Danıştay 6. Daire 2021/5551 Esas 2021/12108 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/5551
Karar No : 2021/12108

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- ... Bakanlığı
2- ... Valiliği
VEKİLLERİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Davacının hissedarı olduğu Samsun İli, İlkadım İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... sayılı parselde kayıtlı taşınmazın imar planında "İlköğretim Alanı" olarak belirlenmesi suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufunun hukuken kısıtlandığı ileri sürülerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla toplam 15.000,00-TL (ıslah sonucu 94.031,39-TL) tazminatın dava tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Tazminat isteminin 64.613,15 TL'lik kısmı yönünden kısmen kabulü, kalan kısmı yönünden ise reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararının Danıştay Altıncı Dairesinin 29/11/2017 tarih ve E:2016/13072, K:2017/10103 sayılı kararıyla temyiz edilen kabule ilişkin kısmının bozulması üzerine, bozma kararına uyularak davanın kabulüne, 64.613,15-TL tazminat talebinin, 15.000,00-TL'sine dava tarihi olan 15.09.2015 tarihinden, 49.613,15-TL'lik kısmına ise ıslah dilekçesinin davalı idarelere tebliğ edildiği 09.05.2016 tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte davacıya ödenmesine, karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idareler vekilince, taşınmazın kullanımının idarelerince kısıtlanmasının söz konusu olmadığı, husumetin Hazineye yöneltilmesi gerektiği, idareleri aleyhine harç ve yargılama giderlerine hükmedilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacının hissedarı bulunduğu Samsun İli, İlkadım İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... sayılı parselde kayıtlı taşınmazın imar planında "İlköğretim Alanı" olarak belirlenmesi suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufunun hukuken kısıtlandığı ileri sürülerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla toplam 15.000,00-TL (ıslah sonucu 94.031,39-TL) tazminatın dava tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanununun 10. maddesinde: "Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur.
İmar programlarında, umumi hizmetlere ayrılan yerler ile özel kanunları gereğince kısıtlama konulan gayrimenkuller kamulaştırılıncaya veya umumi hizmetlerle ilgili projeler gerçekleştirilinceye kadar bu yerlerle ilgili olarak diğer kanunlarla verilen haklar devam eder." hükmü yer almaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 11. maddesinde; 15. madde uyarınca oluşturulacak bilirkişi kurulunca, kamulaştırılacak taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yere mahkeme heyeti ile birlikte giderek, hazır bulunan ilgilileri de dinledikten sonra taşınmaz mal veya kaynağın; a) Cins ve nevini, b) Yüzölçümünü, c) Kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsarlarını ve her unsurun ayrı ayrı değerini, d) Varsa vergi beyanını, e) Kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirlerini, f) Arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini, g) Arsalarda, kamulaştırılma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini, h) Yapılarda, resmi birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını ve yıpranma payını, ı) Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüleri, esas tutarak düzenleyecekleri raporda bütün bu unsurların cevaplarını ayrı ayrı belirtmek suretiyle ve ilgililerin beyanını da dikkate alarak gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak taşınmaz malın değerininin tespit edileceği belirtilmektedir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın ve Dairemizin E:2021/6677 ile E:2021/3838 sayılı dosyalarının UYAP kayıtları ile birlikte incelenmesinden: Samsun İli, İlkadım İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı davacının hissedarı olduğu taşınmazın (mülga) Gazi Belediye Meclisi'nin ... tarih ve ... sayılı sayılı kararı ile kabul edilen 1/1.000 ölçekli ıslah uygulama imar planında "ilköğretim alanı" kullanımında kaldığı, uyuşmazlık konusu taşınmazı kapsayan alanda 1996 yılında yapılan (2981) 10-C ıslah imar uygulaması sonucunda da dava konusu parselin oluştuğu, davalı idareye yapılan başvuruların reddi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı, İdare Mahkemesince, uyuşmazlığın çözümü amacıyla davacının hissedar olduğu taşınmazın değerinin tespiti amacıyla daha önce aynı taşınmazın diğer hissedarları tarafından ... İdare Mahkemesinin E. ... sayılı esasına kayden açılan dava dosyasında mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen bilirkişi raporu ile dava dosyası birlikte değerlendirilerek, bakılan davada davacıya ait taşınmaz hisse oranı dikkate alınarak maddi tazminatın hesaplanabilmesi için dosya üzerinde gayrimenkul değerleme uzmanınca bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verilmiş ve dosya üzerinde yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen bilirkişi raporunda; emsal olarak alınan taşınmazların ortalama arsa m² bedelinin 525,00-TL olduğu, bölgedeki arz ve talepler ile bölgenin gelişim potansiyeli, taşınmazın konumu ve imar durumu dikkate alınarak yapılan değerlemede dava konusu taşınmazın E. ... sayılı dava dosyasında 30.12.2014 keşif tarihi itibariyle m² değerinin 500,00-TL olarak belirlendiğinden, keşif tarihinden bugüne kadar bölgede taşınmazın değerinini etkileyecek önemli bir değişiklik olmadığından 30.12.2014 tarihi itibariyle arsa değerinin: 5798,31 m² X 500 TL/m² = 2.899.155,00-TL, taşınmazın davanın açıldığı 15.09.2015 tarihi itibariyle değerinin: 3.101.217,42-TL olduğu, bu tarih itibariyle davacıya ait hissenin değerinin: 3.101.217,42-TLX879/28990 = 94.031,39-TL olarak hesaplandığı, bilirkişi raporunda davacının 175,81 m² hisseye sahip olduğu dikkate alınarak hesaplama yapıldığı görülmekte ise de, 24.11.2015 tarihinde (bakılan dava açıldıktan sonra) 55/5798 (55 m²) hissenin davacı tarafından satın alındığı, dava açıldıktan sonra alınan hissenin hesaplamada dikkate alınmaması gerektiğinden bilirkişi raporunun bu yönüyle hükme esas alınacak nitelikte görülmediği, diğer hesaplamalar yönünden ise hükme esas alınabilecek nitelikte olduğu, bunun yanında davacı vekili tarafından ıslah hakkı kullanılarak tazminat miktarının 05.05.2016 tarihi itibariyle bilirkişi raporunda belirlenen 94.031,39-TL'ye yükseltildiği, bu durumda, davacının 24.11.2015 tarihinde satın aldığı hisse payı haricinde kalan kısımlar yönünden, bilirkişi raporunda yer alan tespitler de dikkate alınarak 55/5798 hissenin (55 m²'nin) dava tarihi itibariyle değeri olan (3.101.217,42-TL X 275/28990=)29.418,24-TL'nin, toplam arsa değeri olan 94.031,39-TL'den çıkartılması sonucunda davacının ... hissesine (120,81 m²) karşılık 64.613,15-TL'nin; 15.000,00-TL'sinin dava tarihi olan 15.09.2015 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile 49.613,15-TL'sinin ise ıslah dilekçesinin davalı idarelere tebliğ edildiği 09.05.2016 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tazminine karar verildiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta, İdare Mahkemesince, dosya üzerinden yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucunda hazırlanan bilirkişi raporunda; davacının hissedarı olduğu ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın bedeli belirlenirken, bilirkişi raporunda keşif tarihindeki 2014 yılına ait satılık parsel/emlakçı ilanlarının emsal taşınmaz olarak esas alınması suretiyle bulunan değerin dava tarihi olan 15.09.2015 tarihine uyarlanarak değer tespitinin yapıldığı ve davacının hisse bedelinin de bu değerlendirme sonucunda belirlendiği anlaşılmaktadır.
Olayda, dava konusu taşınmaz bedelinin tespiti için emsal taşınmaz belirlenirken öncelikle, taşınmazın çevresinin imar durumu özellikleri dikkate alınarak, dava konusu taşınmaza yakın mesafede, aynı yapılaşma koşullarına sahip, eş değer özellikleri olan, mümkün olduğunca dava tarihine en yakın tarihli satışı gerçekleşmiş ve satış bedeli belirli olan taşınmazların seçilmesi suretiyle değer tespitinin yapılması gerekmektedir.

Bu itibarla; İdare Mahkemesince anılan bilirkişi raporunun hükme esas alınması mümkün olmadığından, gerekli görülürse aralarında gayrimenkul değerleme uzmanının da bulunduğu yeni bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde yeniden keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak, taşınmazın dava tarihindeki, cins ve nevi, yüzölçümü, kıymetini etkileyecek bütün nitelik ve unsurları, her unsurun ayrı ayrı değeri, varsa vergi beyanı, varsa resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirleri, taşınmazın mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri, özel amacı olmayan emsal (uyuşmazlığa konu taşınmazın çevresinin imar planındaki kullanım biçimi, yapılaşma koşulları ve konumları açısından benzer özellikleri olan taşınmazlar arasından seçilmeli, davaya konu taşınmaz kadastro parseli ise; emsal alınacak taşınmaz da kadastro parseli olmalı ya da emsal parsel imar parseli ise, emsal taşınmazda kesilen düzenleme ortaklık payı oranı ölçüsünde davaya konu taşınmaz bedeli düşülerek taşınmazın gerçek bedeli belirlenmeli) satışlara göre satış değeri, bedele etki eden tüm kanuni veriler, imar verileri, taşınmazın özgün nitelik ve kullanım şekli, değeri etkileyen hak ve yükümlülükleri, gayrimenkul üzerinde ayni ve şahsi irtifak hakları ve gayrimenkul mükellefiyetleri vb. bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçülerin belirlenmesi suretiyle taşınmaz bedeli tespit edilerek uyuşmazlığın esası hakkında yeniden karar verilmesi gerekmektedir.
Diğer yandan, İdare Mahkemesi kararı yargılama giderleri ve vekalet ücreti yönünden de temyiz edilmiş ise de, bozma kararı üzerine yeniden verilecek kararda bu hususlar hakkında yeniden değerlendirme yapılacağı tabiidir.
Öte yandan, hukuki el atma nedeniyle açılan tam yargı davaları, adli yargıdaki fiili el atma nedeniyle açılan davalardan farklı olarak, 3194 ve 2942 sayılı Kanunlar kapsamında açılan davalar olduğundan, hükmedilecek faizin; dava açma tarihi itibariyle talep edilen miktar için, dava tarihinden geçerli olmak üzere, ıslah edilen kısım için ıslah tarihi itibariyle hesaplanması gerekmektedir.
Bu durumda, temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalıların temyiz istemlerinin kabulüne,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle kabulüne ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 03/11/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.