Danıştay 10. Daire 2019/4606 Esas 2021/5082 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No: 2019/4606
Karar No: 2021/5082


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : SS ... Kooperatifi
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı kooperatif tarafından istihdam edilen sigortalılara ilişkin 2010, 2011, 2012, 2013 yıllarının bazı aylarına ait aylık prim ve hizmet belgelerinin Kuruma verilmediğinden bahisle idari para cezası tahakkuk ettirilmesine ilişkin ... tarih ve ... sayılı; sigortalı işten ayrılış bildirgesinin Kuruma verilmediğinden bahisle idari para cezası tahakkukuna ilişkin ... tarih ve ... sayılı; sigortalı işe giriş bildirgesinin Kuruma verilmediğinden bahisle idari para cezası tahakkukuna ilişkin ... tarih ve ... sayılı; işyerine ait defter, kayıt ve belgelerin yasal süresi içerisinde tam olarak Kuruma ibraz edilmediğinden bahisle idari para cezası verilmesine ilişkin ... tarih ve ... sayılı işlemlerin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararıyla; yukarıda anılan mevzuat hükümleri ve dava dosyasında bulunan diğer bilgi ve belgeler ile inceleme raporunun birlikte değerlendirilmesinden; kanal temizlik ve bakım işi yaptırdığı sabit olan davacı kooperatifin bu işte istihdam ettiği çalışanlarına ilişkin işe giriş bildirgeleri, aylık prim ve hizmet belgeleri, işten ayrılış bildirgeleri ve kooperatife ait defter, kayıt ve belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna ibraz etmediğinin yapılan denetim sonucu tespit edildiği görülmekle, mevzuat hükümlerine uygun olarak tesis edilen dava konusu idari para cezasına ilişkin işlemlerde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davacı tarafından, Mahkemece kurum denetmen raporunun esas alındığı oysa raporun ve kayıt inceleme tutanağının hatalı tespitler içerdiği, zira kooperatifin kanal tamiri, sulama ve kanal temizliği gibi daha önceden imece usulüyle yerine getirilen işlerin artık kooperatif koordinasyonunda yine üyeler tarafından yerine getirildiği, bu haliyle davacı taraf için yevmiyeli işçi çalıştırma ihtiyacının doğmadığı, muhasebeleştirilmiş olan bakım onarım giderlerinin ise imeceye katılmayan üyelerin yerine bulduğu üyeye ödenmek üzere alınan paralardan oluştuğu, bu ödemelerin bir bordroya bağlanmadığı, sadece ödemeyi alanın belli olması maksadıyla gayrı resmi gider makbuzunun imzalandığı, defter kayıt ve belgelerin 10/10/2013 günü tebligat yapılmasına rağmen 15 günlük sürede verilmediğinden bahisle tahakkuk ettirilen cezanın ise, yasal defterlerin 10/10/2013 tarihli yazıyla istendiği, yazının muhtara tebliğinin 06/11/2013 tarihinde olması ve defterlerin 19/11/2013 tarihinde ibraz edilmesi nedeniyle haksız ve yersiz olduğu, mahkeme kararının dava konusu raporun alıntılanması yoluyla gerekçelendiği için gerekçesiz olduğu, bu itibarla Mahkemece verilen kararın usul ve yasaya aykırı olup bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : ...

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Danıştay Başkanlık Kurulunun 07/03/2019 tarih ve 2019/24 sayılı kararıyla Danıştay Onbeşinci Dairesinin kapatılması üzerine Danıştay Onuncu Dairesine gönderilen dava dosyasında, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davacının duruşma istemi yerinde görülmeyerek işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacı kooperatif hakkında yapılan şikayet üzerine sosyal güvenlik denetmenince hazırlanan ... tarih ve ... sayılı inceleme raporuyla, kooperatif karar defterinde yer alan kararla civarlık (sulama suyu kanal sorumlusu) görevini sürdürdüğü anlaşılan ve sulama kanalı temizliği ile bakım - onarımına ilişkin olarak düzenlenen gider makbuzlarından istihdam edildiği belirlenen sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerinin, aylık prim ve hizmet belgelerinin, işten ayrılış bildirgelerinin verilmediğinin ve işyerine ait defter, kayıt ve belgelerinin yasal süresi içerisinde tam olarak Kuruma ibraz edilmediğinin tespit edildiğinden bahisle dava konusu işlemlerin tesis edilerek davacıya tebliğ edildiği, yasal süresi içerisinde itiraz komisyonu nezdinde yapılan itirazın da reddedilmesi üzerine anılan işlemlerin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Öte yandan, anılan raporda işçi sıfatıyla davacı kooperatifte çalıştığı kabul edilen ... tarafından ... İş Mahkemesinde "asgari ücretle su civarı olarak geçen çalışmalarının tespiti" talebiyle davacı kooperatif ve Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı açılan davada Mahkemece davanın kabulü yolunda verilen kararın Yargıtay ... Dairesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararıyla, "Davacının, davalı kooperatif üyelerinin talimatıyla mı yoksa kooperatif yönetiminin talimatıyla mı çalıştığının anlaşılamadığı, iş ilişkisinden bahsedebilmek için davalı kooperatif ile davacı arasında bağımlılık unsuru olması gerektiği; davacının, hizmeti, para karşılığında diğer kooperatif üyelerinin yerine yapması halinde kooperatif ile hizmet akdinden söz edilemeyeceği" gerekçesiyle bozulduğu anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
4857 sayılı İş Kanunu'nun tanımları belirleyen 2. maddesi 1. fıkrasında, "Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir." hükmü yer almaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle "Prim Belgeleri ve İşyeri Kayıtları" başlıklı 86. maddesinde, "İşveren bir ay içinde 4. ve 5. maddeye tâbi çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıların; a) Ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını, b) 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlarını, c) Prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındakiler için en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar, diğer sigortalılar için ise ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma vermekle veya sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren, onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür." kuralı;
Aynı Kanun'un "Kurumca Verilecek İdari Para Cezaları" başlıklı 102. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde de, “86 ncı maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, Kurumca belirlenen şekilde ve usûlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;.... 4) Belgenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.” hükmü; aynı maddenin 01/03/2012 tarihli ve 6283 sayılı Kanunla değişik (j) bendinde ise, "9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirim ile 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesinde yer alan sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin bildirimi, süresi içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanır." hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bakılan uyuşmazlıkta, her ne kadar Mahkemece, “kanal temizlik ve bakım işi yaptırdığı sabit olan davacı kooperatifin bu işte istihdam ettiği çalışanlarına ilişkin...” belgelerin süresinde Kuruma verilmediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş ise de; olayla ilgili sosyal güvenlik denetmenince düzenlenen raporda, davacı kooperatifte işçi olarak çalıştığı kabul edilen kişilerin, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2. maddesi 1. fıkrasında tanımlanan "iş ilişkisi" kapsamında çalışan işçiler olup olmadığının, yapılan işlerin de "geçici tamirat" kapsamında yapılan işler olup olmadığının muğlak kaldığı görülmektedir.
Nitekim, raporda adı geçen ... tarafından, davacı kooperatifte asgari ücretle su civarı olarak geçen çalışmalarının tespiti talebiyle açılan davada, ... İş Mahkemesince davanın kabulü yolunda verilen kararı temyizen inceleyen Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, ...'nın sürekli bir çalışması bulunduğunu sabit görmekle birlikte, bu çalışmanın "kooperatif üyelerinin talimatıyla mı yoksa kooperatif yönetiminin talimatıyla mı olduğunun anlaşılamadığı, iş ilişkisinden bahsedebilmek için davalı kooperatif ile davacı arasında bağımlılık unsuru olması gerektiği; davacının, hizmeti, para karşılığında diğer kooperatif üyelerinin yerine yapması halinde kooperatif ile hizmet akdinden söz edilemeyeceği" gerekçesiyle anılan kararı bozmuştur.
Bu itibarla, Mahkemece, ... tarafından açılan davada verilecek kararın bekletici mesele yapılması ve anılan davanın sonucuna göre bir karar verilmesi; ayrıca ... dışında kalan ve adına ödeme makbuzu düzenlenen diğer kişilerin de, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrası kapsamında işçi olup olmadığı incelendikten sonra uyuşmazlığın esasının karara bağlanması gerekirken, eksik inceleme ile doğrudan davanın reddi yönünde hüküm kurulmasında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Öte yandan, Mahkeme kararında, kooperatife ait defter, kayıt ve belgelerin yasal süresi içerisinde Kuruma ibraz edilmemesi nedeniyle davanın reddi yönünde hüküm kurulmuşsa da; dosya münderecatından, defter, kayıt ve belgelerin süresinde verilmemesi nedeniyle değil, eksik ibraz edilmesi nedeniyle idari para cezası tahakkuk ettirildiği görüldüğünden, Mahkemece, defter ve belgelerin tam olarak ibraz edilip edilmediği hususunun araştırılıp açıklığa kavuşturulmasından sonra bir karar verilmesi gerekirken, bu kısım yönünden de eksik inceleme yapılarak davanın reddi yolunda verilen kararda hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın reddine ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 26/10/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.