Danıştay 6. Daire 2020/10166 Esas 2021/10374 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/10166
Karar No : 2021/10374


DAVACILAR : 1- … Derneği 2- … 3- … 4- …
5- … 6- …
7- … 8- …
9- … 10- …
11- … 12- …
13- … 14- … 15- … 16- …
17- … 18- …
19-… 20- …
21- … 22- …
23- … 24- …
25- … 26- … 27- … 28- …
29- … 30- …
31- … 32- …
33- … 34- …
35- … 36- …
37- … 38- …
39- … 40- … 41- … 42- … 43- …
44- … 45- …
46- … 47- …
48- … 49- …
50- … 51- …
52- … 53- …
54- … 55- … 56- … 57- …
58- … 59- …
60- … 61- … 62- … 63- …
64- … 65- …
66- … 67- …
68- … 69- …
70- … 71- …
72- … 73- …
74- … 75- …
76- … 77- …
78- … 79- …
80- … 81- …
82- … 83- …
84- … 85- … 86- … 87- …
VEKİLLERİ : Av. …

DAVALI : …

DAVANIN ÖZETİ : Manisa İli, Salihli İlçesi, … Mahallesi, … ada, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların … Biyogaz Enerji Santrali yapımı amacıyla tapuda Hazine adına tescil edilmek üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 23/09/2020 tarih ve 2970 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Acele kamulaştırma kararının alınabilmesi için gerekli olan acelelik halinin ve olağanüstü koşulların somut olayda gerçekleşmediği, dava konusu işlemin sadece özel sermayeye ait bir tesis olan … Biyogaz Enerji Santralinin yapımı amacıyla tesis edildiği, acele kamulaştırma için gerekli yasal şartların oluşmadığı ileri sürülmüştür.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakimi … 'ın açıklamaları dinlendikten ve dosya incelendikten sonra, 2577 sayılı Kanunun 14. Maddesi uyarınca, işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY: Manisa İli, Salihli İlçesi, … Mahallesi, … ada, … , … , … , … ve … parsel sayılı taşınmazların … Biyogaz Enerji Santrali yapımı amacıyla tapuda Hazine adına tescil edilmek üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 23/09/2020 tarih ve 2970 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :

İdari Yargılama Usulü Kanununun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) fıkrasında; iptal davalarının idari işlemler hakkında yetki, sebep, şekil, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılacağı belirtildikten sonra ilk inceleme konularının belirlendiği, 14. maddenin 3. fıkrasının (c) bendinde dilekçenin ehliyet yönünden inceleneceği, 15. maddenin 1. fıkrasının (b) bendinde ise; bu hususta kanuna aykırılık görülmesi halinde davanın reddedileceği hükme bağlanmıştır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 1. maddesinde, "Bu Kanun; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenler. Özel kanunlarına dayanılarak gerçek ve özel hukuk tüzelkişileri adına yapılacak kamulaştırmalarda da, bu Kanun hükümleri uygulanır." hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun 27. maddesinde ise, "3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespitsonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
2577 sayılı Yasanın 2. maddesinde yer alan ve iptal davasının subjektif ehliyet koşulu olan "menfaat ihlali" kavramı doktrin ve içtihatlarda dava konusu işlemle davacı arasında kurulan kişisel, meşru, güncel bir menfaat ilişkisi olarak tanımlanmaktadır. Sözü edilen menfaat ilişkisinin varlığı ve sınırları her olayda yargı yerince uyuşmazlığın niteliğine göre belirlenmektedir.
Dava konusu işlemin ancak bu işlemle meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ilişkisi kurulabilenler tarafından iptal davasına konu edilebileceği açıktır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, subjektif bir işlem olduğu tartışmasız olan acele kamulaştırma işleminin iptali istemiyle dava açılabilmesi için taşınmaz ile davacı arasında kişisel bir menfaat ilişkisinin kurulması gerekmekte olup, acele kamulaştırmaya konu taşınmazın maliki olmaksızın kent ve çevre haklarının korunması temel iddiasına dayalı olarak dava açılamayacağı açıktır.
Davacılardan ... Çevre Derneği yönünden yapılan değerlendirmede, davacı dernek tarafından, üyelerinin içindeki yaşadıkları bölgede doğanın zarar göreceğinden etkilenmeleri sebebiyle dava açıldığı ifade edilmiş ise de, derneklerin üyelerinin ve temsil ettikleri kişilerin ortak çıkarlarını korumak ve dayanışmalarını sağlamak üzere kurulan özel hukuk tüzel kişisi olması dolayısıyla faaliyet alanları kendilerince hazırlanan tüzüklerle belirlendiğinden, dernek tüzel kişiliğinin hak ve menfaatlerini ilgilendiren konularda iptal davası açabilecekleri kabul edilmekle birlikte, bu kapsamı aşan konularda, üyelerinin içindeki yaşadıkları bölgede doğanın zarar göreceği sebebi ile dava ehliyetinin mevcut olduğunun kabulüne hukuken olanak bulunmamaktadır.
Zira, sübjektif bir işlem olduğu tartışmasız olan ve mülkiyet bağı ile ilişkili bulunan kamulaştırma işlemine karşı dava açılabilmesi için kamulaştırmaya konu taşınmaz ile davacı arasında mülkiyet hukukuna dayalı bir menfaat ilişkisinin kurulması gerekmektedir.
Bu durumda, uyuşmazlığa konu işlem, davacı Derneğin doğrudan doğruya hak ve çıkarlarını etkilemediğinden ve Dernek Tüzüğünün de derneğe böyle bir hak tanıyamayacağı değerlendirildiğinde; davacı Derneğin dava konusu acele kamulaştırmaya ilişkin kararın iptalini istemekte hukuken korunması gereken bir menfaatinin bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
Davacı … (TC NO :… ) yönünden yapılan incelemede; Davacılardan … 'in UYAP ortamında yapılan incelemede 16.05.2021 tarihinde vefat ettiği anlaşılmıştır.
Her ne kadar müteveffa davacı tarafından, belde sakini sıfatıyla kamu yararına aykırı olduğu ileri sürülerek dava açılmış ise de, dava konusu edilen işlemin niteliği gereği subjektif bir işlem olması, müteveffa davacının ise uyuşmazlık konusu acele kamulaştırma işlemi yapılan taşınmazlarla mülkiyet bağı olmadığından dava konusu işlemle yasal ve güncel bir menfaat ilişkisinin bulunmaması birlikte değerlendirildiğinde, olayda davacının vefat etmesi nedeniyle terekeye devredilebilecek kişisel bir menfaat ihlali bulunmadığı, diğer bir ifadeyle dava vefat eden davacı tarafından parsel maliki sıfatıyla açılmadığından, davayı takip hakkının mirasçılara geçtiğinin kabulüne olanak bulunmadığı anılan davacı yönünden de davanın ehliyet yönünden reddi gerektiği sonucuna varılmıştır.
… (TC NO :… ) dışındaki diğer davacılar yönünden dava dilekçesinin incelenmesinden, uyuşmazlık konusu acele kamulaştırmaya işleminin yapıldığı alanda taşınmaz maliki olduklarına dair herhangi bir bilgiye, acele kamulaştırma işleminin hangi açıdan menfaatlerini etkilendiğine yönelik bir beyana dava dilekçesinde yer verilmediği, dilekçe ekinde de herhangi bir tapu kaydı sunulmadığı görülmüş, bu kapsamda, Dairemizin 09/02/2021 tarihli ve 28.04.2021 tarihli, E:2020/4759 sayılı ara kararları ile, davacılardan acele kamulaştırma kararı alınan mezkur taşınmazlar ile mülkiyet ilişkisini gösteren (tapu senedi vs.) bilgi ve belgelerin istenildiği, anılan ara kararlar davacı vekiline tebliğ edilmesine rağmen ara kararında istenilen bilgi ve belgelerin dosyaya sunulmadığı görülmüştür.
Bu durumda, kamulaştırma ve buna bağlı kamu yararına ilişkin işlemlere karşı mülkiyet hakkını ilgilendirmesi nedeniyle tapuda kayıtlı malikler veya diğer hak sahipleri tarafından dava açılabileceği, kamulaştırma işleminin niteliği gereği malik olmayanların dava açma haklarının olmadığı, bu nedenle davacıların dava konusu işlemle yasal ve güncel bir menfaat ilişkisinin bulunmadığı açık olup davanın açılması sırasında sahip olması ve davanın görümü sürecinde de devam etmesi gereken menfaat bağının bulunmaması nedeniyle uyuşmazlık konusu taşınmazların maliki olmayan davacıların bu davayı açma ehliyetine sahip olmadığı sonucuna varılmıştır.
Nitekim, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 19/06/2017 tarih ve E:2017/1278, K:2017/2607 sayılı kararı da bu yöndedir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca davanın EHLİYET YÖNÜNDEN REDDİNE,
2.Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … -TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
3.Yürütmenin durdurulması hakkında karar verilmediğinden … -TL harcın istemleri halinde davacılara iadesine,
4.Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacılara iadesine,
5.2577 sayılı Kanunun 20/A maddesi kapsamında olan davada bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 30/09/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.