Danıştay 10. Daire 2017/1764 Esas 2021/4786 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2017/1764
Karar No : 2021/4786

DAVACILAR : 1- ... Yer Hizmetleri A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...
2- ... Hava Servisi A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...
DAVALI : ... Bakanlığı
(Mülga ... Bakanlığı)
VEKİLİ : Av. ...

DAVANIN_KONUSU : Ticaret Bakanlığı (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) tarafından yayımlanan 04/05/2017 tarih ve 2017/10 sayılı, "Havalimanlarında Ardiye Ücretleri (Serbest Zaman)" konulu Genelgenin iptali istenilmektedir.

DAVACININ_İDDİALARI : Davacı tarafından; dava konusu düzenlemenin temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlanabileceği yönündeki Anayasa kuralına aykırı olduğu, Genelgenin ücretlendirmeye ilişkin düzenlemelerinin Anayasanın çalışma ve sözleşme özgürlüğü ilkelerini ihlal ettiği, idare tarafından Genelge için Gümrük Kanunu'nun 10. maddesi dayanak gösterilmiş ise de anılan hükümde idareye böyle bir yetki verilmediği, ayrıca Genelgenin Borçlar Kanunu'nun ardiyecinin haklarına ilişkin 574. maddesine de aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

DAVALININ_SAVUNMASI : Davalı Bakanlık tarafından; Genelgenin dayanağının Gümrük Kanunu'nun 10. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 2. maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendi olduğu, Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulunun 2016-2017 Dönemi Eylem Planında, "Serbest Zaman Uygulaması" eyleminin Bakanlığın sorumluluğuna verildiği, ilk 24 saatin sonrasında ardiye hizmeti veren işletmeler ile eşya sahipleri arasındaki sözleşmeye herhangi bir sınırlamanın getirilmediği, havalimanlarında ithalatta serbest zaman uygulaması olmamasından dolayı yüksek katma değerli ürün üreten, özellikle savunma sanayi şirketlerinin ithal ettiği düşük maliyetli ara mamulleri için ödenen ardiye ücretlerinin, ürün bedelinin çok üstüne çıkabildiği ve bu durumun da firmalara önemli bir maliyet yüklemekte olduğu anlaşıldığından, düzenleme ile ülkemizdeki firmaların yurt dışındaki firmalara karşı rekabet şanslarının artırılmasının hedeflendiği, havalimanlarında ardiye hizmeti veren kısıtlı sayıdaki geçici depolama/antrepo işleticisinin, almış oldukları izinleri suiistimal etmek suretiyle ithalatçılar/eşya sahipleri nezdinde bir bakıma baskı kurmalarının engellendiği, dolayısıyla adil bir piyasa oluşumuna katkı sağlandığı ve Genelgede üst normlara aykırılık bulunmadığı savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ :.Davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : ...
DÜŞÜNCESİ :.Dava; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan, 4.5.2017 gün ve 21558579-010.06.01 sayılı, "Havalimanlarında Ardiye Ücretleri (Serbest Zaman)" konulu, 2017/10 nolu Genelgenin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu edilen Genelge; 4458 Sayılı Gümrük Kanununun 10'uncu maddesinin 1'inci fıkrasının c bendi hükmüne istinaden yayımlanmış olup; söz konusu maddede, Müsteşarlığın, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alacağı, bu çerçevede, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gerekli gördüğü bir kısım tespit işlemlerinin, belirleyeceği niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkili olduğu, kurala bağlanmıştır.
Öte yandan; aynı Kanunun 93'üncü maddesinde, antreponun, gümrüğün gözetimi altında bulunan eşyanın konulması amacıyla kurulan ve kuruluşunda aranılacak koşulları ve nitelikleri yönetmelikte belirlenen yer olduğu; 241'inci maddesinin 1'inci fıkrasında da, Bu Kanunda ayrı bir ceza tayin edilmiş haller saklı kalmak üzere, bu Kanuna ve bu Kanunda tanınan yetkilere dayanılarak çıkarılan ikincil düzenlemelerle getirilen hükümlere aykırı hareket edenlere söz konusu düzenlemelerde açıkça öngörülmüş olması kaydıyla altmış TL usulsüzlük cezası uygulanacağı, hükümlerine yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünün dava konusu ... gün ve ... sayılı işleminin, dış ticaret erbabının ithalat süreçlerinde yaşanan maliyet artışlarının önüne geçilebilmesi amacıyla havalimanlarında geçici depolama yeri/antrepolara alman eşya ile ilgili olarak, eşyanın geçici depolama yeri/antrepoya alındığı saatten itibaren; ilk 12 saatlik süre içerisinde, ayrıştırma işlemi yapılarak gümrük işlemlerinin tamamlanması halinde, hangi ad altında olursa olsun hiçbir ücret talep edilemeyeceği; ilk 32 saatlik süreyi takip eden 12 saatlik süre içerisinde, ithalat işlemlerinin tamamlanarak eşyanın alıcısına teslim edilmesi halinde, en fazla 200- TL ardiye ücreti alınacağı; bu ücretin dışında yükleme, boşaltma, ordino, terminal, elleçleme, hamaliye, forklift, tartım, devir, muayene, yer hizmeti, aktarma vb. isim altında hiçbir bir ücret talep edilemeyeceği, Genelge hükümlerine uyulmaması halinde, her bir işlem bazında Gümrük Kanununun 241. maddesinin 1'inci fıkrası hükümlerinin uygulanacağına ilişkin kısımlarının iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İdarelerin her zaman görev alanlarını ilgilendiren konularda tebliğ, genelge ve yönerge yayımlayabilecekleri, bu şekilde yapılan düzenlemelerinde Anayasaya ve üst hukuk kurallarına uygun olması gerektiği açıktır.
4458 sayılı Kanunun yukarıda yer verilen hükümleri ile birlikte dava konusu işlemin incelenmesinden davalı idarenin, havalimanlarında bulunan geçici depolama yeri ve antrepolardan alınan ardiye ücretlerine yönelik olarak düzenleme yapma yetkisine sahip olduğu sonucuna varıldığı gibi; dava konusu Genelgede, genel olarak, havalimanlarında bulunan geçici depolama yeri ve antrepolara alınan eşyalarla ilgili ödenen ardiye ücretleri arasında ciddi farklılıklar bulunduğunun, ithalat ve ihracat sürecinde yaşanan gecikmelerden kaynaklanan söz konusu ücretlerin ilgilileri açısından ciddi maliyetler oluşturduğunun belirlenmesi üzerine, ilk 12 saatlik süre için hiçbir ücret talep edilmemesi, takip eden 12 saatlik süre içerisinde de eşyanın teslimi halinde en fazla 200.- TL ücret alınması kararlaştırılmış; idari istikrar ilkesi gereğince kurala uyulmaması halide yaptırıma bağlanmıştır.
Sonuç itibarıyla; iptali istenilen düzenlemede, yukarıda yazılı Kanunda yer alan hükümlere uygun ve ona paralel düzenlemeler içermesi nedeniyle kamu yararına, hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Her ne kadar; Havalimanlarında hizmet veren geçici depolama yeri ve antrepo işleticilerinin serbest zaman uygulaması kapsamında Bakanlıkça yapılan düzenlemelere uyulmaması; Gümrük Kanununun 241'inci maddesinin 1'inci fıkrası uyarınca usulsüzlük cezasını gerektiren fiilleri belirleyen Gümrük Yönetmeliğinin Eki 82 nolu listenin 51'inci sırasına, dava konusu Genelgenin yayımlandığı 4.5.2017 tarihinden sonra 1.8.2017 gün ve 30141 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan değişiklikle, eklenmiş ise de; aradan geçen zaman içerisinde bu konuda ortaya çıkan uyuşmazlıklar hakkında her zaman mahkemeye başvurulabilineceğinin mümkün olması karşısında; davacı Şirketler tarafından ileri sürülen söz konusu iddialarda da yasal isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenle, davanın reddi yönünde karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Ticaret Bakanlığı (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) tarafından yayımlanan, 04/05/2017 tarih ve 2017/10 sayılı, "Havalimanlarında Ardiye Ücretleri (Serbest Zaman)" konulu Genelgede;
-Havalimanlarında bulunan geçici depolama yeri ve antrepolarda alınan ardiye ücretleri arasında ciddi farklılıklar bulunduğu, ithalat ve ihracat süreçlerinde yaşanan gecikmelerden kaynaklı olarak bu ücretlerin dış ticaret erbabı için ciddi maliyetler oluşturduğunun tespit edildiği, ihracat ve ithalat yapan firmaların eşyasının havalimanı ve deniz limanına indirilmesini takiben ücretsiz ardiye hizmeti verildiği zaman dilimini ifade eden serbest zaman uygulaması konusunda uluslararası uygulamalarda, 24 saatten 7 güne kadar kargo sahiplerine ücretsiz ardiye hizmetinin verilebildiği,
-Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) tarafından yayınlanan "Havacılık Kargo Tarifesi" (TACT - The Air Cargo Tariff) belgesinde de bulunan serbest zamanın, bir çok ülkede en az 24 saatlik bir zaman olarak uygulandığı, ancak Ülkemiz havalimanlarında serbest zaman uygulamasının, ihracat eşyası için bulunabilmekle birlikte, aynı uygulamanın ithalat eşyası için geçerli olmadığının tespit edildiği, havalimanlarında tahsisli boşaltma ve tespit alanı bulunmaması ve eşyaların ayrıştırılacağı gerekçesi ile hava taşıma firmalarının kendi işlettikleri veya istedikleri başka gümrüklü depolara eşyayı koyması nedeniyle, firmaların yüksek ardiye ücretleriyle karşı karşıya kaldığı,
-Havalimanlarında ithalatta serbest zaman uygulamasının olmamasından dolayı yüksek katma değerli ürün üreten özellikle savunma sanayi şirketlerinin ithal ettiği düşük maliyetli ara mamulleri için ödenen ardiye ücretlerinin, ürün bedelinin çok üstüne çıkabildiği ve bu durumun ise firmalara önemli maliyetler yüklediği, Ülkemizin yurt dışındaki rekabet şansını düşürdüğü,
-Gümrük Kanunu'nun 10. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin "Müsteşarlık, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alır..." hükmünü amir olduğu, bu kapsamda söz konusu Kanun'un verdiği yetkiye istinaden, dış ticaret erbabının ithalat süreçlerinde yaşanan maliyet artışlarının önüne geçilebilmesi amacıyla havalimanlarında geçici depolama yeri/antrepolara alınan eşya ile ilgili olarak, eşyanın geçici depolama yeri/antrepoya alındığı saatten itibaren; ilk 12 saatlik süre içerisinde, ayrıştırma işlemi yapılarak gümrük işlemlerinin tamamlanması halinde, hangi ad altında olursa olsun hiç ücretin talep edilemeyeceği, ilk 12 saatlik süreyi takip eden 12 saatlik süre içerisinde, ithalat işlemlerinin tamamlanarak eşyanın alıcısına teslim edilmesi halinde 200,00 TL ardiye ücreti alınacağı, bu ücretin dışında yükleme, boşaltma, ordino, terminal, elleçleme, hamaliye, forklift, tartım, devir muayene, yer hizmeti, aktarma vb. isim altında hiç bir ücretin talep edilemeyeceği,
-Genelge hükümlerine uyulmaması halinde, her bir işlem bazında Gümrük Kanunu'nun 241. maddesinin birinci fıkrası hükümlerinin uygulanacağı,
kurala bağlanmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 10. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, Müsteşarlığın, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alacağı; 48. maddesinin birinci fıkrasında, geçici depolanan eşyanın, sadece gümrük idarelerinin uygun gördüğü yerlerde ve bu idarelerin belirlediği koşullarda depolanabileceği; 93. maddesinin üçüncü fıkrasında, gümrük antreposunun, gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın konulması amacıyla kurulan ve kuruluşunda aranılacak koşulları ve nitelikleri yönetmelikle belirlenen yer olduğu; 241. maddesinin birinci fıkrasında, Kanunda ayrı bir ceza tayin edilmiş haller saklı kalmak üzere, bu Kanuna ve bu Kanunda tanınan yetkilere dayanılarak çıkarılan ikincil düzenlemelerle getirilen hükümlere aykırı hareket edenlere söz konusu düzenlemelerde açıkça öngörülmüş olması kaydıyla altmış TL usulsüzlük cezası uygulanacağı hükümlerine yer verilmiştir.
Adı "Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" iken, 02/07/2018 tarih ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 29. maddesiyle "Gümrük Personeli ile Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" şeklinde değiştirilen 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin, dava konusu Genelgenin yayımlandığı tarihte yürürlükte bulunan 2. maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde, gümrüklü yer ve sahalarda koordinasyonu sağlamak ve kamu düzeninin bozulmasını önleyecek tedbirleri almak Gümrük ve Ticaret Bakanlığının görevleri arasında sayılmıştır.
07/10/2009 tarih ve 27369 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinin "Gümrük gözetimi ve kontrolü kapsamında işletmelerin yükümlülükleri" başlıklı 72/Ş maddesinin üçüncü fıkrasında, muayene ve kontrol edilecek eşyadan alınacak azami bedellere ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça belirlenebileceği; antrepo işleticileri tarafından uyulması zorunlu hususların düzenlendiği 533. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde, antrepo işleticilerinin, Müsteşarlık veya yetkili gümrük idaresi tarafından yapılacak gerekli diğer tavsiye ve istekleri yerine getirmeye mecbur oldukları kurala bağlanmıştır. Anılan Yönetmeliğin "usulsüzlük cezası" başlıklı 584. maddesinde ise, Ek-82’de yer alanlarla Müsteşarlıkça yayımlanan diğer Yönetmelik ve Tebliğlerde açıkça belirlenen fiilleri işleyenlere, Kanunun 241. maddesinin birinci fıkrası hükmü uyarınca altmış TL usulsüzlük cezası uygulanacağı belirtilmiştir.
Dava Konusu Genelgenin İncelenmesi:
4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğinin yukarıda aktarılan hükümlerinden anlaşılacağı üzere; geçici depolama yeri ve antrepolar, gümrüğe sunulmuş, fakat henüz gümrük idarelerince onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmamış eşyanın gümrük gözetimi altında tutulduğu, kuruluş ve işleyiş koşulları gümrük mevzuatının öngördüğü çerçevede belirlenerek açılışına gümrük idaresince izin verilen yerlerdir. Geçici depolama yeri ve antrepoların işleticileri özel hukuk kişileri olsa da bu yerlerin, kamusal kurallara tâbi olduğu ve gümrük mevzuatının uygulanması için gümrük idaresinin belirlediği kurallar çerçevesinde işletildikleri açıktır.
Dava konusu Genelgenin; Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) tarafından yayınlanan "Havacılık Kargo Tarifesi" (TACT - The Air Cargo Tariff) belgesinde de bulunan serbest zamanın, bir çok ülkede en az 24 saatlik bir zaman olarak uygulandığı, ancak Ülkemiz havalimanlarında serbest zaman uygulamasının, ihracat eşyası için mevcut olmakla birlikte, aynı uygulamanın ithalat eşyası için geçerli olmaması, havalimanlarında tahsisli boşaltma ve tespit alanının bulunmaması ve eşyaların ayrıştırılacağı gerekçesi ile hava taşıma firmalarının kendi işlettikleri veya istedikleri başka gümrüklü depolara eşyayı koyması sonucu firmaların yüksek ardiye ücretleriyle karşı karşıya kalması, havalimanlarında ithalatta serbest zaman uygulamasının olmamasından dolayı yüksek katma değerli ürün üreten özellikle savunma sanayi şirketlerinin ithal ettiği düşük maliyetli ara mamulleri için ödenen ardiye ücretlerinin, ürün bedelinin çok üstüne çıkmasının, firmalara önemli maliyetler yüklemesi nedeniyle Ülkemizin yurt dışındaki rekabet gücünün düşürülmesini önlemek amacıyla yayımlandığı anlaşılmaktadır.
Buna göre, yerli üreticilerin girdi maliyetlerinin artmasını önlemek suretiyle yurt dışındaki rekabet gücünü artırma amacına yönelik dava konusu düzenlemenin, gümrük mevzuatına, kamu yararına ve hizmet gereklerine aykırı bir yönünün olmadığı sonucuna varılmaktadır.
4458 sayılı Kanun ile 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Gümrük Yönetmeliğinin anılan hükümleri uyarınca gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri almak, gümrüklü yer ve sahalarda koordinasyonu sağlamak ve kamu düzeninin bozulmasını önleyecek tedbirleri almak görev ve yetkisine sahip olan davalı Bakanlıkça, bu görev ve yetki kapsamında geçici depolama yeri ve antrepolarda gümrük gözetimi altında tutulan eşyalardan alınacak ardiye ücretlerinin, ilk 24 saat için düzenlenmesine ve Genelge hükümlerine uyulmaması durumunda 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 241. maddesinin birinci fıkrası hükümlerinin uygulanacağına ilişkin dava konusu Genelgede üst normlara, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ... TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ... TL vekâlet ücretinin davacılardan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacılara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 14/10/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.