Danıştay 10. Daire 2019/10883 Esas 2021/4435 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2019/10883
Karar No : 2021/4435

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ...Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacının hissedar olduğu, Uşak ili, ...Köyü, ...ada, ...parsel (eski ...parsel) sayılı taşınmazı kapsayan alanda yapılan arazi toplulaştırmasına ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararıyla; yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden, davacının hissedarı olduğu ...ada ...parsel endeks katsayısının 0,547 olarak belirlendiği, davacının paydaş edildiği ...ada ...parselin (eski ...ada ...parsel) endeks katsayısının ise 0,636 olarak belirlendiği, davacının hissedarı olduğu 4.852,42 m² alanlı ...ada ...numaralı parselde 1.617,47 m² payının olduğu ve anılan paydan gerçek alan üzerinden 49.79 m² kamu yatırım payı kesilmesi sonucunda kalan 1.567,68 m²'lik hakedişinin dava konusu toplulaştırma işlemi sonucunda parsel endeksleri dikkate alınarak 5.402,96 m² alanlı ...ada, ...parselde hisseli olarak verildiği, yeri itibari ile 1/5000 ölçekli uygulama imar planı içerisinde yer alan, yola cephesi bulunan eski ve yeni parsellerin toprak yapısı, verimlilik faktörleri, topografik özellikleri ve konumu açısından benzer ve eşdeğer nitelikte olduğu, dava konusu toplulaştırma işleminin mevzuata, toplulaştırmanın amacına ve ilkelerine uygun olduğu sonucuna varıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesince; İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun bulunduğu gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davacı tarafından, imar planı içerisindeki taşınmazına karşılık tarla vasfında hisseli bir taşınmaz verildiği, eski taşınmazı ova koruma alanı dışındayken uygulama işlemi sonucunda ova koruma alanı sınırından yer verildiği, hisse oranının düşürüldüğü, yeni taşınmazının konum ve ekonomik değer açısından eski taşınmazına eşdeğer olmadığı, Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
06/02/2014 tarih ve 28905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren mülga Bakanlar Kurulu'nun 02/01/2014 tarih ve 2014/5791 sayılı kararıyla karar ekinde yer alan alanlar, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun 3. ve 8. maddeleri uyarınca "uygulama alanı" ilan edilmiştir. Tarım Reformu Genel Müdürlüğünün 03/11/2014 tarihli makam oluru ile davacının hissedarı olduğu taşınmazın bulunduğu alana yönelik toplulaştırma alanı kararı, 16/06/2015 tarih ve ...sayılı makam oluru ile de zorunlu toplulaştırma kararı alınmıştır. Toplulaştırmaya ilişkin parselasyonlar 3 kez askıya çıkarılmış, 3. askı 26/07/2017 tarihinde tamamlanmış, davacı tarafından 25/09/2017 tarihinde dava konusu işlemin öğrenildiği ileri sürülerek aynı tarihte bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle 1. maddesinde, bu Kanunun amacının, sulama alanları ile Bakanlar Kurulunca gerekli görülen alanlarda; toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkanlarının artırılmasını, ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde parçalanan tarım topraklarının gerektiğinde ve imkanlar ölçüsünde genişletilmesi suretiyle de toplulaştırılmasını, tarım arazisinin ailenin geçimini sağlamaya ve aile iş gücünü değerlendirmeye yeterli olmayacak derecede parçalanmasının ve küçülmesinin önlenmesini sağlamak olduğu hüküm altına alınmıştır.
Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin işlem tarihinde yürürlükte olan "Toplulaştırma" başlıklı 20. maddesinde, toplulaştırmanın, uygulama alanında ekonomik üretime imkan vermeyecek şekilde parçalı ve hisseli arazinin birleştirilmesi ve bu amaçla kamulaştırma, az topraklı veya topraksız çiftçinin topraklandırılması, sahibine bırakılacak arazinin belirlenmesi, köy gelişme ve yeni köy yerleşme alanlarına yer ayrılması gibi arazi düzenlemesine dair diğer hususları kapsayacağı; "Talimat Hazırlanması" başlıklı 71. maddesinde, Genel Müdürlüğün bu Yönetmeliğin uygulamasını sağlamak, kolaylaştırmak, tamamlamak ya da açıklamak maksadıyla talimat çıkarmaya yetkili olduğu düzenlenmiştir.
Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından Haziran 2010'da çıkarılan "Arazi Toplulaştırması Teknik Talimatı"nın "Yeni Parsel Planlarının Hazırlanması" başlıklı 19. maddesinde yer alan "Yeni Parselasyon Planlamasında Dikkat Edilecek Hususlar" başlıklı bölümde, maliklere mümkün olduğu ölçüde eski arazisine eşdeğer ve tek parselde arazi verilmeye çalışılması, maliklerin istekleri dikkate alınarak arazisinin yoğun olduğu bölgede veya en büyük parselinin etrafında toplanarak arazi verilmeye çalışılması, umumi yola (asfalt, şose) bitişik olan parsellerin yine imkanlar ölçüsünde aynı yerde verilmesi, toplulaştırma alanındaki işletme yapı ve tesisleri ile bağ, bahçe vb. sabit tesislerin imkan ölçüsünde maliklerine verilmesi, birden fazla sabit tesisi bulunan maliklerin bu arazi parçalarından mümkün olduğu kadar birinin etrafında tercih vermek zorunda olması, her parselin yol ve sudan faydalanacak şekilde planlanması, küçük işletmelere ait parsellerin, yol ve sudan faydalanabilmesi için, gerektiğinde hisselendirilmesi, parsel şeklinin zorunlu durumlar dışında dikdörtgen olmasına ve en/boy oranının 1/3 1/7 arasında bulunmasına dikkat edilmesi, toplulaştırma yapılan köyler arasında sınır düzeltmesinin 3083 sayılı Kanunun 14. maddesine göre ve değer eşitliği sağlanarak yapılması, değişiklik yapıldığında köy sınırlarının yol, kanal gibi sabit sınırlara dayandırılmasına çalışılması, ancak zorunlu hallerde parsel sınırının köy sınırı olarak değerlendirilmesi, işletmeyi oluşturan maliklere ait arazinin bir arada değerlendirilebilmesi, maliklerin istekleri halinde tek parselde payları oranında adlarına hisseli olarak tescil edilmesi, parsel yerleştirilmesinde hısım ve hasım ilişkilerine dikkat edilmesi, arazi maliklerinden birden fazla ve komşu köylerde arazisi bulunanların arazilerinin ikamet ettikleri köyün sınırına yakın olacak şekilde planlanmaya çalışılması, blokların düzgün şekilli olmayan kısımlarına büyük parsellerin yerleştirilmeye çalışılması, düşük dereceli arazinin mümkün olduğu ölçüde eski sahiplerine bırakılması veya kendi aralarında toplulaştırılması, verasete iştiraklerden aynı maliklere ait olan arazinin bir işletme olarak değerlendirilmesi, davalı arazinin her birinin ayrı bir işletme olarak değerlendirilmesi, hisse uyuşmazlıkları giderilemeyen parsellerin her birinin ayrı bir işletme olarak değerlendirilerek eski maliklerine aynı hisselerle tescil ettirilmesi, bu araziden malik ve hisse oranları aynı olanların bir arada toplulaştırılabilmesi, Talimatın 9. maddesi kapsamında yer alan tesislerin bulunduğu parsellerin, planlamada öncelikle bulunduğu yerde bırakılmaya çalışılması hususlarına dikkat edilmesi gerektiği kurallarına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
Dosyanın incelenmesinden, toplulaştırma projesi kapsamında davacının hissedar olduğu ...ada, ...parsele karşılık olarak bu parselin uzağında ...ada, ...parsel sayılı taşınmazdan hisse verildiği, yeni tahsis edilen parselin eski parsele göre daha dar ve uzun olduğu, 1/3 olan hissesinin 1/4'e düştüğü görülmüştür. Mahkeme kararına esas alınan bilirkişi raporunda, eski ve yeni parsellerin toprak yapısı, verimlilik faktörleri, topografik özellikleri ve konumu açısından benzer ve eşdeğer nitelikte olduğu belirtilmiş ise de, bu tespitlere yönelik somut verilere yer verilmediği gibi eski parselin uzağından yapılan tahsisin teknik ve hukuki zorunluluktan kaynaklanıp kaynaklanmadığı, eski parselin kime tahsis edildiği, yeni tahsis edilen parselin en/boy oranı açısından ilgili talimata uygun olup olmadığının ortaya konulmadığı, ayrıca, yetersiz bir kroki dışında davacının taşınmazında toplulaştırma öncesinde ve sonrasında yapılan uygulamayı ve konumlarını gösterir parselasyon haritalarının da raporda yer almadığı, eksik incelemeye dayalı bir rapor düzenlendiği, dolayısıyla raporun hüküm kurmaya elverişli olmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, toplulaştırma öncesinde ve sonrasında davacının taşınmazının konumlarını gösterir parselasyon haritalarının dosyaya ibrazı sağlandıktan sonra, yukarıda belirtilen hususlar ve davacının iddiaları dikkate alınarak, dava konusu toplulaştırma işleminin ilgili mevzuata, toplulaştırma ilke ve esaslarına uygun yapılıp yapılmadığının açıklığa kavuşturulabilmesi için farklı bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde yeniden keşif ve bilirkişi incelmesi yaptırılmak suretiyle karar verilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, soyut tespitlere ve eksik incelemeye dayalı bilirkişi raporu esas alınarak davanın reddi yolunda verilen .... İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın reddine ilişkin .... İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 30/09/2021 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.