Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2020/1425 Esas 2021/1989 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2020/1425
Karar No : 2021/1989

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Kurulu Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : ...

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Sekizinci Dairesinin 10/10/2019 tarih ve E:2016/10070, K:2019/8603 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: 20/02/2016 tarih ve 29630 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği'nin geçici 1. maddesinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 10/10/2019 tarih ve E:2016/10070, K:2019/8603 sayılı kararıyla;
Yeni tesis edilen düzenleyici işlemlerde yer alan kuralların yürürlüğü esas olarak yayımı ve gösterdiği tarih olmakla birlikte, idare edilenlerin haklarını korumak maksadıyla geçici maddelere yer verilebileceği;
Dava konusu geçici maddede ise 20/02/2016 tarihinde yürürlüğe giren Denklik Yönetmeliği öncesinde yurtdışında üniversiteyi bitirmiş ancak henüz denklik başvurusunda bulunmamış kişilerin haklarını korumaya yönelik hükümlerin yer almadığı;
Bu durumda, eksik düzenleme içeren dava konusu geçici madde hükmünde hukuka uygunluk bulunmadığı; gerekçesiyle geçici 1. maddenin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, ilgililerin kazanılmış haklarının korunması amacını güden maddenin iptalinin neden istendiğinin anlaşılamadığı, dava konusu düzenleme ile, başvuru süreci devam eden ilgililer hakkında aleyhe hükümlerin uygulanmasının engellendiği, hukuki güvenlik ve istikrar ilkeleri uyarınca lehe olan hüküm hangisi ise onun uygulanacağı düzenlemesinin getirildiği; kaldı ki eski Yönetmelikler ile dava konusu Yönetmelik arasında usul yönünden ciddi bir farklılığın da mevcut olmadığı, öte yandan davacının bu maddenin iptalini istemekte menfaatinin olmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, Danıştay Sekizinci Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Üyeler …, … ve …'nun; idarî işlemlerin, bu idarî işlemle meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ilgisi kurabilenler tarafından iptal davasına konu edilebileceği, dava tarihi itibarıyla davacı tarafından yapılmış bir denklik başvurusu bulunmadığından, iptali istenen Yönetmelik maddesinin davacı hakkında uygulanmasının mümkün olmadığı, bu nedenle davacının anılan maddenin iptalini istemekte güncel bir menfaatinin olmadığı ve davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerektiği yolundaki oylarına karşılık; davacının dava açma ehliyetinin bulunduğuna oyçokluğu ile karar verilerek, işin esasına geçildi:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Makedonya'da bulunan Internetional University of Struga hukuk programından 2016 yılında mezun olan davacı tarafından, 20/02/2016 tarih ve 29630 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği'nin geçici 1. maddesinin iptali istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
Bu dava devam ederken, davacı diplomasına denklik belgesi verilmesi istemiyle 18/04/2016 tarihinde başvuruda bulunmuş, başvurusu anılan ülkedeki kalış süresinin yetersiz olduğundan bahisle 06/06/2018 tarih ve E.45224 sayılı işlemle reddedilmiştir.
Bunun üzerine, anılan işlemin iptali istemiyle açılan davada .... İdare Mahkemesinin E:…, K:… sayılı kararı ile, davacının mezun olduğu okulun bulunduğu ülke olan Makedonya'da 97 gün kaldığı, 97 günlük kalış ve devam süresinin lisans derecesi elde edilebilmek için yetersiz olduğu, bu itibarla dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

İLGİLİ MEVZUAT :
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun "Yükseköğretim Kurulunun görevleri" başlıklı 7. maddesinin (p) bendinde, "Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından alınmış ön lisans, lisans ve lisans üstü diplomaların denkliğini tespit etmek." davalı idarenin görevleri arasında sayılmıştır.
2547 sayılı Kanun'un 7. maddesine dayanılarak hazırlanan, 20/02/2016 tarih ve 29630 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği'nin dava konusu geçici 1. maddesinde, "Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, usul hükümleri dışında başvurunun yapıldığı tarihteki ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Ancak kişi lehine olan durumlarda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır." hükmüne yer verilmiştir.
Konuya ilişkin ilk Yönetmeliğin 14/07/1996 tarih ve 22696 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği olduğu görülmektedir. Bu Yönetmeliğin 2. maddesinde, denklik işlemlerinde aranacak belgeler arasında diploma sahibine ait pasaport sayılmış; 7. maddesinde "Hazırlık sınıfı hariç en az 4 yıllık bir yükseköğretim programından mezun olmalarına rağmen diploma denklikleri önlisans düzeyi olarak tespit edilmiş olan veya yukarıdaki 6 ncı maddenin (b) bendinin ikinci fıkrasında belirtilen seviye tespit sınavında eksiklikleri bulunduğu belirlenen kişiler diledikleri takdirde, Türkiye'deki bir üniversitede lisans denklik tamamlama eğitimine başvurabilirler." kuralına yer verilmiştir.
Anılan Yönetmelik, 11/05/2007 tarih ve 26519 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmış olup, yeni Yönetmeliğin geçici 1. maddesinde, "Bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce lisans denklik tamamlama eğitimine başvurmuş ve eğitime devam edenlere ilişkin işlemler, 14/7/1996 tarihli 22696 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliğinin 7 nci maddesi hükümlerine göre sonuçlandırılır." düzenlemesine yer verilmek suretiyle, yeni Yönetmelikte öngörülmeyen denklik tamamlama eğitimi sürecini başlatan ilgililerin eski Yönetmeliğe göre sahip oldukları bu hak korunmuştur.
06/11/2010 tarih ve 27751 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliğinde ise; denklik başvurusu yapılırken sunulması gereken belgeler arasında, denkliği talep edilen yükseköğrenim süresince kullanılan pasaportların asılları veya giriş-çıkış tarihlerini ve işlem gören sayfaları havi okunaklı Türk Dış Temsilcilikleri ya da noter tarafından onaylanmış suretleri sayılmıştır.
Nihayet, 20/02/2016 tarih ve 29630 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği'nin 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının, yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarının denklik işlemlerinde uyulacak usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiş, 15. maddesinde ise Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği hükme bağlanmış olup; 7/5-d maddesinde, "Öğrenim süresince kullanılan pasaportun/pasaportların ve il emniyet müdürlüğünden alınan giriş-çıkış dökümünün incelenmesi sonucunda her bir eğitim-öğretim dönemi için öğrenim görülen ülkedeki bulunma süresinde eksiklik tespit edilenlerin başvuruları reddedilir. Öğrenime devam süresinin tespitinde Türkiye’deki eğitim-öğretimle ilgili yükseköğretim mevzuatı esas alınır." kuralına; dava konusu geçici 1. maddesinde ise "Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, usul hükümleri dışında başvurunun yapıldığı tarihteki ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Ancak kişi lehine olan durumlarda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davacının bakılan davayı açtığı tarihte yapılmış bir denklik başvurusu ve davacı hakkında tesis edilmiş bir bireysel işlemin bulunmadığı anlaşılmakta olup; davacı tarafından, ileride yapacağı muhtemel bir denklik başvurusunda, yurtdışında öğrenime başladığı tarihte yürürlükte olan Yönetmelik hükümlerinin uygulanması gerektiği, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce denklik başvurusu yapanların işlemlerinin eski Yönetmeliğe göre yapılmasına rağmen, sonra başvuranlara yeni Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
Kanun, tüzük ve yönetmelik gibi hukuki metinlerde yer alan geçici maddeler kural olarak, bu hukuki metinlerin kapsamına girenlerin asıl maddelerle getirilen yeni hukuki durumlara geçiş sürecini (intibakını) düzenlemektedir. Bu bağlamda, yeni bir düzenleme yürürlüğe girinceye kadar geçecek süre içinde yapılacak işlem ve düzenlemeler ile daha önceki düzenlemelerden doğan hakların korunmasına ilişkin hususlar ve benzeri geçiş hükümleri, geçici maddelerde yer almaktadır.
İptali istenen geçici madde, "Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, usul hükümleri dışında başvurunun yapıldığı tarihteki ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Ancak kişi lehine olan durumlarda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır." hükmünü içermekte olup; bu hükümden, yurtdışında yer alan bir yükseköğretim kurumundan mezun olarak denklik başvurusunda bulunanların başvuru tarihlerinin, 20/02/2016 tarihinden önceki bir tarih olması durumunda, bu ilgililer hakkında, başvuruların yapıldığı tarihteki mevzuatın uygulanacağı ve bu sayede başvuru süreci devam ederken yürürlüğe giren aleyhe düzenlemelerden ilgililerin korunmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra, maddenin "Ancak kişi lehine olan durumlarda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.” şeklindeki son cümlesinden de, başvuru tarihindeki mevzuatta yer alan hükümlerden başvurucular aleyhine olanların uygulanmayacağı anlaşılmaktadır.
Hukuk kurallarının zaman bakımından uygulanmasıyla ilgili temel bir ilke olan geriye yürümezlik ilkesi gereği, kural olarak düzenleyici işlemler yürürlüğe girdikleri andan başlayarak hukuki etkilerini doğurur ve yürürlük tarihinden sonraki olaylara uygulanırlar.
Hukuk devleti ilkesinin vazgeçilmez unsurlarından birisi kanunların hukuk güvenliği sağlaması, bu doğrultuda geleceğe yönelik, öngörülebilir kurallar içermesi gerekliliğidir. Bu nedenle, hukuk devletinde güven ve istikrarın korunabilmesi için kural olarak kanunlar, yürürlüğe girdikleri tarihten sonraki olaylara uygulanırlar. Kanunların geriye yürümezliği ilkesi uyarınca, kanunlar kamu yararı ve kamu düzeninin gereği, kazanılmış hakların korunması, mali haklarda iyileştirme gibi kimi ayrıksı durumlar dışında ilke olarak yürürlük tarihlerinden sonraki olay, işlem ve eylemlere uygulanmak üzere çıkarılırlar. Yürürlüğe giren kanunların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukuksal durumlara etkili olmaması hukukun genel ilkelerindendir. Kazanılmış haklara saygı, hukuk güvenliği ilkesinin bir sonucu olup hukukun genel ilkelerinden birini oluşturmaktadır. Kural olarak kişisel hak haline dönüşmemiş, belli koşulların gerçekleşmesine bağlı olarak ileride elde edilmesi olası beklenen haklar, kazanılmış hak olarak korunmaz.
Hukuki metinlere güvenerek hayatını yönlendiren, hukuki iş ve işlemlere girişen bireyin bu kanunların uygulanmasına devam edileceği yolunda oluşan beklentisinin mümkün olduğunca korunması ise hukuki güvenlik ilkesinin gereğidir. Bir beklentinin hukuken koruma görebilmesinin ön koşullarından biri beklentinin haklı (meşru) beklenti seviyesine ulaşmasıdır. Haklı beklenti, bireyin kendisine güvenerek hareket ettiği lehine olan bir hukuk metninde öngörülemez bir değişiklik yapılması ve bu öngörülemez değişikliğin herkes yönünden objektif olarak beklenebilecek bir beklentiyi sonuçsuz bırakması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gündeme gelmektedir. Ancak bir beklentinin hukuken korunabilmesi için anılan koşulların gerçekleşmesi yeterli olmayıp bu beklentinin korunmasına engel teşkil eden bir kamu yararının da bulunmaması gerekmektedir.
Dava konusu Yönetmelik, yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarının denklik işlemlerinde uyulacak usul ve esasları içeren ve idarenin her bir somut olayda sahip olduğu takdir yetkisinin geleceğe dönük olarak benzer nitelikteki tüm olaylar bakımından somutlaştırılmasına ilişkin hükümler içeren bir düzenleyici işlemdir.
Dava konusu madde ise, hukuki güvenlik ilkesine de uygun olarak, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce denklik başvurusu yapmış olan ilgililerin haklarını korumaktadır. Maddeye göre korumanın kapsamı, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce başvuru yapmış olanlarla sınırlandırılmıştır. Burada amaçlananın, mevcut hukuki duruma güvenerek başvuruda bulunanların, başvuru süreci devam ederken yapılan mevzuat değişikliği üzerine oluşabilecek olumsuz durumlardan etkilenmelerinin önlenmesi olduğu sonucuna varılmaktadır.
Temyize konu Daire kararında her ne kadar dava konusu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce yurtdışında üniversiteyi bitirmiş ancak henüz denklik başvurusunda bulunmamış kişilerin haklarını korumaya yönelik hükümlerin yer almaması yönüyle dava konusu düzenleme hukuka aykırı bulunmuş ise de; dava konusu geçici 1. maddede, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, usul hükümleri dışında başvurunun yapıldığı tarihteki ilgili mevzuat hükümleri uygulanacağı kurala bağlanmak suretiyle, başvuru sürecini eski Yönetmeliklere göre başlatmış olan ve anılan düzenlemelerin sağladığı haklardan yararlanan ilgililerin, yeni Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra oluşacak yeni durumdan etkilenmemesinin, mevcut düzenlemeye güvenerek hayatını yönlendiren, hukuki iş ve işlemlere girişen ve buna göre denklik başvurusunda bulunan kişilerin, bu düzenlemenin uygulanmasına devam edileceği yolunda oluşan beklentisinin korunmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır. Diploma sahibi olmakla birlikte denklik başvurusunda bulunmamış olan kişiler ise başvuru gibi bir işlem süreci başlatmadığından, bu kişiler açısından ortada ne kişisel hak haline dönüşmüş, belli koşulların gerçekleşmesine bağlı olarak ileride elde edilmesi olası beklenen bir hak, ne de bireyin kendisine güvenerek hareket ettiği lehine olan bir hukuk metninde öngörülemez bir değişiklik yapılması ve bu öngörülemez değişikliğin herkes yönünden objektif olarak beklenebilecek bir beklentiyi sonuçsuz bırakması şartları mevcuttur.
Bu nedenle, dava konusu Yönetmelik hükümlerinin yürürlüğe girmesinden önce yurtdışı eğitimini tamamlayan; ancak -yürürlükte olan mevzuat olması sebebiyle- dava konusu Yönetmeliğe dayalı olarak denklik talebinde bulunanlar hakkında, denklik sürecine ilişkin bu Yönetmelikte öngörülen usullerin uygulanmasında; dolayısıyla dava konusu geçici 1. maddede, uygulanacak mevzuat hükmünün diploma tarihi değil denklik başvurusunun yapıldığı tarih esas alınarak belirlenmesinde ve henüz denklik başvurusunda bulunmamış kişilere yönelik düzenlemeye yer verilmemesinde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, dava konusu işlemin iptali yolundaki Daire kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne;
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin Danıştay Sekizinci Dairesinin temyize konu 10/10/2019 tarih ve E:2016/10070, K:2019/8603 sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Daireye gönderilmesine,
4. Kesin olarak, 25/10/2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.