Danıştay 10. Daire 2021/5365 Esas 2021/4791 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2021/5365
Karar No : 2021/4791

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ...Bakanlığı
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVACI) : ... Bal ve Gıda Maddeleri Pazarlama Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ana arı üretim işiyle uğraşan davacı şirket tarafından, şirket adına düzenlenen ... sayılı ana arı üretim izninin iptaline ilişkin Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğünün ...tarih, ...sayılı işleminin yargı kararı ile iptal edilmesi üzerine, söz konusu işlem nedeniyle 2008-2016 yılları arasında ana arı üretimi yapılmadığı, zarara uğranıldığı ileri sürülerek 361.800,00 TL maddi tazminatın, 2008 ila 2015 yıllarına ilişkin zararın ilgili her bir yılın son gününden itibaren, 2016 yılına ilişkin zararın ise dava tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesince verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararda; davacı şirketin ana arı üretim izninin iptaline ilişkin işlemin yargı kararıyla iptal edilmesi karşısında, bu işlem nedeniyle uğranılan maddi zararın Anayasanın 125. maddesi uyarınca tazmini gerektiği, davacı şirketin iptal edilen işlem dolayısıyla üretim yapamadığı döneme ilişkin zararının bilirkişilerce ana para 361.800,00 TL (%20 oranında Kurumlar Vergisi düşülmemiş haliyle) olarak hesaplandığı gerekçesiyle davanın kabulü ile söz konusu tutarın 2008 ila 2015 yıllarına ilişkin kısımlarının, ilgili olduğu her bir yılın son gününden itibaren, 2016 yılına ilişkin zararın ise dava tarihi olan 08/08/2016 tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmiştir.
Bölge Mahkemesi kararının özeti: ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesince; Dairemizin ...tarih ve E:..., K:...sayılı bozma kararına uyularak istinaf isteminin reddi ile .... İdare Mahkemesi kararının, davacı şirketin 2008-2016 yılları arasında hiçbir ana arı üretim faaliyetinde bulunmadığı, dolayısıyla yoksun kaldığı gelirin tamamının tazmini gerektiği gerekçesinin eklenmesi suretiyle onanmasına karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davalı idare tarafından, ana arı üretim izni olmadan da işletmelerin faaliyetine devam edebildiği, bilirkişiler tarafından hesaplanan zararın varsayımlara dayalı olduğu, Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden davalı idarenin yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Mersin İlinde kayıtlı ana arı üretimi yapan davacı şirketin ortaklarından ve aynı zamanda ana arı üreticisi olan ... ile eşi ... adına ana arı faturası düzenlendiği ve bu şahısların haksız olarak ana arı desteklemesinden yararlandığının ...tarih ve ...sayılı ön inceleme raporu ile tespit edilmesi üzerine davacı şirketin Tebliğ hükümlerine aykırı hareket ettiğinden bahisle Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğünün ...tarih ve ...sayılı işlemiyle ana arı üretim izninin iptal edildiği,
Bu işleme karşı açılan dava sonucunda .... İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararıyla, "Olayda, davacı şirketin, ortağı olan ... ve eşine ana arı satışının Tebliğin 21/2. maddesi kapsamında olduğuna ve bu alım satımın destekleme kapsamı dışında olması gerektiğinde kuşku bulunmamakla birlikte davacıya uygulanacak yaptırım konusunda fiilin gerçekleştiği tarih itibariyle yürürlükte olan 2006/9 sayılı Tebliğin hükümlerinin uygulanması gerektiği gözönüne alındığında ortada gerçek satışı göstermeyen ya da sahte belge düzenlenerek haksız destekleme ödenmesinden yararlanıldığına ilişkin bir tespit bulunmadığından 2007/20 sayılı Tebliğ'in 19/h maddesi uygulanarak davacının ana arı üretim izninin bir daha verilmemek üzere iptali yolundaki dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir." gerekçesiyle iptaline karar verildiği, yapılan temyiz başvurusunun Dairemizin 16/12/2013 tarih ve E:2009/10849, K:2013/9051 sayılı kararıyla; karar düzeltme isteminin ise Dairemizin 13/04/2016 tarih ve E:2014/3106, K:2016/1943 sayılı kararıyla reddedilerek kararın kesinleştiği,
Bunun üzerine davacı şirket tarafından, yargı kararıyla iptal edilen söz konusu işlem nedeniyle 2008-2016 yılları arasında ana arı üretimi yapılamadığı, zarara uğranıldığı ileri sürülerek 361.800,00 TL maddi tazminatın, 2008 ila 2015 yıllarına ilişkin zararın ilgili her bir yılın son gününden itibaren, 2016 yılına ilişkin zararın ise dava tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın 125. maddesi uyarınca idare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür. Bu itibarla hizmetin kusurlu işletilmesi nedeniyle ilgililerin doğan maddi ve manevi zararlarının idarece ödenmesi zorunluluğunun doğacağı kuşkusuzdur.
Öte yandan, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 12. maddesinde; ilgililerin haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştay’a ve İdare ve Vergi Mahkemelerine doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi, ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın veya Kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yargı davası açabilecekleri hükme bağlanmıştır.
İdari yargı mercilerince verilen iptal kararı; iptal edilen idari işlemin tesis edildiği tarihe kadar geriye yürüyerek, idari işlemi tesis edildiği andan itibaren ortadan kaldırıp, o işlemin tesisinden önceki hukuki durumu geçerli kılma etkisine sahip olduğundan, işlemin iptali nedeniyle ilgilinin uğradığı zararların Anayasa'nın 125. maddesi uyarınca tazmini gerekeceği açıktır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dairemizin 30/06/2020 tarih ve E:2019/8956, K:2020/2533 sayılı bozma kararında; davacının üretimini yapamadığı ana arı hesaplanırken, üretim izni almadan üretilebilecek ana arı sayısının ilgili yıla lişkin toplam kapasiteden düşülmesi ve davacı şirketin 2008 ila 2016 yıllarında ana arı üretim faaliyetinde bulunup bulunmadığı konusunda makbuz, fatura ve defterlerin incelenmesi gerektiği belirtilmiştir.
Bozma kararı üzerine Bölge İdare Mahkemesince, ara kararı ile bozma kararında belirtilen hususların davacıya sorulması ile yetinildiği, davacı firmanın defter ve belgelerinin incelenmediği ve izin alınmadan üretilebilecek ana arı sayısının tazminat hesabından düşülmediği görüldüğünden, anılan kararda hukuka uyarlık bulunmamıştır.
Bozma kararı üzerine Bölge İdare Mahkemesince;
1- İlk derece mahkemesi ve Bölge İdare Mahkemesince, davacının faaliyeti olmadığına ilişkin beyanları yeterli görülerek, faaliyetin olup olmadığına ilişkin bir inceleme yapılmadığı görülmektedir. Ancak davacı şirketin 2008 ila 2015 yılları arasında ana arı üretim faaliyeti bulunup bulunmadığının bağlı bulunduğu vergi dairesinden defter ve belgelerinin istenmesi üzerine tespiti gerekmektedir.
2- Ana Arı Yetiştiriciliği Talimatnamelerinde, ana arı üretim izninin, yılda belirli bir sayının üzerinde ana arı üretimi yapılacak olması halinde alınması zorunlu bir yetki belgesi niteliğinde olduğu, dolayısıyla davacı şirketin uyuşmazlığa konu 2008-2016 yıllarında ana arı üretim izni gerektirmeyen sayıda ana arı üretimi yapmasına hukuki engel bulunmadığı, buna rağmen üretim yapmamasının iradi bir husus olduğu ve bu nedenle ana arı üretim izni kotası altındaki ana arı üretimi nedeniyle elde edeceği gelirin gerçek zarar kalemine dahil edilemeyeceği anlaşılmaktadır.
Bu nedenle, Bölge İdare Mahkemesince, davalı idareden 2008 ila 2015 yıllarında uygulanan Ana Arı Yetiştiriciliği Talimatnameleri istenilerek, üretim izni almadan üretilebilecek ana arı sayısının ilgili yıllar bakımından tespiti ile tespit edilen bu miktarların davacının toplam kapasitesinden düşülerek yeniden bir hesaplama yapılması gerekmektedir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın kabulüne ilişkin .... İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun mahkeme kararına gerekçe eklenerek reddi yolundaki temyize konu ... Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 14/10/2021 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.