarafından yapı bedelinin tamamının ödenmesi gerektiği iddiasıyla bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın "Mülkiyet hakkı" başlıklı 35.maddesinde; "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." hükmünün yer almakta olup, 125. maddesinin son fıkrasında ise; idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu kurala bağlanmıştır.
3194 sayılı İmar Kanunun dürdüncü bölümünde yapı ve yapı ile ilgili esaslar düzenlenmiş olup, “Yapı” başlıklı 20. maddesinde, “Yapı: a) Kuruluş veya kişilerce kendilerine ait tapusu bulunan arazi, arsa veya parsellerde, b) Kuruluş veya kişilerce, kendisine ait tapusu bulunmamakla beraber kamu kurum ve kuruluşlarının vermiş oldukları tahsis veya irtifak hakkı tesis belgeleri ile, İmar planı, yönetmelik, ruhsat ve eklerine uygun olarak yapılabilir.” hükmü yer almış, “Yapı Ruhsatiyesi” başlıklı 21. maddesinde de, “Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26 ncı maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden (....) yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir. Ruhsat alınmış yapılarda herhangi bir değişiklik yapılması da yeniden ruhsat alınmasına bağlıdır. Bu durumda; bağımsız bölümlerin brüt alanı artmıyorsa ve nitelik değişmiyorsa ruhsat, hiçbir vergi, resim ve harca tabi olmaz. Ancak; derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk, dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması ve yönetmeliğe uygun olarak mahallin hususiyetine göre belediyelerce hazırlanacak imar yönetmeliklerinde belirtilecek taşıyıcı unsuru etkilemeyen diğer tadilatlar ve tamiratlar ruhsata tabi değildir. Belediyeler veya valilikler mahallin ve çevrenin özelliklerine göre yapılar arasında uyum sağlamak, güzel bir görünüm elde etmek amacıyla dış cephe boya ve kaplamaları ile çatının malzemesini ve rengini tayin etmeye yetkilidir. Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olan yapılar da bu hükme tabidir.” hükmüne yer verilmiş, “Yapı Kullanma İzni” başlıklı 30. maddesinde ise, “Yapı tamamen bittiği takdirde tamamının, kısmen kullanılması mümkün kısımları tamamlandığı takdirde bu kısımlarının kullanılabilmesi için inşaat ruhsatını veren belediye, valilik (...) bürolarından; 27 nci maddeye göre ruhsata tabi olmayan yapıların tamamen veya kısmen kullanılabilmesi için ise ilgili belediye ve valilikten izin alınması mecburidir. Mal sahibinin müracaatı üzerine, yapının ruhsat ve eklerine uygun olduğu ve kullanılmasında fen bakımından mahzur görülmediğinin tespiti gerekir. Belediyeler, valilikler (...) mal sahiplerinin müracaatlarını en geç otuz gün içinde neticelendirmek mecburiyetindedir. Aksi halde bu müddetin sonunda yapının tamamının veya biten kısmının kullanılmasına izin verilmiş sayılır. (...) Bu maddeye göre verilen izin yapı sahibini kanuna, ruhsat ve eklerine riayetsizlikten doğacak mesuliyetten kurtarmayacağı gibi her türlü vergi, resim ve harç ödeme mükellefiyetinden de kurtarmaz.” hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3. maddesinde, idarelerin, kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak... ödemek suretiyle kamulaştırabilecekleri hükme bağlanmış, aynı Yasanın 6. maddesinin son fıkrasında da onaylı imar planına göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek olmadığı kuralına yer verilmiştir.
775 sayılı Gecekondu Kanununun 18. maddesinde; ''Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra, belediye sınırları içinde veya dışında, belediyelere, Hazineye, özel idarelere, katma bütçeli dairelere ait arazi ve arsalarda veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerde yapılacak, daimi veya geçici bütün izinsiz yapılar, inşa sırasında olsun veya iskan edilmiş bulunsun, hiçbir karar alınmasına lüzum kalmaksızın, belediye veya Devlet zabıtası tarafından derhal yıktırılır. Yıkım sırasında lüzum hasıl olduğunda, belediyeler ilgili mülkiye amirlerine başvurarak yardım istiyebilirler. Mülkiye amirleri, Devlet zabıtası ve imkanlarından faydalanmak suretiyle, izinsiz yapıların yıkım konusunda yükümlüdürler. Özel kişilere veya bu maddenin 1 inci fıkrasında sözü geçenler dışındaki tüzel kişilere ait arazi ve arsalar üzerinde yapılacak izinsiz yapılar hakkında, arsa sahiplerinin yazılı müracaatları üzerine ve mülkiyet durumlarını tevsik etmeleri şartiyle bu madde hükümleri, aksi halde genel hükümler ve 3194 sayılı İmar Kanunu hükümleri uygulanır.'' hükmüne yer verilmiştir.
2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanunun 13. madddesinde de, bu Kanunun 14. maddesinin a, b, c, d, e, g, h ve i bentleri kapsamında kalmaları nedeniyle bulundukları yerde korunmayan gecekondu sahiplerinden hak sahibi sıfatı taşıyanlarına bir gecekondu önleme veya ıslah bölgesinde veya yakın bölgelerde yapılmış ıslah imar planları içinde meydana gelen boş imar parsellerinin müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre verileceği, bu gibi hallerde gecekondu sahibine ayırca enkaz bedeli ödeneceği hükme bağlanmış olup, 2981 sayılı Kanundan yararlanamayacak olanların sayıldığı 14/f maddesinde ise, 10 Kasım 1985 tarihinden sonra yapılan gecekondular ile inşaasına başlanan imar mevzuatına, ruhsat ve eklerine aykırı yapıların, 2981 sayılı Kanun hükümlerinden yararlanamayacakları belirtilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; imar mevzuatına uygun olarak inşa edilmiş ruhsatlı yapıların imar planı uyarınca kamulaştırılmaları durumunda, ilgililere 2942 sayılı Yasada öngörülen şekilde kamulaştırma bedeli ödeneceği, Hazine, belediye il özel idarelerine ait veya Vakıflar Genel Müdürlüğünün idaresinde olan taşınmazlar üzerinde inşa edilen ve 2981 sayılı Yasadan yararlanan yapı sahiplerine, taşınmazlarının bulunduğu yerde korunamaması durumunda enkaz bedeli ödeneceği, bu iki husus dışında ruhsatsız olarak inşa edilen veya imar affından yararlanmayan yapılar için imar planı uygulaması durumunda bir bedel ödenmesinin sözkonusu olmayacağı sonucuna varılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; taşınmaz üzerindeki binanın yasalara uygun ve ruhsatlı bir yapı olmadığı ve tamamının Altındağ Belediyesi'ne ayrılan adada ve toplu konut projesi içinde kaldığı ve üzerindeki yapının ruhsatsız olduğu gerekçesiyle davalı idarece 775 sayılı Gecekondu Kanunu'nun 18. maddesi uyarınca yıkıldığı, Altındağ Belediye Encümeni tarafından ruhsatsız yapılar için enkaz bedeli ödenmesi yolunda karara varıldığı, davacılar tarafından yapı bedelinin tamamının ödenmesi gerektiği iddiasıyla bakılmakta olan davanın açıldığı, bireysel başvuru sonucunda Anayasa Mahkemesi'nin 29.05.2019 tarih ve 2016/3193 başvuru numaralı kararı ile; " ...yapıya ilişkin 1983 yılında yapılan imar affı müracaatı bulunduğu açıktır. Belediye tarafından 2007 yılında yıkım işleminin gerçekleştirildiği dikkate alındığında anılan binanın yaklaşık yirmi dört yıldır başvurucuların murisi ve başvurucular tarafından kullanıldığı anlaşılmaktadır. Somut olayda olduğu gibi kamu makamlarının binanın yıkımı için uzun süre hareketsiz kalması binanın yıkılıp yıkılmayacağı noktasında belirsiz bir durumun oluşmasına sebebiyet vermektedir. Böyle bir durumda başvurucuların kamu makamlarının uzun bir süre boyunca devam eden edilgen tutumlarının bir anda değişebileceğini öngörmelerini beklemek hakkaniyete aykırı olacaktır. Nitekim bu kadar uzun bir süre boyunca söz konusu binanın kullanımının başvurucular bakımından önemli bir ekonomik menfaat teşkil ettiğini ifade etmek gerekir.
29. Sonuç olarak somut olayda derece mahkemelerinin tek başına binanın ruhsatsız olduğu olgusundan hareket edip olayın gelişiminde kamu makamlarının edilgen tutumunu dikkate almamaları bütün zarara tek başına başvurucuların katlanması sonucuna yol açmaktadır. Bu yaklaşımın da başvuruculara şahsi olarak aşırı ve olağan dışı bir külfet yüklediğini belirtmek gerekir. Bu durumda başvuruculara herhangi bir tazminat da ödenmediği dikkate alındığında mülkiyet hakkının korunması ile kamunun yararı arasında olması gereken adil dengenin başvurucular aleyhine bozulduğu ve müdahalenin ölçülü olmadığı sonucuna varılmıştır...
41. Bu durumda mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Buna göre yapılacak yeniden yargılama ise 6216 sayılı Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına yöneliktir. Bu kapsamda derece mahkemelerince yapılması gereken iş, ihlal sonucuna uygun olarak gerekli araştırma yapılmak suretiyle tazminata hükmedilmesinden ibarettir. Tazminat miktarının belirlenmesi hususu ise bu konuda uzmanlaşmış derece mahkemelerinin takdirindedir. Bu sebeple kararın bir örneğinin yeniden yargılama yapılmak üzere ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir. ..." gerekçesiyle Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verildiği anlaşılmıştır.
Bu durumda; davacıların veraseten maliki oldukları taşınmaz üzerine inşa edilen, bulunduğu yerde korunması mümkün bulunmayan davaya konu yapının imar affı başvurusu bulunmakla birlikte, ruhsatsız olduğu dikkate alındığında, ilgili mevzuat uyarınca davacılara ancak enkaz bedeli ödenmesi gerekirken, yapı yaklaşık birim maliyetleri üzerinden yapılan hesaplama ile yapı bedelinin ödenmesine yönelik davanın kabulüne ilişkin temyize konu Mahkeme kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulüne ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
2. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
3. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 29/06/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.