Danıştay 6. Daire 2021/8402 Esas 2021/12778 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/8402
Karar No : 2021/12778


TEMYİZ EDENLER : I- (DAVACILAR)
1-…
2- …Derneği
3- …
4- …Birliği
5- …
6- …7- … 8- … 9- …10- …
VEKİLLERİ : Av. …
11- … 13- … 15- …
12- … 14- …
VEKİLLERİ : Av. …
II- MÜDAHİL (DAVACILAR YANINDA)
…Derneği
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : …Bakanlığı - …
VEKİLİ : Av. …
MÜDAHİL (DAVALI YANINDA) : …Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Balıkesir İli, Edremit ve Havran İlçeleri ile Çanakkale İli, Yenice İlçesi, ... Mevkiinde ... Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından yapımı planlanan "...Rüzgar Enerji Santrali Projesi" ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü tarafından verilen …tarih ve …sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu" kararınınn iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde düzenlenen bilirkişi raporu ile dosyada yer alan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden; "...Rüzgar Enerji Santrali Projesi" hakkındaki nihai çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) Raporu çerçevesinde çevresel etkilerin ortaya konularak, oluşacak çevresel etkilere karşı alınacak tedbir ve önlemler detaylı olarak değerlendirildiği; her ne kadar bilirkişi raporunda proje kapsamında yapılması planlanan 40 adet türbin ve şalt merkezine ulaşım için kullanılacak yolların güzergahının net olarak tanımlanarak güzergahtaki flora ve faunanın yol yapımı ve sonrasında ne kadar etkileneceğinin eksik olarak değerlendirildiği yönünde görüş belirtilmiş ise de, projeye ilişkin nihai ÇED raporunun I.4. (sayfa-51) kısmında ve ekinde yer alan Ek-3 "Genel Vaziyet Planı" ve Ek-4 "1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita"da söz konusu yolların güzergahına yer verildiği ve ÇED raporunun II.2.8. Kısmında (sayfa-158) yapılan floristik çalışmada açılacak yolların değerlendirildiğinin belirtildiği; diğer taraftan flora ve faunaya ilişkin olarak alanında uzmanlarca "Ornitolojik Değerlendirme Raporu" ve "Yarasa ve Yaban Hayatı (Memeli) Değerlendirme Raporu" hazırlandığı ve proje alanında flora çalışması yapıldığı, rüzgar türbinlerinin yükseklikleri göz önüne alındığında bölgedeki arılar, kın kanatlılar ve kelebekler için yeterli ve güvenli uçuş mesafesinin sağlandığı, proje kapsamında yapılması planlanan 24 adet türbinin tamamıyla bozuk, taşlı ve ağaçsız alanlarda kaldığı, bu türbinler yönünden orman ağaçları ve bitki örtüsü tahribatının minimum düzeyde kalacağı, projenin Gen Koruma Bölgesine ve Kazdağı Milli Parkı'na olumsuz bir etkisinin bulunmadığı, koruma altında olan bir alanda faaliyet gösterilmeyeceğinin taahhüt edildiği, projenin flora ve faunaya etkileri ile alınması gereken önlemlere nihai ÇED raporunda yeterli düzeyde yer verildiği, proje kapsamında ortalama 500 adet ağaç kesileceğinin öngörüldüğü, kesilecek ağaç sayısı her ne kadar net olmasa da ÇED kararlarının ilgili mevzuat uyarınca alınması gereken onay, izin, lisans ve ruhsat gibi yükümlülükleri ortadan kaldırmadığı, nitekim uyuşmazlığa konu proje alanının tamamının orman sayılan yerlerden olması nedeniyle, projenin uygulanabilmesi için 6131 sayılı Orman Kanunu'nun 17. maddesi gereğince izin alınacağı ve izin iş ve işlemlerinin Orman Genel Müdürlüğünün ilgili talimatları doğrultusunda yürütüleceği, projenin kuşların ana göç yolları üzerinde bulunmadığı, kuşlara olan etkisinin en aza indirilmesi amacıyla türbinler kurulduktan sonra en az iki ilkbahar ve iki sonbahar dönemini kapsayacak şekilde izleme çalışması yapılacağı ile izleme sonrasında elde edilecek veriler doğrultusunda kuşlar için tehlike arz eden türbinlerin göç döneminde durdurulacağının ve gerek görülmesi halinde söküleceğinin taahhüt altına alındığı, kaldı ki yapılacak izleme ve kontrol faaliyetlerinin sonucunda da nihai ÇED raporu sürecinde verilen taahhütlere uyulmadığının tespit edilmesi halinde ilgili mevzuat uyarınca gerekli cezai müeyyidelerin uygulanacağının açık olduğu, proje kapsamında meydana gelecek toz emisyonları ve gürültü seviyelerinin sınır değerler altında kaldığı, sonuç olarak nihai ÇED raporun kapsamında yapılan çalışmaların yeterli düzeyde olduğu, ÇED raporunda belirlenen olası çevresel etkilerin yine aynı rapor kapsamında belirlenen ve taahhüt edilen koruma ve önleme tedbirleri alınarak minimum düzeye indirgenebileceği anlaşıldığından, davaya konu …tarih ve …sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu" kararınında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Proje alanının kuş göç yolları üzerinde bulunduğu, bilirkişi heyetinde ornitoloji alanında uzman biyolog ve meteoroloji mühendisinin yer alması gerektiği, nihai ÇED raporunun yeterli olmadığı, diğer projeler ile kümülatif etki değerlendirmesinin yapılmadığı, dava konusu proje kapsamında yalnızca elektrik üretimini konu edinen birimlerin esas alındığı, elektrik iletim hatlarının proje kapsamında yer almamasının önemli bir eksiklik olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından dava konusu işlemin hukuk ve mevzuata uygun olarak tesis edildiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DAVALI YANINDA MÜDAHİLİN SAVUNMASI: Dava konusu projeye ait EPDK tarafından verilen lisansın, EPDK'nın 14/01/2021 tarihli ve 9969-31 sayılı kararı ile 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun geçici 29. maddesi uyarınca iptal edildiği ve davanın konusuz kaldığı belirtilerek, davacıların temyiz istemlerinin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : Davalı yanında müdahil ... Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. vekili Av. …tarafından verilen ve 08/07/2021 ve 27/10/2021 tarihlerinde kayda giren dilekçelerde, "...Rüzgar Enerji Santrali" projesi hakkında EPDK tarafından verilen önlisansın, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun …tarih ve …sayılı kararı ile şirketin talebi doğrultusunda 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun geçici 29. maddesinin birinci fıkrası uyarınca sona erdirildiği anlaşıldığından, davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararının bozulması ve konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, 29/10/2021 günlü, 31643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi uyarınca, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı "Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği" şeklinde değiştirildiğinden, husumetin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yerine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına yöneltilmesine karar verilerek, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Balıkesir İli, Edremit ve Havran İlçeleri ile Çanakkale İli, Yenice İlçesi, Hacıhasanlar Mevkiinde ... Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından yapımı planlanan "...Rüzgar Enerji Santrali Projesi" ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü tarafından verilen …tarih ve …sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu" kararınınn iptali istenilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT
2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde; çevresel etki değerlendirmesi, gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar olarak tanımlanmış, 10. maddesinde; "Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
25/11/2014 günlü, 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 4. maddesinde; Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hakkında Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun saptanması üzerine gerçekleşmesinde sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararı olarak tanımlanmış, 6. maddesinde; "(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişiler; Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeleri için; ÇED Başvuru Dosyasını, ÇED Raporunu, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için ise Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatmak, ilgili makama sunulmasını sağlamak ve proje kapsamında verdikleri taahhütlere uymakla yükümlüdürler. (2) Kamu kurum/kuruluşları, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi sürecinde proje sahiplerinin veya Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşların isteyeceği konuya ilişkin her türlü bilgi, doküman ve görüşü vermekle yükümlüdürler. (3) Bu Yönetmeliğe tabi projeler için "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. (4) Bu Yönetmelik hükümlerine göre karar tesis edilmeden önce, projenin gerçekleştirilmesinin mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, aşamasına bakılmaksızın süreç sonlandırılır." hükmüne, 7. maddesinde; "Bu Yönetmeliğin; a) EK-I listesinde yer alan projelere b) "ÇED Gereklidir" kararı verilen projelere, c) Kapsam dışı değerlendirilen projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesinin planlanması halinde, mevcut proje kapasitesi ve kapasite artışları toplamı ile birlikte projenin yeni kapasitesi Ek-1 listesinde belirtilen eşik değer veya üzerinde olan projelere, ÇED Raporu hazırlanması zorunludur." hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Çevresel etki değerlendirmesi ile gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlendiği, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin irdelendiği, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirildiği, ayrıca projelerin uygulanmasının izlendiği ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaların belirlendiği bir süreç öngörülmüş olup, projenin gerçekleştirileceği yer ile alternatif alanlar belirlenerek projenin hizmet amacı, önem ve gerekliliği kapsamında yerin ve etki alanının çevresel özellikleri, çevresel etkiler ve alınacak önlemlerin tartışılması, faaliyet yerinin belirlenmesinde ise, faaliyetin büyüklüğü, amacı, ulaşım, iklim, toprağın ve çevrenin özellikleri, olası etkiler ve etkilerin azami giderilme olanakları gibi unsurların etkili olması, bu bağlamda, sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir çevre dengesinin sağlanması yolunda belirtilen nitelikteki bir faaliyete en uygun yerin seçilmesi esastır. Diğer yandan; ÇED sürecinde verilen kararların iptali istemiyle açılacak davalarda, ÇED kararlarının bir bütün olarak çevresel etkilerinin irdelenmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlığın çözümü için İdare Mahkemesince, Maden Mühendisi …, Biyolog …, Jeoloji Mühendisi …, Çevre Mühendisi …, Orman Mühendisi …, Ziraat Mühendisi … ve Meteoroloji Mühendisi …'tan oluşan bilirkişi heyetine mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmış, hazırlanan bilirkişi raporunda özetle;
- Projenin çevresel etkilerinin, etki alanının ve etki alanındaki çevresel özelliklerin neler olduğu yönünden yapılan değerlendirmede; projenin işletme sırasında oluşacak gürültüden kaynaklı münferit yapıların olumsuz etkilenmesinin beklenmediği, işletme aşamasında doğal yaşam özellikle uçan türler göz önüne alındığında, projenin EPDK lisans sınırı etki alanı olarak değerlendirilerek gerekli çalışmaların ve yetkili kişiler tarafından hazırlanan raporların nihai çevresel etki değerlendirme raporunda mevcut olduğu; hazırlanan ÇED raporunda çevresel etkilerin, 2 konu haricinde tam olarak değerlendirildiği; proje kapsamında yapılması kararlaştırılan 40 adet türbin ve şalt merkezine ulaşım kapsamında toplam 36 km'lik ulaşım yolu kullanılacağı, kullanılacak 36 km'lik yolun 11 km'sinin mevcut kadastro yolu olduğu, 25 km'lik yeni yol açılacağı, yeni açılacak yolların ise ortalama 6 metre genişliğinde olmasının planlandığı, 150.000 m2 alanın ham saha olup yol için ağaç kesimi veya kazı, kazıma işlemi yapılacağı, bu güzergahların net olarak tanımlanıp, güzergah üzerindeki fauna ve floranın bu yol yapımı ve sonrasında ne kadar etkileneceğinin değerlendirilmesi gerektiği, ayrıca 11 km'lik kısımda da yol genişletme çalışmaları yapılacağı ve mevcut yolun yaklaşık 2 ila 3 metre civarında genişletilmesine çalışılacağı, bu çalışmaların etkilerinin değerlendirilmesinin önemli olduğu; inşaatı planlanan türbinlerin orman alanına en yakın oldukları mesafenin 50 m'den az olamayacağı, bu anlamda her bir türbin temel noktasının en yakın orman alanına 50 mesafede olacağının garanti altına alınmasının önemli olduğu, ÇED raporlarının, kesin bir taahhüt içermesi gerektiği, projeden kaynaklanabilecek çevresel etkiler hususunda; fiziksel-biyolojik çevreye olası etkiler, doğal coğrafya ve jeolojik yapı üzerine etkiler, kara ekosistemine etkiler, toprak kaynaklarına etkiler, arazi kullanımına etkiler, hava kalitesine etkiler, gürültü ve vibrasyon etkileri ve altyapı hizmetlerine etkiler olarak incelenebilirken bunların yanı sıra sosyo - ekonomik çevreye olası etkiler olarak kamulaştırma etkileri, sosyal yapıya etkiler ve ekonomik yapıya etkilerin de proje tanıtım dosyasında incelendiği, ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; verilen taahhütlerin ve yapılan bilimsel incelemelerin çevresel etkilerinin neler olduğu ve etki alanındaki çevresel özelliklerin değerlendirilmesinin ilgili mevzuat uyarınca yeterli düzeyde olduğu;
- Dava konusu işlemin dayanağı proje tanıtım dosyası formatının tesisisin etki alanı ve çevresel etkilerinin incelenmesinde yeterli ve hazırlanan dosyanın belirlenmiş formata uygun olup olmadığı yönünden değerlendirmede; ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunun ilgili Yönetmelik'te belirlenmiş formata uygun olarak hazırlandığı, hazırlanan proje tanıtım dosyası formatının, kurulacak tesisisin etki alanı ve çevresel etkilerinin incelenmesinde yeterli ve belirlenmiş formata uygun olduğu;
- Proje tanıtım dosyasında, tesisin etki alanının, etki alanındaki çevresel özelliklerin (su, kaynakları, tarım alanları, kuş göç yolları, yerleşim yerleri vb.) ve tesisin çevresel etkilerinin tam ve doğru olarak belirlenip belirlenmediği yönünden değerlendirmede; ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; tesisin etki alanındaki çevresel özellikleri (su kaynakları, tarım alanları, kuş göç yolları, yerleşim yerleri vb.) ve tesisin çevresel etkilerinin yeterli düzeyde belirlendiği;
- Tesisin etki alanının özellik ve niteliği göz önünde bulundurulduğunda çevresel etkilerinin en aza indirilmesi ve çevresel etki değerlendirmesinin gerekli olmadığının kabul edilmesi için gereken önlemlerin neler olduğu, dosyada bu önlemlere yer verilip verilmediği yönünden değerlendirmede; ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; tesisin etki alanının özellik ve nitelik göz önünde bulundurulduğunda, çevresel etkilerinin en aza indirilmesi için gereken önlemlere yeterli düzeyde yer verildiği, çevresel etki değerlendirmesinin gerekli olmadığının kabul edilmesi için gereken önlemlerin neler olduğu hususunun ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde taahhüt edildiği ve dosyada bu önlemlere yer verildiği;

- Projenin; kuşların göç yolları güzergahında kalıp kalmadığı, yerel ve göçmen kuşlara etkileri, türbinlerin kuşların göç zamanlarında kendiliğinden belirli sürelerle devre dışı kalıp kalmadığı yönünden değerlendirmede; Prof. Dr. … (Zoolog-Yaban Hayatı Uzmanı) ve Dr. …(Zoolog-Memeli Uzmanı) tarafından hazırlanan "...Rüzgar Enerji Santrali Yarasa ve Yaban Hayatı (Memeli) Değerlendirme Raporu"nun sonuç kısmında, herhangi bir olumsuz etkinin proje sahasında söz konusu olmayacağının özellikle belirtildiği, türbin yerleşiminin genelde ağaçsız ve kel tepelerde ve en rüzgârlı bölgeler planlandığı için yarasalar ile türbin etkileşiminin en az seviyede olacağının düşünüldüğü, Prof. Dr. …(Zoolog-Yaban Hayatı Uzmanı), Dr. …(Zoolog-Ornitolog), …(Zoolog-Kuş Gözlemcisi) tarafından hazırlanan "...Rüzgar Enerji Santrali Ornitolojik Değerlendirme Raporu"nda genel olarak bu bölge için sonbahar göç geçişlerinin ağustos ortasından itibaren başladığı düşünülürse, kasım ayının, sonbahar göç hareketlerinin düşük seviyede görüldüğü bir ay olduğu, bu nedenle, izleme çalışması süresince proje sahasında süzülerek göç eden ya da herhangi bir transit göç geçişi yapan türe rastlanmadığı, bununla birlikte ...RES Sahası’nın ana kuş göç yolları üzerinde bulunmadığının düşünüldüğü, hazırlanan iki raporun da konusunda uzman ve yetkili kişiler tarafından hazırlanmış olduğu, kuşların göç güzergahları ve bu türlere olası etkilerinin raporlarda değerlendirildiği, yapılması planlanan ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda, türbinlerin kuşların göç zamanlarında kendiliğinden belirli sürelerle devre dışı kalması hususunda bir açıklama ya da planın mevcut olmadığı, sistemin enerji üretiminde rüzgar enerjisinden faydalanılmasının değerlendirildiği kuşların göç zamanlarında olası rüzgar enerjisinden yararlanılmasını (türbinlerin kapatılması) engelleyici bir tertibatın bulunmadığı, ...Rüzgar Enerji Santral nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; kuşların göç yolları güzergahında kalıp kalmadığı hususunda, yerel ve göçmen kuşlara etkilerine yeterli düzeyde yer verildiği, kuşların göç zamanlarında türbinlerin kendiliğinden belirli sürelerle devre dışı kalıp kalmadığı hakkında raporda herhangi bir bilgi ve belge bulunmadığı,
Flora ve faunaya etkileri, tarım alanlarının gözetilip gözetilmediği yönünden değerlendirmede; keşif günü yapılan incelemelerde ve ÇED raporundaki yol güzergahı incelendiğinde, tarımsal açıdan olumsuz bir durum oluşmadığı kanaatine varıldığı, proje kapsamında planlanan ünitelerin orman alanı sınırları içerisinde yer aldığı, bu nedenle, zeytin alanlarına etki edecek olumsuz bir durum bulunmadığı, hazırlanan ornitolojik değerlendirme raporu ve yarasa - karasal memeli faunası değerlendirme raporunun dosyada yer aldığı, proje alanı ve çevresinin, flora tespit edebilmek için Biyolog …tarafından çalışma yapıldığı, raporlarda proje kapsamında gerek inşaat gerekse enerji üretimi esnasında alınması gereken önlemlerin yeterli düzeyde belirtildiği, ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; tarım alanlarının değerlendirilerek gözetildiği, flora ve fauna yönünden ise yeterli düzeyde veri ile değerlendirildiği;
- Aynı alanda yer alan projelerin birbirlerini etkileyip etkilemeyeceği ve kümülatif etki değerlendirmesinin gerekip gerekmediği yönünden değerlendirmede; projede tanımlanan türbinlerin etkilerinin her bir kanat takımının süpürme alanları ile tanımlandığı, kanat yükseklikleri yukarıda verilen türbinlerin, çalışmaları yerleşim yerlerine olan uzaklığı ve birbirlerine olan mesafeleri göz önüne alındığında, birbirlerini etkilemelerinin söz konusu olmadığı, ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; aynı alanda yer alan projelerin birbirlerini etkilemesinin söz konusu olduğu, bununla birlikte kümülatif etkinin yeterli düzeyde değerlendirildiği;
- Rüzgar Enerjisi Santrali yapımı sonucunda doğal çevreye verilecek zararın kabul edilebilir bir düzeyde olup olmadığı yönünden değerlendirmede; ...RES'in işletimini yapacak olan firmanın santralin kuruluşundan işletimine ve işletim sonrasına olan süreç içerisinde mevcut ÇED raporunda belirtilen taahhütlerine uyması halinde çevreye verilecek zararın fayda maliyet analizine göre kabul edilebilir bir düzeyde olduğu sonucuna varıldığı, proje için yol yapım ve türbin inşaat-montaj çalışmalarının toplam 10 ay sürmesinin planlandığı, bu süre sonunda elde edilecek olan enerjinin, inşaat sırasında karşılaşılacak doğal çevre zararını en aza indirerek kabul edilebilir düzeyde ekonomiye katkı sağlayacağı, sosyo-ekonomik kalkınmanın en önemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin zamanında, kaliteli ve yeterli miktarda, ekonomik şartlar ve çevre etkileri de dikkate alınarak temininin büyük önem taşıdığı, projenin işletme ömrünün ise 49 yıl olduğu ve işletme süresince gerekli bakım-onarım ve modernizasyon/modifikasyon çalışmalarının yapılacak olmasının bölgenin enerji ihtiyacının karşılanması açısından değerli olduğu, keşif günü yapılan incelemelerden ve proje tanıtım dosyasındaki incelemelerden yola çıkarak rüzgar enerjisi santrali yapımı sonucunda doğal çevreye verilecek zararın kabul edilebilir sınırlar içinde olduğu, rüzgar enerji üretim tesislerinin yenilenebilir temiz bir enerji kaynağı olduğu, kurulum aşamasında kurulum alanında meydana gelecek kısmi tahribatın kabul edilebilir sınırlarda kaldığı, ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; rüzgar enerjisi santrali yapımı sonucunda doğal çevreye verilecek zararın kabul edilebilir bir düzeyde olduğu;
- Bölgedeki endemik bitki türlerinin ve yaban hayatının olumsuz olarak etkilenip etkilenmeyeceği yönünden değerlendirmede; proje alanında herhangi korunan bir alan bulunmadığı, proje alanında endemik ağaç türü olarak "Kaz Dağı Göknarı"nın bulunduğu, Amenajman Planı'nda “G” harfiyle gösterilen bu türün sadece Kaz Dağları silsilesinde bulunan bir ağaç türü olduğu, dolaysıyla kurulacak türbinlerin özellikle bu ağaç türünü azaltmayacak seviyede olmasına dikkat edilmesi gerektiği, proje tanıtım dosyasında II.2.8.2. proje alanı ve yakınında bulunan kuş türleri açısından önemli beslenme, dinlenme, geceleme, kışlama, üreme alanlarının, korunan alanların ve habitat ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu alanların projeden nasıl etkileneceğinin ortaya konularak, alınması gereken önlemlerin tayin edilmesi amacıyla ornitolojik çalışma yapılması, zaten herhangi bir koruma altında olan alanda faaliyet gösterilmeyeceğinin belirtildiği, ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; endemik bitki türleri ve yaban hayatı etkilerinin yeterli düzeyde incelendiği;
- Bölgede mevcut bitki örtüsü dikkate alındığında, rüzgar enerjisi inşaatının ekolojik yapıda kalıcı tahribata yol açıp açmayacağı yönünden değerlendirmede; proje alanında Karaçam, Göknar ve Meşe türlerinden oluşan bozuk ve verimli yapıda meşcerelerin mevcut olduğu, inşaat aşamasında proje tanıtım dosyasında toplam 500 adet ağaç kesileceğinin öngörüldüğü, ancak orman izin aşamasında bu sayının kesinleşeceğinin belirtildiği, yapılacak olan ulaşım yolunun ise 6 m genişliğinde toplam 25 km kadastro yolu, 11 km ise yeni yapılacak olan ulaşım yolu olduğunun belirtildiği, Orman Bölge Müdürlüğü’nden istenen belgelerde ise hali hazırda orman iznine başvurulmadığının belirtildiği, dolayısıyla orman izni aşamasında kesin yol güzergâhı ile bu güzergâha göre yapılacak olan ağaç röleve planıyla kesilecek ağaçlar tam olarak belirlenmiş olacağından, ağaç kesimi ile ilgili net bilgi verilemediği, proje tanıtım dosyasında bu durumun proje alanında yer alan tarım, mera ve ormanlık alanlar kısmında açıkça belirtildiği, rüzgar enerji tesisinin inşaatı aşamasında, planlanan yol güzergahı boyunca ormanlık alandan ağaçların kesilmesinin söz konusu olacağı, ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; mevcut bitki örtüsü dikkate alındığında, rüzgar enerji santrali inşaatının ekolojik yapıda endemik bitki türleri ve yaban hayatı etkilerinin yeterli düzeyde incelendiği;
- Projenin faaliyete geçmesiyle birlikte oluşacak gürültü kirliliğinin ilgili mevzuat çerçevesinde kabul edilir düzeyde olup olmayacağı yönünden değerlendirmede; ...Rüzgar Enerji Santrali nihai çevresel etki değerlendirme raporunda; oluşacak gürültü kirliliğinin ilgili mevzuat çerçevesinde kabul edilir düzeyde olduğu;
- Uyuşmazlık konusu projenin ülke ekonomisine sağlayacağı katkı ile (tesisin kurulduğu çevrenin özellikleri dikkate alındığında) ekolojik yapıya verilecek zarar arasında kamu yararı açısından adil bir denge bulunup bulunmadığı yönünden değerlendirmede; söz konusu tesisin ülke ekonomisine sağlayacağı katkı ile (tesisin kurulduğu çevrenin özellikleri dikkate alındığında) ekolojik yapıya verilecek zarar arasında kamu yararı açısından adil bir denge bulunduğu yolunda görüş bildirildiği görülmektedir.
Uyuşmazlıkta; İdare Mahkemesince, mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması sonucunda hazırlanan bilirkişi raporunda, proje kapsamında yapılması kararlaştırılan 40 adet türbin ve şalt merkezine ulaşım kapsamında toplam 36 km'lik ulaşım yolu kullanılacağı, söz konusu 36 km'lik yolun 11 km'sinin mevcut kadastro yolu olduğu ve ortalama 6 metre genişliğinde 25 km yeni yol açılmasının planlandığı, yeni yol yapılması planlanan toplam 150.000 m'lik alanın ham saha olduğu ve belirtilen alanda yol yapımı kapsamında ağaç kesimi ve kazıma işleminin yapılacağı, bu bağlamda güzergahların net olarak tanımlanarak güzergah üzerindeki flora ve faunanın bu yol yapımı sırasında ve sonrasında ne kadar etkileneceğinin değerlendirilmesi gerektiği, ayrıca mevcut 11 km'lik yolda da yaklaşık 2-3 m'lik genişletme çalışmaları yapılacağının belirtildiği ve söz konusu genişletme çalışmalarının etkilerinin değerlendirilmesi gerektiği yolunda görüş bildirilmiş; İdare Mahkemesince, projeye ilişkin nihai ÇED raporunun I.4. (sayfa-51) kısmında ve ekinde yer alan EK-3 Genel Vaziyet Planı ve Ek-4 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada söz konusu yolların güzergahına yer verildiği ve ÇED raporunun II.2.8. Kısmında (sayfa-158) yapılan floristik çalışmada açılacak yolların değerlendirildiğinin belirtildiği; nihai ÇED raporunun 51. sayfasında ise proje kapsamında kurulacak türbin noktaları, şalt merkezi, açılacak yol ve mevcut yolları gösterir topoğrafik harita ile vaziyet planının ÇED raporu EK-3'te yer aldığı, bu nedenle, dava konusu işlemin dayanağı nihai ÇED raporunda yapılan çalışmaların yeterli düzeyde olduğu ve ÇED raporunda belirtilen önlemlerin yeterli olduğu sonucuna varılmış ise de; nihai ÇED raporu EK-3'te yer alan 1/25.000 ölçekli 'Genel Vaziyet Planı'nda yeni yapılması planlanan 25 km'lik yol güzergahının net olarak belirlenmediği ve yeni yapılması planlanan 25 km'lik yol ile mevcut 11 km'lik kadastro yolunun 2-3 m. genişletilmesine ilişkin çalışmanın, flora ve faunaya etkilerinin kapsamlı bir biçimde değerlendirilmediği görülmektedir.
Bu durumda, dava konusu proje için hazırlanan nihai ÇED raporunda, proje kapsamında yapılması planlanan 40 adet türbin ve şalt merkezine ulaşım kapsamında toplam 36 km'lik ulaşım yolunun (mevcut 11 km'lik yolun 2-3 m genişletilmesi ve 6 m genişliğinde ilave 25 km ilave yol yapımı) flora ve faunaya etkilerinin detaylı olarak incelenmediği görüldüğünden, belirtilen yönlerden eksik bulunan nihai ÇED raporu esas alınarak tesis edilen dava konusu "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararında hukuka uyarlık, davanın reddi yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Öte yandan; davalı yanında müdahil şirket tarafından, uyuşmazlık konusu "...Rüzgar Enerji Santrali Projesi" hakkında verilen Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca verilen …tarih ve …sayılı önlisansın, proje sahibi şirketin talebi doğrultusunda 6446 sayılI Elektrik Piyasası Kanunu'nun Geçici 29. maddesinin birinci fıkrası uyarınca sona erdirilmesine karar verildiğinden bahisle, davanın konusuz kaldığı ileri sürülmüş ise de, dava konusu …tarih ve …sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu" kararının iptal edildiğine ilişkin bir bilgi ve belge dosyaya sunulmadığından, anılan iddiaya itibar edilmemiştir.


KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacıların ve davacılar yanında müdahilin temyiz istemlerinin kabulüne,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin temyize konu …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının BOZULMASINA,
3. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca dava konusu işlemin İPTALİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama gideri ile hüküm tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen …-TL vekalet ücretinin, davalı idareden alınarak İdare Mahkemesinde yapılan duruşma sırasında vekil ile temsil olunan davacılara verilmesine,
5. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin, davalı idareden alınarak davacılar yanında müdahile verilmesine,
6. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davalı yanında müdahil üzerinde bırakılmasına,
7. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 325. madddesi uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığınca ödenen …TL keşif harcı ile …-TL keşif gideri olmak üzere toplam …TL'nin davalı idareden tahsili için ilgili Kuruma yazı yazılmasına ve kararın bir örneğinin ilgili Kuruma tebliğine,
8- Posta giderleri avansından artan tutarın istemleri halinde taraflara iadesine,
9. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
10. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 18/11/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.




KARŞI OY (X):
Uyuşmazlıkta; davalı yanında müdahil ... Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. vekili Av. …tarafından verilen ve 08/07/2021 ve 27/10/2021 tarihlerinde kayda giren dilekçelerde, "...Rüzgar Enerji Santrali" projesi hakkında EPDK tarafından verilen önlisansın, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun …tarih ve …sayılı kararı ile şirketin talebi doğrultusunda 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun geçici 29. maddesinin birinci fıkrası uyarınca sona erdirildiği iddia olunarak, bu kararın onaylı olmayan bir örneğinin dilekçe ekinde sunulduğu, önlisansın sona ermiş olduğundan bahisle işbu davanın konusuz kaldığı, dolayısıyla karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
Uyuşmazlığın çözüme kavuşturulabilmesi için, Dareimizce, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun …tarih ve …sayılı kararının aslının veya onaylı bir örneğinin gönderilmesinin istenilmesine karar verilerek; bu ara karar cevabına göre temyiz istemi hakkında karar verilmesi gerektiğinden; davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararının bozularak dava konusu işlemin iptali yolunda verilen çoğunluk kararına katılmıyoruz.